Elżbieta Batory
Z Wikipedii
Elżbieta Batory (węg. Báthory Erzsébet) (7 sierpnia? 1560 - 21 sierpnia 1614) - księżna węgierska zwana Krwawą Hrabiną z Čachtic - od nazwy zamku nieopodal Trenczyna (Słowacja), gdzie mieszkała; krewna króla polskiego Stefana Batorego. Nazywana jest najsłynniejszą seryjną morderczynią w historii Węgier i Słowacji.
Spis treści |
[edytuj] Rodzina
Elżbieta była członkinią jednego z najbogatszych i najpotężniejszych rodów Siedmiogrodu - spokrewniona była jednak nie tylko z przyszłym królem Polski, ale też z ludźmi cierpiącymi na epilepsję czy różne choroby psychiczne, co było zapewne skutkiem ciągłych małżeństw pomiędzy członkami nieznacznej liczby tamtejszych możnych rodów. Jej ojciec, Grzegorz, był pastorem. Poślubił swoją kuzynkę Annę i razem z nią zamieszkał w Esced; tam urodziła się i wychowała Elżbieta.
[edytuj] Życie
Była kobietą wielkiej urody, a przy tym pochwalić się mogła wyjątkową inteligencją - nauczyła się płynnie władać węgierskim, łaciną i niemieckim - ale od wczesnych lat życia uchodziła też za osobę podatną na napady gniewu.
Mając sześć lat, stała się świadkiem wydarzenia, które mogło mieć istotny wpływ na jej psychikę - jeden z Cyganów zapewniających rozrywkę mieszkańcom zamku został oskarżony o sprzedanie dzieci Turkom. Został uznany winnym i skazany na śmierć. Egzekucję wykonano poprzez rozcięcie brzucha konia i zaszycie w nim skazanego mężczyzny. Podobny wpływ na Elżbietę mogła mieć sytuacja, która miała miejsce około siedmiu lat później - jeden z jej kuzynów, ówczesny książę Siedmiogrodu, nakazał obciąć nosy i uszy 54 zbuntowanym chłopom.
W 1573 została zaręczona z Ferencem Nádasdym, za którego wyszła w wieku piętnastu lat, mając już za sobą ciążę, w którą zaszła wskutek związku z miejscowym chłopem; dziecko (córkę) oddano wiejskiej rodzinie. 8 maja 1575 na zamku Varranno odbyła się pełna przepychu ceremonia ślubna Elżbiety z dwudziestosześcioletnim Nádasdym. Małżeństwo zamieszkało na Węgrzech, w zamku Sarvar, rodzinnej posiadłości rodziny Ferenca, który jako żołnierz większość czasu spędzał na walkach z Turkami. Samodzielnie zarządzając majątkiem, Elżbieta zasłynęła okrucieństwem wobec sług, a także utrzymywaniem kontaktów z licznymi kochankami obojga płci.
Pierwsze dziecko z Ferencem Nádasdym - córka Anna - urodziło się dopiero w 1585. W ciągu następnych dziewięciu lat na świat przyszła jeszcze trójka dzieci: Urszula, Katarzyna oraz jedyny syn, Paweł.
Elżbieta często odwiedzała ciotkę, Karlę Batory, kobietę o skłonnościach homoseksualnych organizującą regularnie wyuzdane orgie. Możliwe, że właśnie w takich okolicznościach poznała Dorotheę Szantes, czarownicę, która podsyciła sadyzm Elżbiety.
Rankiem 4 stycznia 1604 zmarł nagle mąż Elżbiety, Ferenc, prawdopodobnie z powodu otrucia. Przebywając wspólnie z żoną z ochotą pomagał jej w torturowaniu sług, zwłaszcza przyłapanych lub tylko podejrzewanych o kradzież lub niewykonanie polecenia, ale jego śmierć okazała się jedynie początkiem wielkich okrucieństw Elżbiety Batory.
Będąc wdową od zaledwie czterech tygodni, Elżbieta Batory porzuciła żałobę i zaczęła bywać na cesarskim dworze w Wiedniu. Większość czasu spędzała jednak w Čachticach.
