Bitwa pod Legnicą

Z Wikipedii

Bitwa pod Legnicą
Konflikt: najazdy Mongołów
Data 9 kwietnia 1241 Miejsce Dobre Pole, 7 km od Legnicy Wynik przegrana wojsk polskich Przyczyna szybki pochód wojsk mongolskich Terytorium Dolny Śląsk
Walczące strony
rycerstwo Śląska, Templariusze, Krzyżacy(dyskusyjne), Joannici	Mongołowie
Dowódcy
Henryk II Pobożny Mieszko II Otyły	Ordu lub Bajdar
Siły
6000-7000	7000-8000
Straty

Bitwa pod Legnicą rozegrała się między rycerstwem śląskim i wspierającymi go posiłkami (m.in. krzyżacy(?) i templariusze) a Mongołami 9 kwietnia 1241. Wojska chrześcijańskie poniosły klęskę, zginął dowodzący nimi książę śląski Henryk Pobożny.

Spis treści 1 Kontrowersje w literaturze 1.1 Aleksander Semkowicz 1.2 Stefan Krakowski 1.3 Gerard Labuda 1.4 Józef Matuszewski 1.5 Zaginiona kronika w rocznikach Jana Długosza 1.6 Późniejsza literatura 2 Data bitwy 3 Miejsce 4 Liczebność i skład armii 5 Przebieg bitwy 5.1 Broń chemiczna? 6 Podsumowanie stanu wiedzy o bitwie 7 Kronika wielkopolska 8 Śmierć Henryka II Pobożnego 9 Skutki starcia 10 Bibliografia 10.1 Źródła 10.2 opracowania 11 Zobacz też 12 Linki zewnętrzne

[edytuj] Kontrowersje w literaturze

[edytuj] Aleksander Semkowicz

Bardzo długo wydawało się, że o bitwie legnickiej wiadomo właściwie wszystko, gdyż dziejopisarz z XV wieku, Jan Długosz, pozostawił obszerną i szczegółową relację, nie potwierdzoną jednak przez źródła współczesne wydarzeniom. Relacja Długosza ma dla opisu bitwy, w której zginął Henryk II Pobożny, znaczenie pierwszorzędne. Pierwszym, który się zajął analizą tego tekstu był Aleksander Semkowicz, który zawarł w swojej książce całą listę oskarżeń względem pracy kronikarza i jego warsztatu naukowego. Są to m.in.

• wybór źródła wtórnego zamiast pierwotnego, jeżeli tylko bardziej pasuje do jego koncepcji lub ma obszerniejszy opis,
• ubarwianie krótkich opisów,
• tworzenie faktów, jeśli tylko są one prawdopodobne,
• zmienianie szczegółów opisywanych przez siebie wydarzeń,
• własna interpretacja i wreszcie chyba najważniejszy zarzut -
• fałszerstwa historyczne ze względów patriotycznych czy religijnych.

[edytuj] Stefan Krakowski

Trochę inaczej zabrał się do interpretacji przekazów źródeł Stefan Krakowski, który jednak również uznał relację Długosza za prawdziwą. Krakowski przyjmuje, że podstawowym powodem rozegrania bitwy tak daleko na zachód była przyjęta strategia wyczerpania wojsk tatarskich długim, kilkusetkilometrowym marszem we wrogim terenie, w ciężkich warunkach wczesnej wiosny. Na polach pod Legnicą feralnego 9 kwietnia 1241 roku spotkać się miało 20 tysięcy Tatarów z 10-tysięczną armią Henryka II Pobożnego. Opis bitwy podaje Krakowski za Janem Długoszem, stwierdzając także, że liczba poległych w bitwie chrześcijan sięgnęła prawie 100% pierwotnej wielkości oddziału, tj. 10 000 poległych rycerzy i chłopów. Jako potwierdzenie tego przypuszczenia podaje list dominikanów niemieckich do konwentów na zachodzie, wymieniający właśnie tę liczbę zabitych. Przyczynę klęski chrześcijan, oprócz niepołączenia się z posiłkami władcy Czech Wacława I, widział w większych możliwościach manewrowych armii Bajdara. Jako główne źródło Długosza uznał jakiś zaginiony latopis ruski, jednak domysłu swego bliżej nie uzasadnił.

