Komańcza

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).


Komańcza
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Komańcza
Sołtys	Piotr Skocki
Położenie	49° 21' N 22° 04' E
Populacja (2006) - liczba ludności	880
Strefa numeracyjna (do 2005)	13
Kod pocztowy	38-543
Tablice rejestracyjne	RSA

Komańcza (ukr. Команьча) – wieś w południowo-wschodniej Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza; siedziba gminy Komańcza. Od października 1939 do roku sierpnia 1944 wieś była siedzibą urzędu gminy w powiecie sanockim, W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

[edytuj] Historia

Wieś położona jest na szlaku osadniczym polskim kolonizowanym wtórnie przez Wołochów, wieś była lokowana na prawie wołoskim w II poł. XVI wieku. W latach 1340-1772 wieś należała do ziemi sanockiej w województwie ruskim. Następnie w latach 1772-1852 znajdowała się w cyrkule leskim, później sanockim. Od 1867 w powiecie sanockim w Galicji. Do 1914 powiat sądowy w Sanoku, gmina Bukowsko. W roku 1898 wieś liczyła 916 osób oraz 130 domów, powierzchnia wsi 11,12 km², obszar dworki wsi Komańcza liczył 139 osób oraz 12 domów. Wieś zamieszkiwana była głównie przez społeczność rusińską, polską oraz żydowską. Z 31 października na 1 listopada 1918 w wyniki zamachu stanu dokonanego przez URN i utworzeniu ZURL, Ukraińcy z Komańczy oraz okolicznych miejscowości opanowali w pierwszych dniach listopada linie kolejowe od Zagórza do Łupkowa oraz od Zagórza do Chyrowa. Na terenie Komańczy oraz tzw. Łemkowszczyźnie Wschodniej Ukraińcy zorganizowali tzw. Republikę Komańczańską na czele której stanął jako prezydent Andrij Kyr.

Ludność ukraińska wita kwiatami wojska niemieckie

22 stycznia 1919 wieś została szturmem zdobyta przez 3 Baon Strzelców Sanockich oraz polskie oddziały wojskowe, które walczyły tu z ukraińskimi Strzelcami Siczowymi. 12 września 1939 po agresji Niemiec na Polskę wkroczyły do Komańczy jednostki Wehrmachtu, radośnie witane przez ukraińskich nacjonalistów.

Na uboczu wsi znajduje się klasztor nazaretanek, który był miejscem internowania kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 1955-1956. Pokój, w którym mieszkał kardynał, jest udostępniany zwiedzającym.

[edytuj] Dawne nazwy

Komanycza, Crziemyenna – rok 1512
de Komancza – rok 1524
Komańcza – XIX wiek

Nazwa miejscowości może sięgać okresu staroruskiego. Miejscowość leżała przy starym szlaku handlowym Sanok-Przełęcz Łupkowska. Nazwa może sugerować związek z etnonimem Komane tj. członków plemienia turańskiego Ko(u)manów w nazewnictwie polskim znanych bardziej jako Połowcy. Plemię to przebywało na Rusi Kijowskiej między XI-XIII wiekiem. Nazwa wsi wiązałaby się wtedy z nazwą osobową Komaneč oznaczającą syna Komana.

[edytuj] Zabytki

Klasztor nazaretanek w Komańczy

Kościół łaciński pw. św. Józefa w Komańczy

Dawna cerkiew greckokatolicka Wieś (obecnie prawosławna), stan przed pożarem

Wieś leży na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

Dawna greckokatolicka cerkiew parafialna pw. Opieki Matki Boskiej wybudowana w 1802 r. (od 1963 r. cerkiew filialna prawosławna). W roku 1834 wzniesiono dzwonnicę bramną, a w 1836 r. odbudowano zakrystię. Cerkiew była wielokrotnie remontowana. Z dawnego wyposażenia do 2006 roku zachował się ikonostas z 1832 r. Cechą szczególną jest usytuowanie zakrystii na przedłużeniu sanktuarium, na osi wzdłużnej cerkwi. Cerkiew w Komańczy wraz z dzwonnicą stanowiła jeden z trzech zachowanych (obok Turzańska i Rzepedzi) przykładów wschodniołemkowskiego (tzw. osławskiego) budownictwa sakralnego. 13 września 2006 cerkiew wraz z wyposażeniem doszczętnie spłonęła, strażakom udało się uratować jedynie zabytkową dzwonnicę. Następnego dnia arcybiskup Adam Dubec zapowiedział odbudowę cerkwi w kształcie sprzed pożaru.

Greckokatolicka cerkiew parafialna pw. Opieki Matki Boskiej. Została ona przeniesiona ze wsi Dudyńce w 1988 roku i ustawiona na piętrowej murowanej podstawie. Przy cerkwi znajduje się muzeum kultury łemkowskiej.

[edytuj] Religia

W Komańczy istnieją trzy kościoły:

rzymskokatolicki (parafia łacińska w Bukowsku do 1947) w tym kościół łaciński pw. św. Józefa oraz kaplica w klasztorze sióstr nazaretanek,
cerkiew prawosławna,
cerkiew greckokatolicka.

Do roku 1939 Żydzi z Kamańczy należeli do kahału w Bukowsku, we wrześniu 1942 roku zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Zasławiu i tam straceni.

Ciekawostką jest organizowanie wspólnych uroczystości, np. procesja Bożego Ciała rokrocznie ma swój początek w kościele katolickim, aby zakończyć się w cerkwi greckokatolickiej, przy czynnym współudziale nie tylko wyznawców, ale i ich duchownych.

[edytuj] Metryki

unickie
- Liber natorum 1784-1858, 1858-1891
- Liber copulatorum 1784-1879, 1776-1886, 1784-1851
- Liber mortuorum 1784-1851, 1784-1909, 1900-1911, 1921-1922
rzymskokatolickie
- Liber natorum, copulatorum et mortuorum 1784-1947