Literatura polska - II wojna światowa
Z Wikipedii
Literatura polska w okresie II wojny światowej
Podczas okupacji hitlerowskiej zarówno twórczość polskich pisarzy jak i życie artystyczno-literackie zostały dramatycznie zagrożone. Wszelka legalna działalność wydawnicza bądź twórcza została zaprzepaszczona; instytucje związane z literaturą, wydawnictwa, stowarzyszenia, szkoły średnie i wyższe zmuszono do zaprzestania działalności. Środowisko pisarzy zostało więc chaotycznie rozproszone: część znalazła się w obozach koncetracyjnych, gettach, została deportowana w inny rejon kraju, niektórzy wyemigrowali (Tuwim, Wierzyński). Wielu wstąpiło w szeregi wojska polskiego poza granicami kraju, wielu zostało zamordowanych lub zginęło w walce.
Ci, którzy pozostali w kraju zajęli się organizowaniem życia literackiego w konspiracji: były to np. zebrania lub wieczory poezji - spotkania literatów w mieszkaniach w celu dyskutowania i lektury poezji, publikacji. Miasta, w których takie spotkania odbywały się najczęściej to Warszawa, Kraków i Lwów. Pisarze uczestniczyli także w współtworzeniu podziemnej prasy i wydawnictw (około 200 z 1500 polskich podziemnych publikacji dotyczy literatury). Duża część pisarzy i poetów była związana z podziemnym ruchem oporu (wojskowym lub cywilnym).
Spis treści |
[edytuj] Twórczość i działalność literacka
Bardzo wielu poetów rozpoczęło konspiracyjne wydawanie tomików swoich wierszy. Były drukowane anonimowo lub pod pseudoniami literackimi najczęściej w nakładzie kilkunastu lub kilkudziesięciu egzemplarzy. Wydawnictwa obejmujące większą ilość autorów jak np. antologie poezji, podręczniki, gazety itp. sięgały liczby kilku tysięcy egzemplarzy, np. nakład antologii pt. Słowo prawdziwe. Powstawała poezja okolicznościowa, skierowana do społeczeństwa i dotycząca ówczesnych wydarzeń.
Dużego znaczenia nabrała pieśń, esej, nowela, a taże satyra jako element psychologicznej samoobrony. Istotne dzieła, które krążyły wtedy w maszynopisach, to m.in. nowele dotyczące wojny Andrzejewskiego, Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego, Likwidacja getta warszawskiego Szymanowskiego, W piekle i Golgota Zofii Kossak, eseje Suchodolskiego, List do Jana Bugaja Wyki, Na oczach świata Kann. Wielu pisarzy napisało pamiętniki lub prace wspomnieniowe dotyczące przeżyć wojennych (Irzykowski, Nałkowska, Trzebiński, Koniński, Buczkowski, Białoszewski, Dąbrowska, Rodziewiczówna, Szermentowski). Twórczość powstająca pod katastroficznym wrażeniem wojny i okupacji ma duże znaczenie. Za najwybitniejszego przedstawiciela młodego pokolenia kolumbów - poetów piszących pod wpływem tych wydarzeń, uważany jest Krzysztof Kamil Baczyński; równoważną wartość mają wiersze Tadeusza Gajcego, Trzebińskiego.
Poza granicami kraju również powstawała literatura dotycząca wydarzeń w Polsce. Istotnie publikacje tego typu to m.in.: Dywizjon 303 Fiedlera, Kwiaty polskie Tuwima, poezje Wierzyńskiego, Lechonia, Słonimskiego.
W gettach, obozach jenieckich, więzieniach lub obozach koncentracyjnych tworzono poezję okolicznościową (Borowski, Timofiejew, Jaworski). Tomik wierszy powstałych w obozach śmierci to np. Szopka w Dachau. Poezja obozowa miała na celu podniesienie na duchu więźniów, mobilizację moralną, psychologiczną walkę o godność i przede wszystkim protest przeciwko zbrodniom ludobójstwa.