[edytuj] Gerard Labuda

Pierwszą metodyczną analizę przekazu Długosza, mającą udowodnić wiarygodność zawartych tam informacji, przedstawił Gerard Labuda. Punktem wyjścia do śmiałej hipotezy było uznanie pomysłu Semkowicza, że Jan Długosz korzystał z jakiegoś zaginionego rocznika, czy też kroniki czasowo bliskiej wydarzeniom z 1241 roku, a powstałej na pewno przed 1250 rokiem. Gerard Labuda zdecydował się podać również rodzaj tego zaginionego źródła: miał to być rocznik bądź kronika (dalej: RKD) powstała w środowisku dominikańskim w Raciborzu albo Krakowie. Labuda wskazuje też na ewentualnego autora lub przynajmniej informatora twórcy dzieła – Jana Iwanowica, bohatera spod Legnicy, który po cudownym ocaleniu miał wstąpić do klasztoru dominikanów. Najobszerniejsze ślady tego zaginionego źródła zachować miał oczywiście Jan Długosz, jednak pozostałości RKD występują również w innych źródłach, zwłaszcza w Annales Silesiaci compilari. Oczywiście trudne i metodycznie niepoprawne jest udowodnianie wiarygodności Długosza – Janem Długoszem, dlatego też profesor uniwersytetu poznańskiego zwraca uwagę na niewykorzystaną dotychczas przez historyków relację Carla Gromanna z Tworkowa pod Raciborzem, który korzystał ponoć około 1810 roku z owego RKD Labudy i wykorzystał to przy pisaniu dziejów swojego rodzinnego miasta – Raciborza. Problem jednak w tym, że Gerard Labuda nie dotarł do oryginału pracy Gromanna, a korzystał tylko ze streszczenia zamieszczonego u niemieckiego historyka Weltzla. Tak więc dalsze hipotezy Labuda tworzy nieco na wyrost.

[edytuj] Józef Matuszewski

Szczególnie wyraźne to jest od momentu, kiedy Józefowi Matuszewskiemu udało się w końcu po żmudnych poszukiwaniach dotrzeć do oryginału Gromanna i skonfrontować to dziełko ze streszczeniem Weltzla. I cóż się okazuje? Nieznajomość Gromanna i przypisywanie mu rzeczy, których nie zrobił, jest u Gerarda Labudy nagminne. Nie przesądza to jednak, że źródło Gromanna mogło być niezależne od Długosza i że obaj autorzy korzystali z RKD, by wypisać z niej interesujące ich wiadomości. Niestety i ten domysł profesora nie był trafny, gdyż Gromann, jak to wykazał Matuszewski, korzystał ze śląskiego historyka Thebesiusa, ten z Miechowity, zaś ta kronika jest swoistą kontynuacją Długosza. Mimo odrzucenia przekazu Gromanna, nie możemy jednak całkowicie wykluczyć istnienia RKD, zwłaszcza że jego ślady mogły się zachować według Gerarda Labudy w "Żywotach św. Stanisława", "Kronice wielkopolskiej" i Annales Silesiaci Compilati. Problem jednak w tym, że dwoma pierwszymi źródłami w swojej pracy autor się nie zajmuje. Pozostaje więc Annales, w którym faktycznie można stwierdzić wiele podobieństwa do przekazu Długosza. Nie wiadomo jednak, kiedy tak naprawdę powstało to źródło i czyjego jest autorstwa, co znacznie uniemożliwia ustalenie wzajemnej korelacji obu dzieł. Według profesora uniwersytetu w Poznaniu zależność Annales i Długosza od wspólnego źródła jest taka, że Długosz wiernie przepisuje pierwotne źródło, zaś Annales je skraca. Jeszcze innym problemem jest to, że informacje rzekomego RKD nie odbiły się w ogóle na całej rzeszy pozostałych źródeł, dziwne więc, że obficie korzystał z tej kopalni wiedzy dopiero XV–wieczny Jan Długosz, nie mówiąc już o możliwościach dotarcia do tych informacji XIX-wiecznego księdza z Tworkowa. Oczywiście Gerard Labuda, w odróżnieniu od Krakowskiego i Zatorskiego, zauważa cały zestaw usterek Jana Długosza, m.in. podwójne datowanie bitwy na 8 i 9 kwietnia 1241 roku. Labuda koryguje też miejsce bitwy na okolice wsi Koskowice i uznaje informację Długosza o śmierci na polu bitwy wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego – Poppona von Osterny, za nieprawdziwą. Całkiem poprawnie przyjął Gerard Labuda liczbę wojsk tatarskich na około 10 tysięcy i założenie, że oddziały polskie musiały być mniej liczne, choć przewaga Tatarów nie była przytłaczająca. Straty wojsk polskich ocenia na 2 tysiące, a tatarskich na niewielkie, skoro Wacław I Czeski, mimo przechwałek nie ważył się ich zaatakować, gdy szli w kierunku Węgier.