W 1604 roku Elżbieta nie tylko straciła męża, ale też poznała niejaką Annę Darvulię, tajemnicza kobieta, która (korzystając ze strachu Elżbiety przed nadchodzącą starością) stała się najprawdopodobniej główną inspiratorką zbrodni dokonywanych przez hrabinę - gdy Elżbieta w złości uderzyła służkę tak mocno, że krew z jej nosa padła na twarz hrabiny. Spojrzawszy w lustro, Elżbieta zauważyła, że pojawiające się już zmarszczki zniknęły z jej oblicza. Darvulia wykorzystała złudzenie, jakiemu uległa jej pani i przekazała jej "starożytną mądrość": odbierając komuś krew, można przejąć fizyczne i duchowe cechy tej osoby.
Od tej pory krwawe tortury stały się niemalże codziennością na čachtickim zamku. Nawet gdy Elżbieta była chora i tak osłabiona, że nie była w stanie zejść z łóżka, maltretowano służące; według zeznań z procesu, jedną z nich przyprowadzono do łoża Elżbiety, a ta zaczęła pożerać służbę żywcem.
[edytuj] Proces i śmierć
Elżbieta Batory pojmana została przed swego kuzyna, hrabiego Thurzo, palatyna Węgier. Jej proces rozpoczął się kilka tygodni później, 2 stycznia 1611 roku. Stał się wielką publiczną sensacją i by śledzić jego przebieg, na salę sądową ściągały tłumy. Dzięki wstawiennictwu hrabiego Thurzo Elżbietę sądzono jedynie za wielokrotne przestępstwa o naturze kryminalnej, zaś o wampiryzm i czarnoksięstwo oskarżono jedynie jej sługi.
Czworo wspólników Elżbiety w zeznaniach podało liczbę ofiar od trzydziestu do sześćdziesięciu, ale piąty świadek ujawnił znaleziony w komodzie hrabiny rejestr zbrodni, wedle którego śmierć z rąk Elżbiety i jej sług poniosło sześćset pięćdziesiąt osób.
Współzbrodniarzy skazano na karę śmierci (wyroki wykonano 7 stycznia 1611 roku), samą Elżbietę zaś - cały czas zaprzeczającą swej winie - na zamurowanie żywcem w jednej z komnat jej zamku, jedynie z otworem do podawania pożywienia, gdzie przebywać miała do śmierci.
31 lipca 1614 roku podyktowała testament, w którym cały majątek zapisała dzieciom. Miesiąc później znaleziono ją w celi martwą.
[edytuj] Teorie, legendy
- Pojawiały się pogłoski, jakoby Elżbieta Batory była biseksualna. Argumentem potwierdzającym to miałby być fakt, iż zabijała jedynie kobiety. Nie jest to jednak pewne, tak jak i nie jest pewne, czy jej zbrodnie faktycznie miały podtekst seksualny.
- Po jej śmierci mówiono, że zmarła z powodu braku dziewiczej krwi.
[edytuj] Elżbieta Batory we współczesnej kulturze masowej
Elżbieta Batory jest bohaterką jednej z nowel filmowych składających się na film Waleriana Borowczyka Opowieści niemoralne (1974), powstała także książka pt. Pani na Czachticach autorstwa Słowaka, Jozo Niznanskiego, na podstawie której nakręcono film pod tym samym tytułem.
Elżbieta Batory jest także postacią często przewijającą się w muzyce (głównie black metalu oraz rocku gotyckim). Istnieje zespół Bathory, zaś grupa Cradle of Filth poswieciła jej całą płytę pt. "Cruelty and the beast" ("Okrucieństwo i bestia"). Zespół Třinácté Století poświęcił jej nagranie pt. "Elizabeth".
Elżbieta Batory występuje również w grze Diablo II. Jest jednak nazwana po prostu Hrabina, ale naczynia pełne krwi w jej wieży wskazują, o kogo chodzi.
W 2006 roku powstał film Stay Alive, w którym fabuła tytułowej gry nawiązuje do legendy o królowej Elżbiecie.
Nawiązanie do jej postaci jest również w filmach Piła III (Saw III) oraz Eternal (Éternelle).
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Historia Krwawej Damy z Čachtic (en) (sk)
[edytuj] Bibliografia
Miranda Twiss, Najwięksi zbrodniarze w historii, Warszawa 2005
