Jaćmierz

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).


Jaćmierz
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Zarszyn
Położenie	49° 37' N 22° 01' E
Wysokość	398 m n.p.m.
Populacja (2006) - liczba ludności	około 830
Strefa numeracyjna (do 2005)	13
Kod pocztowy	38-532
Tablice rejestracyjne	RSA

Jaćmierz – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zarszyn, dawniej miasto, prawa miejskie utraciło w roku 1919.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

[edytuj] Historia

Miejscowość położona jest na terenie dołów jasielsko-sanockich, w okolicy przeważają gleby bardzo żyzne, I klasy.

Za panowania Kazimierza Wielkiego w miejscu dzisiejszego Jaćmierza powstała niewielka osada. W 1390 r. rycerz Fryderyk Myssnar z Miśnii otrzymał wieś jako dar za zasługi wojenne od Władysława Jagiełły. Prawa miejskie od 1437 w. Miasto stanowiło następnie własność rodu Jacimierskich, którzy wywodzili się od wspomnianego Fryderyka Myssnara, a nazwę miejscowości dawniej zapisywo jako: Oppido Iaczymyrz (1437), Iaczymyerz (1484), Jaczmyerz (1508), Jacimierz (1653). W owym czasie miejscowość leżała w dawnym województwie ruskim (ziemia sanocka). W roku 1460 odnotowano pierwszych rajców miejskich Michaela Naydethera i Stanisława Steala, którzy złożyli podpisy z okazji fundacji kościoła przez Fryderyka pana na Jaćmierzu. Od roku 1558 funkcjonował dość krótko, zbór ewangelicki, kalwiński, a patronem kościoła był Stanisław Drohojowski kasztelan przemyski. Zbór przetrwał najazdu tatarskiego w roku 1624. Grunty miejskie dzielą się w tym czasie na niwy Piernikówka, Obszary, Podłe Błonie i Janikówka.
W Jaćmierzu od czasów lokacji miasta odbywały się trzy jarmarki w roku 12 marca, 8 maja i 24 czerwca, targ odbywał sie co tydzień. Handlowano bydłem i końmi oraz drobnicą. W interesach przyjeżdżali kupcy z Węgier. Do majątku Grotowskich należała jedna z największych w całej Galicji hodowla bydła zarodowego rasy simentalskiej i berneńskiej sprowadzonego z Szwajcarii. Od tamtych czasów tradycję hodowlaną simentali podtrzymuje ośrodek bydła zarodowego w Odrzechowej. Istniały cechy rzemieślnicze, stolarski, ślusarski, tkacji, garncarski, garbarski - największym był cech szewski. Pod koniec XIX wieku do nowych zajęć doszło chmielarstwo, a zbyt zapewniał nowo otwarty browar w Zarszynie.

W roku 1880 miasto liczyło 145 domów oraz 840 mieszkańców, wyłącznie Polaków.

W roku 1898 miasteczko (nm. Markt) liczyło 148 domów oraz 716 mieszkańców, w tym 650 rzymskich katolików oraz 52 Żydów, językiem polskim posługiwało się 716 osób. Powierzchnia miasta wynosiła 4,06 km². Obszar dworski z folwarkiem Stefanówka wynosił 3,56 km² i zamieszkały był przez 32 osoby.

Całkowicie zniszczony przez armię rosyjską w roku 1915, prawa miejskie Jaćmierz utracił po I wojnie światowej.

W roku 1929 miasteczko liczyło 620 mieszkańców, właścicielem większościowym był Leon Grotowski. W miasteczku funkcjonowała Kasa Stefczyka, Spółdzielnia Rolnicza. Działalność usługową prowadzili handlarz bydła Wilner A., kowal Lutecki S., rzeźnik Musiał k., sklep Silberman E., i Smolnicki B. oraz gospodę Wilner K.

[edytuj] Kalendarium

W 1437 lokacja miasta na prawie magdeburskim
W 1460 fundacja Fryderyka Jaćmirskiego dla kościoła
W 1530 i 1556 napad zbójników beskidzkich na miasto
W 1558 - 1624 kościół zostaje zamieniony na zbór protestancki
W 1624 spalenie kościoła przez Tatarów
W 1640 budowana nowego drewnianego kościoła fundacji Jana Kantego Oleszko, (doktor praw)
W 1646 dotacja dla kościoła fundacji Reginy Konstancji z Konar Balowej, wdowie po Adamie Balu chorążym przemyskim
W 1664 erygowanie i poświęcenia przez biskupa przemyskiego Stanisława Sarnowskiego kościoła pw. Najświętrzej Marii Panny i Wszystkich Św.
W 1737 pożar kościoła
W 1760 budowa kościoła fundacji Anastazji Grabowskiej Sleszyńskiej, poświęcenia w roku 1798
W 1892 r. założono Kółko Rolnicze
W 1897 r. zostały założone dwie Ochotnicz Straże Pożarne w mieście Jaćmierzu i Posadzie Jaćmierskiej.
W 1899 r. wybudowano sześcioklasową Szkołę Powszechną do której, uczęszczały dzieci i młodzież z okolicznych miejscowości: Górek, Bażanówki, Wzdowa i Strachociny.
W XIX w pełnił funkcję centrum kulturalnego. W latach międzywojennych działał Klub Kawalerów, który organizował życie społeczno - kulturalne, działały dwa Koła Gospodyń w Jaćmierzu i Posadzie Jaćmierskiej.

- Fryderyk Myssnar z Miśnii, miecznik sanocki, właściciel Jaćmierza, Niebieszczan,

[edytuj] Architektura sakralna

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wzniesiony został w poł. XVII w. Zniszczony przez pożar w 1737 r., został odnowiony i przebudowany w 1760 r. Rozbudowa objęła m.in.: wzniesienie dwóch wież i kruchty w fasadzie zachodniej, powiększenie zakrystii, wydzielenie trzech naw we wnętrzu. W XIX w., dobudowano do nawy dwie kaplice tworzące rodzaj transeptu. Kościół w Jaćmierzu jest jednym z nielicznych dwuwieżowych kościołów drewnianych naśladujących architekturę murowaną.

[edytuj] Zabytki

Pozostałe zabytki to zabudowa rynku, kaplica cmentarna Ostaszewskich 1856 r., kapliczki przydrożne z XIX w. Trwają prace przy rewitalizacji rynku.

[edytuj] Drogi krajowe

Wieś położona jest 17 km od drogi krajowej 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Medyka.

[edytuj] Bibliografia

Prof. Adam Fastnacht, "Osadnictwo Ziemi Sanockiej",
AGZ
Prof. Przemysław Dąbkowski, "Stosunki narodowościowe Ziemi Sanockiej w XV stuleciu", Lwów 1921
Józef Stachowicz Monografia Jaćmierza
Księga Praw i Realności Parafii Jaćmierz