[edytuj] Zaginiona kronika w rocznikach Jana Długosza

Wydawało by się, że po tak dogłębnej krytyce Matuszewskiego i innych przeciwników RKD Labuda zrewiduje swoje poglądy, tak się jednak nie stało. W 1983 roku ukazała się w Poznaniu długo oczekiwana książka, którą profesor zapowiadał od 24 lat. W swojej nowej pracy Labuda ukazał próbę rekonstrukcji zaginionego RKD, jednak wyników tej pracy mimo najszczerszych chęci nie da się ocenić jednoznacznie, gdyż w żaden sposób nigdy nie zdobędziemy pewności, co się w niej znajdowało (zakładając że RKD istniała). Należy natomiast zgodzić się z profesorem, wbrew Józefowi Matuszewskiemu, że Henryk niekoniecznie zginął zawleczony przez Tatarów pod Sandomierz, co nie wynika zresztą z relacji Historia Tartatorum, bowiem równie dobrze mogło to mieć miejsce w obozie Ordu pod Legnicą. Gerard Labuda nie zgadza się również z Matuszewskim w kwestii wzajemnej korelacji Historii Tartatorum i Długosza: Matuszewski twierdzi, że oba źródła zgadzają się tylko w zakresie klęski Polaków, śmierci Henryka i ucieczki wojsk polskich z pola bitwy w momencie, gdy sami Tatarzy zaczęli już myśleć o ucieczce – et dum ... tupere vdoluissent, podczas gdy Labuda próbuje pogodzić obie relacje, twierdząc, że uciekający rycerze widzieli tylko osuwającego się z konia Henryka, a nie moment jego śmierci. Szkoda, że Gerard Labuda ograniczył swoją polemikę z Matuszewskim tylko do kilku w sumie ogólnych problemów. Podtrzymuje również teorię o Janie Iwanowicu, jako głównym informatorze RKD, z czym nie zgadza się Matuszewski, uważając Jana (czy też Iwana) Iwanowica za postać fikcyjną wymyśloną przez Długosza.

[edytuj] Późniejsza literatura

Właściwie na Labudzie i Matuszewskim można by było zakończyć przegląd literatury, gdyż późniejsza historiografia jest w sumie następstwem sądów jednego z tych dwóch autorów. I tak Wacław Korta zgadza się z wywodami Gerarda Labudy, uznając relację Długosza za w pełni wiarygodną. Nie budzi więc zdziwienia okoliczność, że właśnie za Długoszem relacjonuje bitwę, informując również, że Historia Tartatorum jakoby wzajemnie się z kanonikiem krakowskim uzupełniała. Wacław Korta zdecydował się również podjąć próbę zidentyfikowania owego tajemniczego wodza spod Sandomierza, którego ma za naczelnika plemienia Mokszan, odłamu Mordwinów znad Mokszy, dopływu Oki. Na poglądach Gerarda Labudy i wiarygodności Długosza oparli swoje prace również Tomasz Jasiński, Piotr Rabiej, Benedykt Zientara, Zygmunt Boras, Henryk Kotarski, Tadeusz Nowak, Jan Wimmer oraz Jerzy Rajman. Do przeciwników Labudy, a zwolenników Matuszewskiego, można zaliczyć Jerzego Maronia, oraz Marka Cetwińskiego. Część historyków, nie chcąc wyraźnie opowiedzieć się po żadnej ze stron, przytacza obie wersje nie określając, którą z nich uważa za bardziej prawdopodobną.

