Mały Książę
Z Wikipedii
Mały Książę (fr. Le Petit Prince) to tytuł książki Antoine'a de Saint-Exupéry'ego wydanej w 1943 roku. Przetłumaczona na 130 języków, sprzedana w ponad 50 milionach egzemplarzy, należy do klasyki światowej literatury.
Mały Książę jest pozycją szczególną również w twórczości Exupery’ego. To jedyna książka, której nadał formę baśni i którą sam zilustrował.
Wyjątkowość tego utworu należy rozpatrywać w szerszym kontekście: tylko pozornie jest to lektura przeznaczona dla dzieci. Pod warstwą bajkowej fabuły znajduje się druga, symboliczna, dotykająca prawd uniwersalnych.
Od początku zamiarem autora było adresowanie książki do dorosłego czytelnika, dlatego zadedykował ją Leonowi Werth, dopisując:
Przepraszam wszystkie dzieci za poświęcenie tej książki dorosłemu. Mam ważne ku temu powody: ten dorosły jest moim najlepszym przyjacielem na świecie. Drugi powód: ten dorosły potrafi zrozumieć wszystko, nawet książki dla dzieci... (przekład: Jan Szwykowski)
Przypuszcza się, że zamiar napisania Małego Księcia powstał latem 1941 roku, kiedy pisarz przebywał w szpitalu w Los Angeles. Problemy zdrowotne pogłębione były przez osobiste kłopoty: Exupéry przeżywał rozterki związane z opuszczeniem ojczyzny (po inwazji niemieckiej na Francję), rozstanie z najważniejszą w jego życiu osobą - matką oraz labilność emocjonalną jego związku z żoną Consuelo.
Będąc w szpitalu czytywał baśnie Andersena.
Przyjazd Consuelo z Francji zmobilizował Exupéry'ego do ukończenia Małego Księcia. Pisarz rozszerzył wówczas wątek róży, której pierwowzorem była postać żony.
Pisał o tym w liście do niej, wyrzucając przy tym sobie, podobnie jak to czynił Mały Książę w stosunku do róży: Ale ja chyba nie zawsze wiedziałem, jak troszczyć się o Ciebie. Żałował też później, że Werthowi, a nie Consuelo zadedykował swe dzieło.
Niedługo po ukazaniu się książki drukiem Exupéry wyjechał do francuskiej bazy lotniczej w Afryce Północnej. Podobnie jak Mały Książę, który opuszczając swą planetę nie miał zobaczyć więcej swojej róży, tak on na zawsze rozstał się z Consuelo.
Uwaga: W dalszej części artykułu znajdują się szczegóły fabuły lub zakończenia utworu.
Mały Książę jest książką o dorastaniu do wiernej miłości, do prawdziwej przyjaźni, odpowiedzialności za drugiego człowieka. Stawia pytania o hierarchię wartości, sens więzi między ludźmi.
Za postacią głównego bohatera skrył się sam Exupéry. W dzieciństwie nawet nazywany był przez rodzeństwo królem-słońcem, co miało też związek z arystokratycznym pochodzeniem. Spotkanie Małego Księcia z pilotem jest rozmową pisarza z samym sobą, powrotem do tematów, które zawsze dla niego były istotne, szukaniem odpowiedzi na wiele pytań.
Symbolika Małego Księcia bywa odczytywana w kontekście jej odniesień do Ewangelii, aczkolwiek niesie prawdy tak uniwersalne, że światopogląd nie ma znaczenia w odbiorze i interpretacji dzieła.
[edytuj] Symbolika
Miejscem wydarzeń jest pustynia. Tu nastąpiło spotkanie Małego Księcia z pilotem. Oddalenie, bezkres piaszczystej przestrzeni jest symbolem ciszy, sprzyja kształtowaniu dystansu do codzienności, pozwala rozwinąć refleksję. Spotkaną osobą jest dziecko, które oznacza otwartość na przyjmowanie zapomnianych przez dorosłych prawd. Tylko ono może uwierzyć, że w skrzynce znajduje się baranek, a wąż boa przyjął kształt podobny do kapelusza ponieważ połknął słonia.
