Borelioza

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

	Choroba z Lyme
(Morbus Lyme)
ICD-10:	A69.2
A69.2.0 {{{X.0}}}
A69.2.1 {{{X.1}}}
A69.2.2 {{{X.2}}}
A69.2.3 {{{X.3}}}
A69.2.4 {{{X.4}}}
A69.2.5 {{{X.5}}}
A69.2.6 {{{X.6}}}
A69.2.7 {{{X.7}}}
A69.2.8 {{{X.8}}}
A69.2.9 {{{X.9}}}

Cykl rozwojowy B. burgdorferi

Borelioza, choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa, choroba zakaźna wywoływana przez bakterie należące do krętków: Borrelia burgdorferi, Borrelia garinii, Borrelia afzelii, które są przenoszone na człowieka przez kleszcze. Na boreliozę chorują też niektóre udomowione zwierzęta (psy, koty, bydło).

Po raz pierwszy choroba została opisana w Stanach Zjednoczonych w miejscowości Lyme w stanie Connecticut w 1975 roku.

[edytuj] Drogi przenoszenia

Rezerwuarem zarazków jest około 300 różnych gatunków ssaków, niektóre gatunki ptaków. Bakterie są przenoszone głównie ze śliną kleszczy z gatunku Ixodes ricinus i I. ricinus. W zależności od stadium rozwojowego kleszcza staje się on nosicielem zakażając się od swego żywiciela. Dalej kolejne stadia rozwojowe kleszcza zakażają swoich kolejnych żywicieli powodując utrzymywanie się rezerwuaru zarazków w środowisku. W tym samym mechanizmie dochodzi do zakażenia człowieka.

[edytuj] Zapadalność

Większość nowych przypadków boreliozy jest odnotowana w okresie żerowania kleszczy między 1 maja a 30 listopada, a 80% przypadków występuje w czerwcu i lipcu.

[edytuj] Patomechanizm

Borrelia występuje w organizmie człowieka w kilku formach: krętka, postaci owalnej bez ściany komórkowej (forma L), w formie cysty oraz jako spory ('blebs'); wszystkie te formy zachowują możliwość wzajemnej transformacji.

Poszczególne formy maja różną wrażliwość na antybiotyki. Np. forma krętka ginie pod wpływem penicylin lub cefalosporyn podczas gdy forma L ginie pod wpływem makrolidow lub tetracyklin. Borrelia żyje wewnątrzkomórkowo oraz przekracza barierę krew-mózg co stwarza dodatkowe problemy w czasie leczenia (tylko niektóre antybiotyki penetrują barierę krew-mózg i tylko niektóre działają wewnątrzkomórkowo).

Borrelia zwykle usadawia się w tkance łącznej (skóra, ścięgna, ściany naczyń krwionośnych w tym w naczyniach mózgowych), w mięśniach i w tkance nerwowej (w komórkach glejowych i nerwowych). Borrelia jest znajdowana w większych ilościach we wzgórzu (ośrodek mózgowy zawiadywania układem czuciowym i bólem), miazdze zębowej oraz w gałkach ocznych.

Istnieje hipoteza, że bakteria wytwarza toksynę bakteryjną odpowiedzialną przynajmniej za część objawów choroby: zaburzenia pamięci, bezsenność oraz drętwienia kończyn i języka. Wprawdzie nie istnieje test wykrywający toksyny bakterii, ale pomimo to odkryto hemolityczną aktywność Borrelia burgdorferi^[1]. Wiadomo również, że ściana komórkowa bakterii zawiera toksyczny lipopolisacharyd oraz peptydoglikan mający własności prozapalne ^[2].

Borrelia nie upośledza metabolizmu białek i nie powoduje widocznego wyniszczenia organizmu (często pacjenci nie wyglądają na chorych) co utrudnia szybkie rozpoznanie.

[edytuj] Etapy choroby

Nieleczona borelioza przebiega u człowieka w 3 etapach:

Erythema migrans

etap infekcji zlokalizowanej:
- erythema migrans - rumień wędrujący pojawia się w miejscu ukąszenia przez kleszcza rumieniowej zmiany na skórze (często przemieszczającej się obwodowo,
- objawy grypopodobne.

etap infekcji rozproszonej:
- nawracające dolegliwości stawowe,
- objawy podrażnienia lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i nerwów obwodowych,
- zapalenie mięśnia sercowego.

etap infekcji przewlekłej:
- niedowład, porażenie nerwów obwodowych,
- zaburzenia czucia,
- zaburzenia psychiczne,
- zaburzenia pamięci,
- zanikowe zapalenie skóry,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- przewlekłe zmęczenie.

[edytuj] Objawy

Borelioza jest nazywana wielkim imitatorem z uwagi na bardzo różny przebieg kliniczny i różnorodność objawów. W przypadku gdy ukąszenie kleszcza zostało przeoczone, a rumień albo nie wystąpił, albo został niezauważony, najczęściej chorobę podejrzewa się w przypadku wystąpienia licznych objawów pochodzących z różnych systemów (układ nerwowy, szkieletowo-mięśniowy, pokarmowy, rozrodczy, wydalniczy, hormonalny) u człowieka poprzednio zdrowego.