[edytuj] Data bitwy

Co wobec tego tak naprawdę wiemy o bitwie pod Legnicą? Wobec konieczności rezygnacji z relacji Długosza wiemy jednak o wiele więcej, niż z początku mogłoby się wydawać. Stosunkowo najmniej kontrowersji budzi data wydarzenia. Choć w źródłach możemy znaleźć dwie różne daty, tj. 8 i 9 kwietnia, to na korzyść tej drugiej rozstrzyga wiarygodny Liber mortuorum klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu, "Kronika śląsko–polska", "Rocznik lubiąski" oraz "Księga henrykowska", która mówi: Zgon tego księcia pana (tj. Henryka II Pobożnego – przyp. własny). Ten mianowicie książę pan padł w bitwie, zabity przez pogan za lud swój w 1241 roku dnia 9 kwietnia, a o tym, że ta wzmianka całkowicie zasługuje na wiarę świadczy informacja następująca: Ut pro duce Henrico a poganis interfecto assidue oretur. Pro domino autem duce Henrico a poganis interfecto, tamquam pro vero fundatore huius claustri, in aniversariis ceterrisque orationibus et exequiis memoria perpetua sollempniter agatur.

[edytuj] Miejsce

Trochę więcej kłopotu jest z ustaleniem miejsca bitwy. Długosz informuje nas, że miała ona miejsce na Dobrym Polu. Co na ten temat mówią inne źródła? Niewiele dowiadujemy się z "Rocznika kapituły poznańskiej" i "Kroniki wielkopolskiej", które ogólnie mówią: in campo castri de Legnicz. O wiele więcej dopiero możemy się dowiedzieć z XIV-wiecznych źródeł śląskich. I tak w "Nagrobkach książąt śląskich" czytamy, że Henryk zginął: a Tartaris in bello Wolstat prope Legnitz. Prawie identycznie informuje nas "Rocznik cystersów henrykowskich" – in bello prope Lignitz in loco, qui vocatur Walstat. Z kolei "Rocznik wrocławski większy" pisze, że śmierć Henryka nastąpiła a Tartaris circa Legnicz in Walstat. Walstat jako miejsce śmierci Henryka wskazują również: "Kronika książąt polskich", XV-wieczny "Rocznik lubiąski" i wreszcie pochodząca z tego samego czasu przeróbka legendy o świętej Jadwidze. Problem sprowadza się w związku z tym do tego, czy podawane przez źródła : Wolstat/Walstat/Walstadt można identyfikować z Długoszowym Dobrym Polem i gdzie lokalizować ten obszar w terenie? Na pierwszą część pytania trzeba odpowiedzieć pozytywnie: Dobre Pole jest po prostu tłumaczeniem niemieckiej nazwy. Co do drugiej części sprawa wygląda w ten sposób, że zachowane dzięki tradycji, a istniejące do dziś Legnickie Pole, nie ma ze średniowieczną miejscowością Wolstat nic wspólnego. Na szczęście obie tradycje można połączyć ze sobą w sposób niezwykle prosty – spostrzeżeniem, że w toku walki miejsce bitwy mogło się przenieść i Wolstat mogło być punktem w którym bitwa się rozpoczęła, zaś Legnickie Pole tym, w którym zginął Henryk II.

[edytuj] Liczebność i skład armii

Jakimi siłami rozporządzały obie armie? Co do składu armii polskiej w zasadzie można zgodzić się za Długoszem, że pod wodzą Henryka II Pobożnego, stanęły przede wszystkim wojska z państwa Henryków śląskich i księstwa opolsko–raciborskiego Mieszka II Otyłego. Raczej pewny jest udział krzyżowców, co najmniej templariuszy, a najprawdopodobniej i joannitów. Poważne wątpliwości budzi natomiast udział krzyżaków, gdyż Długosz informując o śmierci wielkiego mistrza Poppona von Osterna na polu walki całkowicie mija się z prawdą, a poza kanonikiem krakowskim taką samą informację otrzymujemy tylko w "Roczniku wrocławskim dawnym". Powód tego stanu rzeczy wydaje się oczywisty – obrońców wiary katolickiej, krzyżaków, po prostu nie mogło zabraknąć w bitwie z pogańskimi Tatarami, gdzie "ważyły się" losy chrześcijańskiego świata. Pewną trudność sprawia również określenie dowódcy wojsk mongolskich. Oczywiście błędna jest informacja kroniki wielkopolskiej, że dowództwo nad wojskiem pustoszącym Polskę sprawował bezpośrednio Batu-chan, który – jak wiadomo – był w tym czasie na Węgrzech. Mało prawdopodobny jest też udział Długoszowego Kajdana (Kajdu), który w 1241 roku był co najwyżej kilkunastoletnim dzieckiem. Zostaje więc Ordu – brat Batu–chana i być może Bajdar. W początkowej fazie kampanii możemy jeszcze dodać tajemniczego dowódcę poległego pod Sandomierzem, identyfikowanego przez część historyków z wodzem plemienia Mokszan, o czym informuje Historia Tartatorum C. de Brigia. Liczebność wojsk tatarskich podczas wyprawy na Polskę ustaliła ostatecznie informacja Historii Tartatorum, która w cap. 27 mówi: Ex tunc postea processit (tj. Butu-chan – przyp. własny) contra Poloniam et Hungariam divisoque exercitu in metis terrarum cum fratre suo Ordu, missit contra Poloniam decem milia pugnatorum. Oczywiście pod Legnicą z tych 10 tysięcy trzeba odliczyć straty tatarskie na terenie Małopolski. Tak więc liczebność ich nie przekraczała z pewnością 7–8 tysięcy. Po stronie polskiej było mniej zbrojnych, prawdopodobnie 6–7 tysięcy.

