Grzybienie białe

Grzybienie białe (nenufar, lilia wodna) (Nymphaea alba L.) - gatunek byliny z rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae). W stanie dzikim występuje w Europie, północnej Afryce i na Kaukazie. W Polsce pospolity na niżu.

Spis treści

Wygląd ogólny: Roślina wodna, o grubych, pełzających, walcowatych kłączach. Jej liście unoszą się na wodzie, kwiaty kwitną ponad wodą.
Liście: Skórzaste, duże, u nasady głęboko wycięte. Żyłki drugiego rzędu przy brzegu połączone ze sobą. Liście na długim ogonku (nawet do 1,5 m), pływają po powierzchni wody. W odróżnieniu od liści grążela żółtego ich spodnia strona ma kolor fioletowoczerwony.

Kwiaty: Na długich łodyżkach, pływające, białe, duże. Bez miodników, kielich czterodziałkowy, płatki liczne, ułożone spiralnie i stopniowo przechodzące w liczne pręciki. Pręciki są prawie do polowy swojej długości zrośnięte z zalążnią, mają nitki różnej długości, a ich liczba może dojść do 125. Znamię słupka jest płaskie, zbudowane z 12-25 promieni. Roślina kwitnie od czerwca do października. Duże kwiaty wystają ponad wodą i są zapylane przez owady.

Grzybienie białe, kwiaty

Owoc: Wielonasienny; brunatnoczerwone nasiona z osnówką, która ułatwia pływanie owoców. Owoce dojrzewają pod wodą. Po dojrzeniu odpadają od szypułki, przez jakiś czas unoszą się na wodzie, po czym pękają nieregularnie, uwalniając nasiona rozsiewane przez wodę (hydrochoria).
Kłącze: Grube, pełzające, walcowate osiągające czasem 3 metry długości i 10 cm średnicy. Kłącze to zakorzenia się w dnie, czasami pełza po nim.
Biotop: Wody stojące lub wolno płynące. Hydrofit rosnący głownie na płytkich wodach, o głębokości nie przekraczającej 1,5 m, o dnie piaszczysto-mulistym lub mulistym, czasami torfowym. Spotkać go można w starorzeczach, stawach, przybrzeżnych strefach jezior, w wolno płynących wodach kanałów, zakolach rzek. Często występuje w zbiorowiskach z innymi roślinami wodnymi, szczególnie grążelem żółtym – w odróżnieniu od niego jednak wnika też w szuwary, gdzie z innymi roślinami tworzy zespoły roślin wodno-szuwarowych. Geofit – na zimę cała roślina obumiera, zimują tylko kłącza. Jest gatunkiem charakterystycznym dla zespołu roślinności Nuphareto-Nymphaetum albae.

Kwitnące grzybienie białe

Wytwarza formy siedliskowe (ekomorfozy):

typową - w wodach stojących,
podwodną – występującą w wodach płynących (o wydłużonych blaszkach liściowych),
lądową – występująca w wysychających zbiornikach wodnych, lub wodach bardzo płytkich; forma lądowa ma małe liście i drobne kwiaty.

Roślina objęta częściową ochroną gatunkową.

Popularna roślina ozdobna, chętnie sadzona w parkowych oczkach wodnych. Można rozmnażać go przez podział kłącza.
Dawniej traktowane jako roślina jadalna ze względu na jadalne kłącza, które zawierają dużo skrobii.
Kwiaty stanowiły w medycynie ludowej surowiec leczniczy, ponieważ zawierają alkaloidy (nufradyna i nufaramina), flawonoidy i kwasy organiczne.
Bierze udział w procesie zarastania zbiorników wodnych, podnosząc poziom dna substancjami organicznymi z rozkładu biomasy i utrwalając dno kłączami.

Nenufary uwiecznił Claude Monet w cyklu obrazów pod nazwą Białych nenufarów (Les Nymphèas).
Maria Dąbrowska uwieczniła nenufary w swej powieści Noce i dnie jako najbardziej romantyczny bukiet.
Nazwa grzybienie białe w języku polskim jest rodzaju nijakiego w liczbie pojedynczej, często błędnie rozumiana jest jako liczba mnoga i rodzaj męski, dlatego też nieprawidłowa jest stosowana czasami nazwa: grzybień biały.
Grzybienie białe posiadają największe kwiaty spośród gatunków roślin dziko występujących w Polsce.