Następujące objawy wiąże się z przebiegiem przewlekłej boreliozy:

gorączka, poty, dreszcze, fale gorąca z nieznanych powodów
zmiana masy ciała (przybranie lub utrata)
zmęczenie (napadowe lub stałe), ociężałość, słaba wytrzymałość fizyczna
bezsenność, płytki sen
bezdech nocny
wypadanie włosów z nieznanych powodów
drętwienie kończyn lub tylko palców budzące ze snu (czasem bardzo zmienne)
drętwienie języka, zwłaszcza jego czubka lub warg, zaburzenia smaku
bóle gardła
bóle jąder
bóle bioder
bóle i kurcze mięśni
tiki mięśni twarzy lub innych mięśni
bóle głowy, zwykle części potylicznej
bóle i obrzmienia stawów często zmienne i wędrujące
sztywność stawów i kręgosłupa szyjnego; trzeszczenie szyi
bóle zębów (bez wyraźnych powodów stomatologicznych)
nieregularna menstruacja z nieznanych powodów
nieoczekiwane wytwarzanie mleka, bóle piersi
podrażniony pęcherz lub zakłócenie działania pęcherza moczowego
utrata sprawności seksualnej lub utrata libido
bóle i podrażnienie żołądka
refluks żoladkowo-przełykowy
zmiana rytmu wypróżnień (zaparcia lub biegunka)
bóle w klatce piersiowej i w żebrach
przeszywające bóle
krótki oddech, kaszel, zadyszka
skoki pulsu i skoki ciśnienia krwi
bloki serca lub inne arytmie (zwykle zmienne i oporne na leczenie); szmery w sercu
kardiomiopatia przerostowa
kłucia, mrowienie o zmiennym charakterze; utrata czucia jak w polineuropatii; palenie skóry
zapalenie nerwu trójdzielnego
paraliż twarzy (paraliż Bella)
zaburzenia widzenia: podwójne rozmyte widzenie, czarne plamy w polu widzenia, nadwrażliwość na światło (zwykle badanie okulistyczne nie wykazuje zmian)
zaburzenia słuchu: dzwonienie w uszach, bóle uszu, nadwrażliwość na dźwięk
nasilona choroba lokomocyjna, zawroty głowy, utrata równowagi
zła tolerancja alkoholu i nasilanie się objawów po alkoholu
zaburzenia koncentracji i otępienie: trudności w znalezieniu potrzebnego słowa, problemy z rozumieniem tekstu czytanego, wzmożona ilość błędów ortograficznych, trudności w rozumieniu dłuższych zdań lub szybkich dialogów, liczne wypadki 'z nieuwagi', zapominalstwo, luki pamięciowe, dezorientacja, uczucie 'odrealnienia'
zmiany nastroju, drażliwość, depresja
'parkinsonowskie' drżenia rąk i innych części ciała
czterotygodniowa cykliczność symptomów: dwa tygodnie lepiej, dwa tygodnie gorzej
nadwrażliwość skóry, bolesność na dotyk
idiopatyczne zapalenie prostaty
nadwrażliwość na chemikalia i zapachy
zapalenie wątroby
porażenia nerwów obwodowych.

[edytuj] Rozpoznanie

Diagnoza jest prosta we wczesnych przypadkach gdy ugryzienie kleszcza zostało zauważone i jeśli pojawił się charakterystyczny rumień. Niestety, diagnostyka przypadków, w których rumień się nie pojawił, a kleszcz pozostał niezauważony jest trudna, a aż 70% pacjentów z potwierdzoną przewlekłą boreliozą nie zauważyło lub nie pamięta ugryzienia kleszcza ani rumienia. Często używany test ELISA w diagnostyce boreliozy jest dodatni tylko u 10-30% chorych więc raczej mało nadaje się na test przesiewowy. Najpewniejszym sposobem potwierdzenia boreliozy jest badanie Western blotem w klasach IgG i IgM. Test Western blot wykrywa chorobę u 40-60% chorych. Pewne nadzieje wiąże się też z testem PCR. Wobec niedoskonałości dostępnych testów ciągle część chorych musi polegać wyłącznie na diagnozie klinicznej, bez poparcia testami laboratoryjnymi. Morfologia krwi oraz inne badania dodatkowe wychodzą w boreliozie prawidłowo. Pomocniczo wykonuje się badania płynu mózgowo-rdzeniowego oraz badanie przepływów mózgowych (SPECT). Główną rolą badania płynu mózgowo-rdzeniowego jest wykluczenie innych możliwych chorób. Z powodu trudności diagnostycznych istnieje zapewne duża grupa chorych, u których choroba została nierozpoznana. Stosunkowo często pacjenci z boreliozą otrzymują nieprawidłowe rozpoznania takie jak stwardnienie zanikowe boczne, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane lub nerwica tym samym tracąc szansę na wyleczenie lub w najlepszym przypadku opóźniając właściwe leczenie. Skala nierozpoznanej boreliozy jest nieznana, ale ocenia się, że jest przynajmniej dziesięć razy więcej chorych z boreliozą niż wykazują to oficjalne statystyki (z materiałów CDC). Całkowita liczba chorych na boreliozę w Europie lub w Ameryce Północnej jest wyrażona zapewne w milionach z czego tylko kilkadziesiąt tysięcy ma postawione prawidłowe rozpoznanie i otrzymuje efektywne leczenie.