[edytuj] Przebieg bitwy

Odrzucając przekaz Długosza, praktycznie niemożliwe jest zrekonstruowanie przebiegu bitwy, inne źródła przekazują bowiem informacje w sposób niezwykle lakoniczny. Z "Rocznika kapituły krakowskiej" dowiadujemy się, że: Tandem (Tartari) Zlesiam ingressi et cum duce Henrico et suo exercitu congressi, ipsum ducem et de exercitu ipsius neci plurimos addiderunt (...) ad propria (...) redierunt, a więc właściwie tylko, że Henryk zginął. "Rocznik kapituły gnieźnieńskiej", zredagowany jeszcze w pierwszej połowie XIII wieku, mówi tylko Quibus (Tartharis) dux Henricus ... cum omni sua potencia occurit in campo castri de Legnitz. Qui Henricus ab ipsis Tartharis, multis millibus hominum perditis, ipse interfectus. Stosunkowo najdokładniejszą relacją obdarza nas Annales silesiaci compilati, który pisze: Postea autem, furia secunda post octavam Pasce V Idus Aprilis Tartari in Legnicz proficiscuntur, quibus dux Henricus, filius sancte Hedwigis, cum magno exercitu occurrit. Ibique inito et habito gravissimo bello, Polonis et cruciferibus pugnantibus ducis exercitus terga, vertit in fugam, quem pogani, victis omnibus insecuntur et ipsum ducem in campo comprehendunt et occidunt. Zupełnie nową informacją jest tutaj tylko udział krzyżowców, oraz ucieczka polskiej armii. Inne polskie źródła w zasadzie pozostają przy tych informacjach, nie wnosząc niczego nowego. Dopiero odnalezienie Historii Tartatorum C. de Brigia pozwoliło prawidłowo ocenić przebieg bitwy, choć relacja nie jest zbyt szczegółowa, lecz jako źródło oparte na relacji uczestników kampanii ze strony tatarskiej zasługuje na zaufanie - Tunc ducem Henricum capientes Tartari et totaliter spoliantes, coram duce mortuo, qui in Sudomia occisus fuerat, flectere genua preceperunt. Sique caput eius velut ovi(s), per Moraviam et Hungariam ad Bati detulerunt et inter cetera capita cadaverum post modum proiecerunt.

[edytuj] Broń chemiczna?

W opisie bitwy u Długosza zawarty jest następujący fragment:

"Była tam w ich (mongolskim) wojsku między innymi chorągwiami jedna ogromnej wielkości. (...) na wierzchołku jej drzewca tkwiła postać głowy wielce szpetnej i potwornej z brodą, kiedy więc Tatarzy o jedną staję w tył się byli cofnęli i zabierali do ucieczki, chorąży niosący ów proporzec począł tą głową z całej siły machać, a natychmiast buchnęła z niej jakaś para gęsta, dym i wiew tak smrodliwy, że za rozejściem się między wojskami tej zabójczej woni Polacy mdlejący i ledwo żywi ustali na siłach i niezdolnymi się stali do walki".

