Naród

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Naród - duża zbiorowość społeczna, zamieszkująca dane terytorium, o silnym poczuciu etniczności. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojecia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.

W odróżnieniu od społeczeństwa, które jest przez jednostki zwykle traktowane instrumentalnie, naród jest dla jego członków wartością autoteliczną.

Spis treści

1 Czynniki konstytutywne narodu
2 Podejścia teoretyczne do narodu
3 Naród a państwo
4 Naród a grupa etniczna
5 Kształtowanie się świadomości narodowej w Europie
6 Bibliografia
7 Zobacz też

[edytuj] Czynniki konstytutywne narodu

Jednym z istotnych wyróżników narodu, jest kwestia istnienia świadomości narodowej, czyli kwestia postrzegania własnej zbiorowości jako narodu. Przykładowo grupy etniczne spełniające obiektywne warunki zaistnienia narodu: wspólna kultura, język, religia, historia czy pochodzenie etniczne, których członkowie nie postrzegają siebie jako naród, nie są uznawane jako narody, np. tubylcze plemiona afrykańskie. Poza tym nie wszystkie te elementy muszą współistnieć: np. Belgów uznaje się za jeden naród, chociaż mówią dwoma językami: flamandzkim i walońskim. Amerykanie mają różne pochodzenie etniczne, ale łączy ich historia i styl życia. Chińczycy posługują się różnymi językami, ale łączy ich to samo pismo.

Przyjmuje się, że narody europejskie tworzone były na bazie istniejących państw lub w odniesieniu do państw, które istniały w przeszłości. Natomiast w przypadku narodów azjatyckich przyjmuje się, że na ich wyodrębnianie się miały wpływ przede wszystkim odrębność religijna i kulturowa.

Naród-wspólnota ludzi zamieszkujących teren, o wspólnej przeszłości historycznej, wspólnym języku, własnej kulturze.

[edytuj] Podejścia teoretyczne do narodu

Ze względu na to, że niemożliwym stało się jednoznaczne wskazanie czynników koniecznych do zdefiniowaniu narodu, obecnie częściej wskazuje się na różne podejścia teoretyczne do problemów związanych z tym pojęciem.

[edytuj] Naród a państwo

Większość istniejących narodów tworzy niezależne państwa. Ich powstanie wiąże się ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w XVIII i XIX wieku, kiedy to powstała idea, że każdy naród powinien tworzyć niezależne państwo.

Wzajemne oddziaływanie pomiędzy państwem a narodem można określić dwoma terminami:

narodotwórcza rola państwa - młode państwo za pomocą działań politycznych, ekonomicznych czy oświatowych doprowadza do zjednoczenia różnych grup etnicznych w jeden zintegrowany naród. Może się to także odbywać na drodze podbojów terytorialnych danego państwa.
państwotwórcza rola narodu - naród jako grupa społeczna dąży za pomocą określonych działań do stworzenia przez niego własnego i suwerennego państwa.

[edytuj] Naród a grupa etniczna

W przypadku definiowania narodu zachodzą często spory terminologiczne. Czasami naród jest odróżniany od grupy etnicznej na bazie kryterium, jakim jest liczebność populacji. Wówczas zakłada się, że grupa etniczna jest zbiorowością mniejszą od narodu, choć to kryterium nie jest precyzyjne. Innym kryterium jest kwestia uznania narodu jako zbiorowości, której "przysługuje" posiadanie własnego państwa. Zazwyczaj jednak uznanie takie pojawia się, gdy dana grupa etniczna poprzez upolitycznienie zacznie wszczynać ruch narodowy. Według Thomasa Eriksena można wyróżnić we współczesnym świecie tego typu grupy etniczne, które same uważają się za prawdziwe narody (Sikhowie, Palestyńczycy, Kurdowie), ale na arenie międzynarodowej często nie ma pewności co do uznania ich jako odrębnych narodów, którym przysługiwałaby polityczna autonomia. Eriksen dla tego typu grup etnicznych używa pojęcia protonarodu, czasami używa się wobec tych zbiorowości alternatywnie terminu naród bez państwa. Mimo to, nie łatwo jest rozróżnić narody i grupy etniczne. Czasami wobec grup etnicznych używa się określenia zalążek narodu, przez co rozumie się że potencjalnie każda grupa etniczna w przyszłości może stać się narodem.

Współcześnie nadal twierdzi się, że każdy naród ma prawo do samostanowienia. Jednak wydzielanie się nowych państw jest sprzeczne z także obecną tendencją do integracji ponadnarodowej. Wiele zależnych narodów (narodów bez państwa) dąży nadal do pełnej suwerenności m.in. Kurdowie, Baskowie. Szczególnie wiele konfliktów na tym tle występuje w Afryce, gdzie granice państw zostały sztucznie narzucone przez państwa kolonialne, które nie zważały na podziały etniczne.

[edytuj] Kształtowanie się świadomości narodowej w Europie

Pojęcie narodu (Volk), jako ważnej idei pojawiło się dopiero w XVIII wieku za sprawą Johanna Gottfrieda Herdera, niemieckiego filozofa, który przyczynił się do rozwinięcia idei państwa narodowego. W tym okresie trwała rewolucja przemysłowa, która dała początek społeczeństwu przemysłowemu. Zmiany te przyczyniały się do wzrostu świadomości narodowej w Europie:

Industrializacji towarzyszyła urbanizacja, a ta z kolei przyczyniała się do rozpadu tradycyjnych wspólnot wiejskich. Ponieważ miasto nie dawało możliwości tworzenia się zbiorowości typu wspólnotowego, odwoływanie się do narodu, jako wspólnoty rekompensowało tę stratę.
W społeczeństwie przemysłowym podział stanowy był nie do utrzymania, co przyczyniało się do zmiany poczucia tożsamości. Jednostki przestawały postrzegać siebie jako chłopów, czy arystokratów, a zaczęły postrzegać siebie jako członków narodu. Towarzyszyła temu także nośna, szczególnie po rewolucji francuskiej idea braterstwa.
Rozwój oświaty przyczyniał się do upowszechniania języków narodowych, czemu towarzyszył rozwój związanej z danym językiem kultury symbolicznej.
Laicyzacja, która także osłabiała poczucie przynależności tożsamości związanej z daną religią, wyznaniem na rzecz tożsamości ze zbiorowością narodową.