Harbin
Z Wikipedii
Harbin (dawniej "Charbin", chiń. 哈尔滨, pinyin: Hā'ěrbīn, wade-giles: Ha-erh-pin) - miasto w północno-wschodniej części Chin nad rzeką Sungari, 3,3 mln mieszkańców (2005). Stolica prowincji Heilongjiang. Założona w 1898 r. w czasie budowy Kolei Wschodniochińskiej (1897-1903) przez Polaka, inż. Adama Szydłowskiego. Rozwinięty przemysł maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, środków transportu, precyzyjny, optyczny, lniarski, przetwórstwa spożywczego.
- Populacja: 3,3, mln, a cały zespół miejski - 9,5 mln (2005)
- Powierzchnia: 53775 km², 1637 km² zespół
- Współrzędne: 125°42'-130°10' E, 44°04'-46°40' N
- PKB: 141.48 mld juanów (ok.17,15 mld USD) w 2004 r., co sytuuje Harbin na 17. miejscu wśród chińskich miast; pod względem PKB per capita Harbin znajduje się na 29. miejscu.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Osadnictwo na miejscu dzisiejszego Harbinu datuje się już od czasów neolitu, 2,2 tys. lat p.n.e. W chińskich kronikach osada pojawia się po raz pierwszy jako Alèjǐn (阿勒锦). Za czasów dynastii Yuan Harbin był znany pod nazwą Hā'ěrbīn (哈儿滨), a za czasów dynastii Ming pod nazwą Hā'lābīn (哈拉滨). Chińskie nazwy są transkrypcjami nazw używanych przez tubylców, bo w tamtych czasach Harbin był osadą rybacką zamieszkaną przez protoplastów Mandźurów. Po mandżursku nazwa Harbin oznacza "miejsce suszenia sieci rybackich".
Historia miasta Harbin zaczyna się w 1898 r., kiedy na miejscu wsi powstała osada pomyślana jako stacja na Kolei Wschodniochińskiej. W 1896 r. carska Rosja wykorzystała słabość Chin i narzuciła im traktat umożliwiający budowę linii łączącej najkrótszą drogą Syberię i Władywostok, z odnogą biegnącą do bazy marynarki w mieście Dalnyj (Dalian) i Portu Athur. W budowie tej linii kolejowej wzięło udział wielu Polaków, w tym inż. Adam Szydłowski, Polak i założyciel rosyjskiego Harbinu.
Po wojnie rosyjsko-chińskiej (1904-05) pozycja Rosji w regionie osłabła, a Harbin cieszył się statusem miasta handlowego. Mieszkali w nim przedstawiciele 33 narodowości, działały konsulaty sześciu państw. Szybki rozwój miasta w tym okresie sprawia, że niektórzy nazywają go "mandżurskim Hongkongiem".
Na skutek rewolucji bolszewickiej do Harbinu napłynęła fala uchodźców i miasto przeistoczyło się w największą poza Rosją enklawę Białych Rosjan. W tym czasie istniała w mieście także duża społeczność żydowska, złożona z żydów rosyjskich i niemieckich, którzy uciekli na Daleki Wschód przed prześladowaniami w III Rzeszy.
Po utworzeniu marionetkowego państwa Mandżukuo, 4 lutego 1932 r. do Harbinu wmaszerowały japońskie wojska. W 1935 r. ZSRR sprzedał Kolej Wschodniochińską Japończykom, co przyspieszyło odpływ mniejszości narodowych z miasta. Po wybuchu II wojny światowej (w Azji zaczęła się w 1937 r. od najazdu Japonii na Chiny) japońska armia utworzyła we wsi Pingfang pod Harbinem obóz koncentracyjny, tzw. Oddział 731, w którym na jeńcach (Rosjanach, Mandżurach, Koreańczykach i Chińczykach) prowadzono okrutne eksperymenty medyczne. Liczba jego ofiar pozostaje dyskusyjna, bo Japończycy zdołali zatrzeć ślady, a zbrodniarze z Oddziału 731 - podobnie jak niektórzy naziści w Europie - uniknęli odpowiedzialności przed Trybunałem Tokijskim, dzięki przekazaniu wyników badań Amerykanom. Według różnych źródeł liczba ofiar obozu waha się od kilkuset do 200 tys. osób.
20 sierpnia 1945 r. Harbin zajęła Armia Sowiecka, która w kwietniu 1946 r. przekazała go w ręce chińskiej, komunistycznej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. Władzę na całym regionem Dongbei do 1954 r. sprawował protegowany Stalina Gao Gang. Dzięki niemu w pierwszych latach istnienia ChRL z pomocą radziecką rozbudowywano w mieście i okolicach bazę przemysłu ciężkiego. Z tamtego czasu datuje się istniejący do dziś w centrum Harbinu Park Stalina, czyli bulwar nad rzeką Sungari.
W latach 90. Harbin stał się bazą dla sekty Falun Gong.