Poezja pisana bezpośrednio pod wrażeniem powstania warszawskiego to wiersze przede wszystkim Zbigniewa Jasińskiego, ale także Szczepańskiego, Radzymińskiej, Ubysza, Marczaka-Oborskiego. Duże znaczenie mają także piosenki tamtego okresu (Pałacyk Michla, Marsz Mokotowa, Warszawskie dzieci i inne).
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Pisarze i poeci
- Jerzy Andrzejewski (1909-1983)
- Krzysztof Kamil Baczyński (1921-1944)
- Stefan Baliński (1899-1943)
- Miron Białoszewski (1922-1983
- Zbigniew Bieńkowski (1913-1994)
- Adolf Bocheński (1909-1944)
- Teresa Bogusławska (1929-1945)
- Wacław Bojarski (1921-1943)
- Tadeusz Borowski (1922-1951)
- Roman Bratny (ur. 1921)
- Władysław Broniewski (1897-1962)
- Leopold Buczkowski (1905-1989)
- Przemysław Bystrzycki (1923-2004)
- Tadeusz Chróścielewski (1920-2005)
- Edward Chudzyński (1921-1990)
- Józef Czapski (1896-1993)
- Tadeusz Gajcy (1922-1944)
- Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000)
- Feliks Gwiżdż (1885-1952)
- Karol Irzykowski (1873-1944)
- Jarosław Iwaszkiewicz (1894-1980)
- Zbigniew Jasiński (1908-1984)
- Aleksander Kamiński (1903-1978)
- Zofia Kossak-Szczucka (1889-1968)
- Juliusz Krzyżewski (1915-1944)
- Ryszard Matuszewski (ur. 1914)
- Bernard Wojciech Mencel (1923-1944)
- Zofia Nałkowska (1884-1954)
- Stanisław Piołun-Noyszewski (1891-1941)
- Włodzimierz Pietrzak (1913-1944)
- Ksawery Pruszyński (1907-1950)
- Józefa Radzymińska (1921-2002)
- Zofia Romanowiczowa (ur. 1922)
- Jan Romocki (1925-1944)
- Józef Ryszka (1920-1943)
- Czesław Straszewicz (1904-1963)
- Zdzisław Stroiński (1921-1944)
- Jan Strzelecki (1919-1988)
- Józef Szczepański (1922-1944)
- Tymon Terlecki (1905-2000)
- Andrzej Trzebiński (1922-1943)
- Mieczysław Ubysz (1915-1970)
- Jerzy Kamil Weintraub (1916-1943)
- Kazimierz Wierzyński (1894-1969)
- Bogdan Wojdowski (1930-1994)
- Kazimierz Wyka (1910-1975)
[edytuj] Niektóre wydawnictwa literackie
- Biuletyn Informacyjny (1939-1945)
- Dźwigary (1943-1944)
- Droga (1943-1944)
- Kultura Jutra (1943-1944)
- Nurt. Pismo poświęcone kulturze polskiej (1943-1944)
- Sztuka i Naród (1942-1944)
- Sprawy Narodu (1943-1944)
- Werble wolności (1942-1944)
- Znak (1940-1943)
[edytuj] Antologie poezji
- Antologia poezji współczesnej (1941)
- Duch wolny w pieśni (1942)
- Krwawe i zielone. Antologia poezji ludowej 1939-1943 (1943)
- Partyzanckim szlakiem (1944)
- Pieśni zbrojne (1943)
- Pieśni oddziałów partyzanckich Zamojszczyzny (1944)
- Pieśń niepodległa (1942)
- Pioseneczka i wiersz w podziemnej Polsce (1943)
- Posłuchajcie ludzie (1943)
- Słowo prawdziwe (1942)
- Śpiew wojny (1944)
- Wierne płomienie (1943)
- Z otchłani (1944)