Narodowo-Ludowa Organizacja Wojskowa

Z Wikipedii

Narodowo-Ludowa Organizacja Wojskowa, używano też nazwy Narodowo-Ludowa Organizacja Walki (NLOW) – polska organizacja konspiracyjna o charakterze narodowym działająca w okresie październik 1939 r. – wrzesień 1942 r.

NLOW powstała ona na pocz. października 1939 r. w Warszawie jako ośrodek konkurencyjny dla "oficjalnego" Stronnictwa Narodowego i jego organizacji wojskowej (późniejszej NOW). Jej założycielami byli działacze SN z dawnej frakcji młodych Jędrzeja Giertycha i Kazimierza Kowalskiego, tj. prof. Karol Stojanowski ps. "Podolski L.", "Leon Podolski", "Karol", "Profesor" i Jan Matłachowski ps. "Ostoja". Skupili oni początkowo wokół siebie grupę narodowców, do której należeli m.in.:

• Kazimierz Kowalski,
• Szymon Poradowski ps. "Szymon", "Piotr",
• Michał Poradowski ps. "Benedykt",
• Ludwik Jaxa-Bykowski,
• Jan Barański ps. "Janek",
• Jerzy Grabowski,
• Edmund Gliński ps. "Edmund Majewski", "Mundek", "Szarek",
• Jan Kornas ps. "Piotr",
• Wacław Lipski ps. "Wacek",
• Ryszard Szczęsny ps. "Edward Raczyński".

Powodami utworzenia odrębnej narodowej organizacji konspiracyjnej były prawdopodobnie stare podziały frakcyjne oraz odmienny stosunek do Służby Zwycięstwu Polski i następnie Związku Walki Zbrojnej, tj. odrzucenie jakiejkolwiek z nimi współpracy i zanegowanie ich roli jako jedynej "legalnej" konspiracji.

NLOW miała charakter polityczno-wojskowy, tzn. łączyła atrybuty administracji państwowej z władzą partyjną i działalnością zbrojną. Jej przywódca był jednocześnie przewidywany na przyszłego naczelnika państwa. Szybki jej rozwój w początkowym okresie doprowadził w krótkim czasie do opanowania przez nią struktur przedwojennego SN w Łodzi i Częstochowie oraz zdobycia dużych wpływów w innych ośrodkach SN w terenie. Od początku NLOW, postrzegana przez kierownictwo SN jako groźna konkurencja, pozostawała z nim w ostrym konflikcie. K. Stojanowski, szukając sojuszników do rozprawy z Prezydium SN zdominowanym przez zwolenników prezesa Tadeusza Bieleckiego, podjął pod koniec 1939 r. (lub na pocz. 1940 r.) próbę porozumienia z działaczami Grupy "Szańca" i ich organizacją zbrojną Związkiem Jaszczurczym. Pomimo początkowych sukcesów, zakończyła się ona jednak fiaskiem.

Od poł. 1940 r. władze SN – poprzez swoich emisariuszy – rozpoczęły akcję zmierzającą do rozbicia struktur NLOW w terenie i ich przejęcia. Szybko doprowadziło to do poważnego kryzysu w NLOW. Ważnymi argumentami przemawiającymi na jej niekorzyść było otrzymywanie przez SN doraźnej pomocy finansowej z funduszy rządowych oraz fakt, że to grupa Mieczysława Trajdosa posiadała status "oficjalnego" kierownictwa SN. W II poł. marca 1940 r. na odprawie komendantów okręgów NLOW pojawiły się wątpliwości polityczne związane z rozłamem oraz zastrzeżenia dotyczące stylu przywództwa prof. K. Stojanowskiego. Poparte kontrakcją SN, doprowadziły do powrotu większości struktur terenowych do SN i jej organizacji zbrojnej. Znaczna część byłych działaczy NLOW zasiliła w maju 1940 r. Komendę Główną przyszłego NOW. Ostatecznie do końca roku NLOW utraciła całkowicie swoje znaczenie polityczne, skupiając nieliczną grupę działaczy. Jej działalność ograniczyła się praktycznie do roli wydawniczej i propagandowej. W poł. 1942 r. NLOW weszła do powstających Narodowych Sił Zbrojnych.