Gwara

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji.
Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się odnośnie jakich informacji pojawiły się wątpliwości.

Gwara - mówiona odmiana języka ogólnonarodowego (tzw. języka literackiego), posiadająca swoiste słownictwo, a często i odmienną frazeologię oraz artykulację.

Terminu "gwara" używa się zarówno potocznie, jak i w kontekście językoznawczym w wielu różnych znaczeniach, co czasami prowadzi do nieporozumień lub zażartych dyskusji, np.:

1. Dialekt, narzecze, sub-dialekt (np. "gwara góralska") Często gwara ma mniejszy zasięg w stosunku do dialektu, który występuje w określony regionie (np. Podhale). Gwara występuje najczęściej w obrębie jakiejś mieściny, wsi, miasta. Niektórzy polscy językoznawcy jednak zamiast "dialekt góralski, podhalański", używają terminu "gwara góralska, podhalańska". Może być tak, że w ramach określonego dialektu występują różne gwary. Należy zaznaczyć, że terminu "gwara" w tym znaczeniu używa się wyłącznie w odniesieniu do języka polskiego. Odpowiedniki w innych językach : franc. "patois", niem. "Mundart".

2. Żargon zawodowy lub środowiskowy (np. "gwara żeglarska". Opowiedniki w innych językach : ang., franc. "jargon", niem. "Fachjargon".

3. Lokalna, miejska odmiana języka literackiego (np. "gwara poznańska")

4. Slang (np. "gwara młodzieżowa" )czyli bardzo nieformalna, potoczna odmiana języka ogólnego. Opowiedniki w innych językach : ang. "slang", franc. "argot". Termin argot pierwotnie oznaczał jednak "gwarę złodziejską".

5. Jakakolwiek forma języka odbiegająca od standardu języka literackiego. Czasami dla potrzeb telewizyjnych programów rozrywkowych tworzona jest tzw. "gwara" nie mająca nic wspólnego z żadnym konkretnym dialektem np. "zecka" dla ogólnopolskiego "rzeczka", co z językoznawczego punktu widzenia jest absurdem.

6. Grypsera czyli "gwara więzienna", z założenia niezrozumiała dla osób postronnych. Opowiedniki w innych językach : ang. "thieves' cant", franc. "argot".

Ze względu na bardzo szeroki zakres znaczeniowy polski termin "gwara" nie posiada dokładnego odpowiednika w innych językach.

[edytuj] Gwary terytorialne

gwara ludowa
gwara miejska - mowa pewnych grup społecznych w mieście

[edytuj] Gwary środowiskowe

gwara młodzieżowa
gwara motoryzacyjna
gwara muzyków rockowych
gwara myśliwska
gwara narkotykowa
gwara narkotykowa
gwara studencka
gwara więzienna
gwara wspinaczkowa
żargon informatyczny
slang internetowy
gwara żeglarska
żargon techniczny

[edytuj] Gwary grup zawodowych

gwara drukarzy
gwara DTP
gwara radiowa

[edytuj] Gwary regionalne

Istnieje słownik gwary gnieźnieńskiej: http://republika.pl/miasto_gniezno/gwara.htm
Gwara wileńska:http://www.magwil.lt/archiwum/2004/mmmw11/lis-13.htm

[edytuj] Glosa językowa

Pojęcia: dialekt, narzecze, gwara, żargon, argot itd. są często używane zamiennie. Występuje między nimi częściowa specjalizacja zakresowa, i tak:

dialekt to mowa regionalna, a także ogólne określenie odmian danego języka
narzecze to mowa regionalna
gwara to odmiana terytorialna języka, zwłaszcza wiejska
żargon to środowiskowa lub zawodowa odmiana języka
argot to język cechujący się ekspresyjnością
slang to język ulicy
mazurzenie to występujące w wielu dialektach zastępowanie w wymowie spółgłosek sz, ż, cz, dż na s, z, c, dz, np. jeszcze - jesce, żona - zona, drożdże - drozdze

Pojęcia związane:

argotyzm: wyraz używany potocznie w języku ogólnym, zaczerpnięty z gwary lub żargonu
grypsera: żargon więzienny, grup przestępczych
żargonizm: stylizacyjne użycie żargonu w utworze literackim
mówić wiechem: naśladować stylizowany żargon warszawski jakiego używał w felietonach Stefan Wiechecki - "Wiech"