Mały Książę opuścił swoją planetę (B-612), ponieważ uznał pewnego dnia, że jest ona zbyt mała. W tym kroku widoczne jest dążenie człowieka do poszerzania własnych horyzontów, potrzeby rozwoju w kontaktach z nowymi ludźmi, doświadczeniami. W poszukiwaniu przyjaciela uczy się on zasad prawdziwej miłości, dojrzewa do niej, mimo początkowych niepowodzeń.
W wędrówkach Małego Księcia po innych planetach, w jego spotkaniach z ludźmi niezdolnymi do nawiązywania trwałych więzi, zawiera się historia rozczarowań, z jakimi ludzie mają do czynienia. Mieszkańcy planet symbolizują te cechy, które utrudniają zawieranie przyjaźni; mieć a nie być (Bankier), skupienie na świecie rzeczy (Geograf), samouwielbienie (Próżny). Symboliczne postacie odwołują się do niezmiennych prawd, że przyjaźń wymaga bezinteresowności, nie jest towarem. Wymaga też czasu. Mówi o tym lis. Jako uosobienie mądrości, a zarazem nieufności, celowo zdaje się został wybrany przez autora do wygłaszania najważniejszych prawd:
Ludzie nie mają czasu. Kupują w sklepach rzeczy gotowe. A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół. Jeśli chcesz mieć przyjaciela, oswój mnie.
Miłość i przyjaźń są w tym rozumieniu procesem, ciągłym zbliżaniem się do siebie. Choć lis podkreśla jednocześnie, że decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez, że przyjaźń jest trudnym doświadczeniem, to jednak pozostawia przesłanie, że życie pozbawione uczuć nie jest warte istnienia.
W doświadczeniu, spotkaniach z innymi ludźmi, z których każdy jest odrębną planetą, kształtuje się psychika człowieka, jego zdolność do rozróżniania i budowania w sobie takich wartości jak miłość, dobroć, wybaczenie. Wartością nadrzędną jest znalezienie przyjaciela i wzięcie za niego odpowiedzialności. Exupery ukazuje optymistyczną prawdę, że miłość dotyczy ludzi niedoskonałych i w tej przestrzeni, wad i nieporozumień, dokonuje się jej budowanie.
Ten głęboki humanizm Małego Księcia sprawił, że jest on książką, do której często odwołują się rozważania prowadzone na gruncie etyki chrześcijańskiej: o potrzebie miłości, jej odpowiedzialności, trwaniu. W swej warstwie symbolicznej jest wówczas odczytywana w kontekście nauk Ewangelii: o Jezusie, oddającym życie za przyjaciół, trudnym dorastaniu do raju obiecanego przez Stwórcę, wiary w to, co niewidoczne (symboliczny baranek w skrzynce, która zasłania i odsłania jednocześnie). Nieprzypadkowo pisarz posłużył się tu motywem baranka, wprowadzając drugie charakterystyczne zwierzę biblijne, żmiję.
Kontekst religijny ma też wyzbycie się ciała przez Małego Księcia, jego przybycie z daleka, z gwiazd. Samo umiejscowienie akcji odwołuje się do pobytu Jezusa na pustyni, gdzie kształtowała się jego formacja duchowa i dokąd przyprowadził swych wyznawców, aby łatwiej mogli pojąć jego naukę.
Symbolika Małego Księcia jest wieloznaczna i możliwa do indywidualnego odczytania na różnych płaszczyznach: filozofii, psychologii, teorii wychowania, religii. W jej przestrzeni jest miejsce na osobiste doświadczenie, szeroko rozumianą dojrzałość odbiorcy. I te cechy utworu zapewniły mu trwałe miejsce w literaturze.
