Kirkut żydowski na Bródnie
Z Wikipedii
Kirkut żydowski na Bródnie - cmentarz żydowski (kirkut) znajdujący się w dzielnicy Bródno w Warszawie został założony oficjalnie w 1780 r. przez Szmula Jakubowicza Zbytkowera, nadwornego bankiera Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Posiadał on rozległe dobra na Pradze (od jego imienia pochodzi nazwa Szmulowizna). Założyciel oraz jego żona spoczęli na tymże cmentarzu, choć było to miejsce pochówków przede wszystkim żydowskiej biedoty. Spośród znanych osób pochowany tu został Abraham Stern, twórca pierwszego na świecie arytmometru wykonującego pięć podstawowych działań. Cmentarz służył głównie ludności Warszawy prawobrzeżnej aż do wybuchu wojny.
W czasie wojny Niemcy zdewastowali cmentarz. Płyty nagrobne posłużyły im do wyłożenia dróg i lotnisk. Z 300 tys. grobów przed wojna do naszych czasów dochowało się ok. 3000 macew i nagrobków, które w latach pięćdziesiątych ściągnięto traktorami na jedno miejsce. Poza tym władze niezbyt się cmentarzem interesowały.
Dopiero w latach 80. XX wieku zaniedbanym zabytkiem zajęła się Fundacja Rodziny Nissenbaumów. Cmentarz ogrodzono żelaznym parkanem, w którym znajdują się trzy bramy. Ozdobna brama od ulicy Biruty to główne wejście na cmentarz. Tworzą ją dwa pylony z płaskorzeźbami autorstwa Dariusza Kowalskiego, Teresy Pastuszka i Leszka Waszkiewicza. Według informacji fundacji Nissembaumów płaskorzeźba po lewej stronie to scena przekazywania pamięci pokoleniowej, natomiast druga płaskorzeźba przedstawia Żydów modlących się przed egzekucją, jaka miała tu miejsce w 1942 roku. Są tu również hebrajskie inskrypcje. Od bramy w głąb cmentarza przez młody las prowadzi brukowana centralna aleja. Znajduje się przy niej kilka odtworzonych kwater z charakterystycznymi, półcylindrycznymi nagrobkami z piaskowca i stojącymi przed nimi macewami.
Na końcu alei znajduje się lapidarium z kamieni nagrobnych, gdzie w przyszłości ma stanąć pomnik Zamordowanej Kultury Żydowskiej.