[edytuj] Leczenie

Pierwszy i drugi etap infekcji leczy się kilkutygodniową lub kilkumiesięczną terapią antybiotykiem. Zwykle stosuje się penicyliny, cefalosporyny lub tetracykliny. Istnieją duże kontrowersje jeżeli chodzi o leczenie przewlekłej boreliozy. Standardowo leczy się 3-4 tygodnie antybiotykiem a zwykle utrzymujące się po tym okresie objawy choroby określa mianem zespołu poboreliozowego. Natomiast według lekarzy ILADS ^[3] leczenie boreliozy powinno być bardzo długie, trwać wiele miesięcy lub nawet lat z uwagi na istnienie form przetrwalnikowych bakterii: spor('blebs') i cyst. Spory i cysty pozwalają bakterii na przetrwanie w roztworze antybiotyków i one odpowiadają za nawroty choroby po zaprzestaniu leczenia. Zespół poboreliozowy wg lekarzy ILADS jest kontynuacją choroby a nie pozostałością po chorobie o czym świadczy fakt, że z tkanek chorych z zespołem poboreliozowym można prawie zawsze wyhodować żywe krętki. Lekarze ILADS stosują na ogół kilka antybiotyków na raz. Zwykle jest to kombinacja penicyliny lub parenteralnej cefalosporyny III generacji, makrolidu lub ketolidu i metronidazolu. Czasem stosują minocycklinę, doksycyklinę, klindamycynę lub minocyklinę w monoterapii. Źródłem kontrowersji w leczeniu jest brak wiarygodnego testu, którym można monitorować leczenie oraz określić moment wyleczenia.

[edytuj] Zespół poboreliozowy

Szereg utrzymujących się objawów występujących u pacjentów z boreliozą po leczeniu. Według głównego nurtu medycyny, krótkie leczenie antybiotykiem zabija wszystkie bakterie a ów zespół jest spowodowany bliżej nieokreślonymi mechanizmami autoimmunologicznymi. Natomiast grupa lekarzy zrzeszonych w ILADS (USA) uważa zespół poboreliozowy za kontynuację boreliozy. Według nich bakterie w tej fazie przebywają wewnątrzkomórkowo i nie stymulują układu odpornościowego do produkcji przeciwciał. W związku z tym testy na boreliozę mogą wychodzić ujemnie. W konsekwencji, lekarze głównego nurtu medycyny leczą zespół poboreliozowy aspiryną i innymi lekami przeciwzapalnymi, podczas gdy lekarze ILADS leczą zespół poboreliozowy antybiotykami.

[edytuj] Zapobieganie

Zapobieganie polega na unikaniu pokąsań przez kleszcze poprzez:

noszenie odpowiedniego ubioru (koszula z długimi rękami, długie spodnie i zakryte buty)
unikanie wypraw w rejony, w których jest dużo kleszczy
unikanie chodzenia w wysokiej trawie i krzakach
niesiadanie na zwalonych pniach drzewnych
stosowanie środków odstraszających kleszcze, zwłaszcza tych zawierających DEET (zgodnie z instrukcją)
sprawdzanie ciała po pobycie w lesie.

Jeśli znajdziemy kleszcza, należy od razu usunąć go pęsetą lub - tak jak drzazgę - grubą igłą. Kleszcza trzeba schwycić tuż przy skórze i pociągnąć w górę, a miejsce po ukąszeniu dokładnie przemyć spirytusem. Jeżeli tkwi głęboko, lepiej od razu iść do lekarza. Nie wolno kleszczem kręcić, wyciskać go, smarować benzyną ani tłuszczem, bo możemy w czasie tych zabiegów rozprzestrzenić bakterie. Usunięcie kleszcza w ciągu 24-36 h zmniejsza wielokrotnie prawdopodobieństwo zarażenia, ale obserwowano rozwinięcie się choroby nawet po kilkuminutowym ukąszeniu. W ciągu ostatnich kilku lat (pomiędzy 1999 i 2005 rokiem) zapadalność w Polsce zwiększyła się 5-krotnie i dotyczy powierzchni całego kraju, podczas gdy uprzednio najwięcej zakażeń odnotowywano w województwach podlaskim i warmińsko-mazurskim.

Trwają badania nad szczepionką przeciwko boreliozie.

[edytuj] Przypisy

↑ Hemolytic activity of Borrelia burgdorferi. L. R. Williams, F. E. Austin http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=257305
↑ Mikrobiologia i choroby zakaźne, 3 edycja, Gabriel Virella, polskie wydanie 2000
↑ http://www.ilads.org/