[edytuj] Polacy w Harbinie
W Harbinie osiedlali się Polacy zatrudnieni przy budowie, a następnie przy eksploatacji Kolei Wschodniochińskiej. W pierwszych latach było ich 7-10 tys., a liczba to powiększyła się po rewolucji bolszewickiej. W latach 1919-1941 na potrzeby miejscowej polonii otwarty był konsulat Rzeczypospolitej Polskiej, działały dwa kościoły, a także kilka polskich szkół, z których najbardziej znane było Gimnazjum im. H. Sienkiewicza (1915-44). Polacy w Harbinie mieli także swoje kluby sportowe, organizacje społeczne, w tym Stowarzyszenie "Gospoda Polska". Ukazywały się polskie gazety, m.in.: "Tygodnik Polski", "Listy Polskie z Dalekiego Wschodu" i "Polski Kurier Wieczorny Dalekiego Wschodu".
Po zawarciu przez Rosję umowy z Chinami, według której na Kolei Wschodniochińskiej mogli pracować tylko obywatele tych krajów, Polacy zaczęli opuszczać miasto. W latach 30. było ich tam ok. 1,5 tys. W 1945 r. część Polaków została wywieziona do sowieckich łagrów. Po ustanowieniu w 1949 r. Chińskiej Republiki Ludowej, w skład której weszła Mandżuria i Harbin, postanowiono o przesiedleniu Polaków. Tego roku repatriowało się z miasta i okolic 807 osób. Z pozostałych ok. 450 osób większość opuściła Chiny w latach 50. i 60. W 1963 r. rozwiązano Zrzeszenie Obywateli Polskich w Chinach, które liczyło wówczas już tylko 18 członków.
W czasie rewolucji kulturalnej (1966-1976) ofiarą hunwejbinów padł cmentarz, na którym spoczywali Polacy. Dziś na jego miejscu jest park kultury z diabelskim młynem. Część grobów przeniesiono na prawosławny cmentarz w odległości 20 km pod miastem. Jedną z ostatnich pamiątek po Polakach jest w Harbinie kolejowy most przez rzekę Sungari, projekt inż. Stanisława Kierbedzia, bratanka twórcy słynnego mostu w Warszawie.
[edytuj] Wpływy rosyjskie
Festiwal Rzeźb Lodowych, najbardziej znane na świecie cykliczne wydarzenie w Harbinie, ma rosyjskie, w dodatku prawosławne korzenie. 19 stycznia Rosjanie obchodzą święto Kreszczenie (Chrzest Chrystusa), co w Harbinie było pretekstem do wznoszenia krzyży wykutych z lodu z rzeki Sungari. Wokół krzyży wznoszono także inne ornamenty, m.in. płoty i latarnie. Po przekazaniu miasta w ręce chińskie święto utraciło rosyjski i prawosławny charakter, ale od 1963 r. na trwałe wpisało się do kalendarza miasta. Dziś jest reklamowane jako atrakcja turystyczna.
Pod wpływem Rosji pozostaje także miejscowa kuchnia. W restauracjach można zamówić nigdzie niespotykany w Chinach barszcz, a w mieście działają piekarnie wypiekające równie egzotyczny dla innych Chińczyków chleb (chiń. liebu). Harbińczycy słyną z mocnych głów, a wódka wiśniówka jest eksportowym trunkiem miasta.
Najbardziej wyraźną pozostałością po dawnym Harbinie są zabytki rosyjskiej architektury kolonialnej, dzięki którym miasto cieszyło się mianem "orientalnego Petersburga". Niestety w ostatnich latach władze na dużą skalę wyburzają te budynki, pozostawiwszy skansen w okolicach Zhongyang Lu (ulica centralna), która kiedyś nosiła nawę Kitajskiej (chińskiej).
[edytuj] Znani polscy harbińczycy
- Kazimierz Grochowski - geolog, antropolog, badacz Mandżurii
- Edward Kajdański - dyplomata, autor licznych książek o Chinach, a także o związkach Polski z Chinami
- inż. Stanisław Kierbedź - bratanek budowniczego warszawskiego Mostu Kierbedzia, konstruktor mostu kolejowego w Harbinie
- Aleksander Macedoński - tłumacz i sekretarz Konsulatu RP w Harbinie, w latach 1945-1958 więzień łagru w Magadanie
- dr Jerzy Sie-Grabowski - sinolog na Uniwersytecie Warszawskim
[edytuj] Znani harbińczycy
- Li Hongzhi - założyciel sekty Falun Gong
- Nikos Kawwadias - jeden z najsłynniejszych greckich poetów XX wieku
- Pierre Batcheff - francuski aktor (Pies andaluzyjski)
[edytuj] Źródła
- Marek Cabanowski, "Tajemnice Mandżurii. Polacy w Harbinie", Warszawa, 1993.
- Kazimierz Grochowski, "Polacy na Dalekim Wschodzie", Harbin, 1928
- Edward Kajdański, "Korytarz. Burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898-1998", Książka i Wiedza, Warszawa, 2000.