W 1991 Sławomir Szulc wystąpił na podstawie tego fragmentu z hipotezą o wykorzystaniu przez Mongołów broni chemicznej. Prof. Józef Włodarski także uważa, że to pod Legnicą a nie osiem wieków później pod Ypres użyto po raz pierwszy broni chemicznej. Możliwość posiadania takiej broni przez Mongołów nie jest zaskakująca, gdyż Chińczycy dysponowali już wówczas odpowiednią technologią. Mongołowie zetknęli się z chińską techniką wojenną już wcześniej - Czyngis-chan przejął m.in. chińskie metody walki oblężniczej. Chińczycy byli dla ówczesnych Polaków nieodróżnialni od Mongołów, mogli więc ich nawet wspomagać, nie będąc zapamiętanymi. (Źródło: Wacław Odyniec, Józef Włodarski "Wpływ Chin na dalekowschodnią sztukę wojenną" w: "Chiny w oczach Polaków", Marpress, Gdańsk, 2001) Przyznawanie jednak pierwszeństwa użycia tego typu broni dla bitwy pod Legnicą jest błędne. Toksycznych gazów w warunkach bojowych używano w Chinach już na początku pierwszego tysiąclecia n.e. ^{[dodaj źródło]}.

Zobacz też: Historia broni chemicznej

[edytuj] Podsumowanie stanu wiedzy o bitwie

To co wiemy na pewno o Legnicy bez Długosza, możemy przedstawić w formie podpunktów:

• Bitwa rozegrała się 9 kwietnia 1241, w odległości ok. 7 kilometrów na południowy zachód od Legnicy w miejscowości Wolstat/Walstat, czyli po polsku Dobre Pole, niebędącej jednak tożsamym miejscem z Legnickim Polem.
• W skład wojska polskiego, liczącego 6–7 tysięcy żołnierzy, oprócz Polaków wchodzili również krzyżowcy spod znaku joannitów i templariuszy, natomiast wykluczyć raczej trzeba udział Krzyżaków.
• Wojska mongolskie dowodzone przez brata Batu–chana – Ordu liczyły w momencie bitwy około 8 tysięcy ludzi.
• Do przyjęcia bitwy w niesprzyjających okolicznościach, tj. przed połączeniem z wojskami Wacława I, zmusił Henryka szybki pochód wojsk mongolskich i próba odcięcia jego wojsk od Czechów.
• Być może Mongołowie użyli po raz pierwszy w dziejach Europy broni chemicznej
• Klęskę rycerstwa polskiego spowodowała nagła ucieczka części sił z Mieszkiem II Otyłym na czele.
• Henryk II Pobożny został wzięty do niewoli, gdzie zmuszano go do uklęknięcia przed zwłokami wodza mongolskiego poległego pod Sandomierzem, wobec odmowy Henryka odcięto mu głowę.
• Następnie zwycięzcy udali się pod gród w Legnicy, gdzie pokazywano obrońcom głowę ich księcia, grodu jednak nie zamierzali zdobywać.
• Po bitwie legnickiej Mongołowie podzielili swoje siły. Większość udała się, pustosząc tereny po drodze, przez Morawy na Węgry, gdzie miała się połączyć z główną armią Batu–chana, część, zapewne z rannymi i zwłokami wodza, udała się w drogę powrotną na Ruś.

[edytuj] Kronika wielkopolska

W roku zaś 1241 chan Tatarów Batu, wraz ze swymi wojskami Tatarów, ludu srogiego i niezliczonego, przeszedłszy przez Ruś ... wojska skierował przeciw Polsce. Henryk syn Henryka Brodatego, książę Śląska, Krakowa i Wielkopolski potężnie zabiega im drogę z wieloma tysiącami zbrojnych na polu zamkowym Legnicy i odważnie walczy z nimi, pokładając nadzieję i ufność w pomocy Boga, który niekiedy z powodu zbrodni pozwala na biczowanie swoich. Wspomniany książę Henryk straciwszy wiele tysięcy ludzi, sam poległ zabity. Wraz z nim podobnie został zabity pewien książę Bolesław przydomkiem Szepiołka.

[edytuj] Śmierć Henryka II Pobożnego

Z tych też powodów bohaterski opis śmierci Henryka II przekazany przez Jana Długosza – Kiedy podniósłszy prawą rękę chciał ugodzić Tatara, który mu zagrodził drogę, drugi Tatar przebił go dzidą pod ramię. (Książę) zwiesiwszy ramię, zsunął się z konia ugodzony śmiertelnie. Tatarzy wśród głośnych okrzyków i chaotycznej, nieprawdopodobnej wrzawy ujmują go i wyciągnąwszy poza teren walki na odległość dwóch miotów z kuszy, mieczem obcinają głowę, zerwawszy odznaki, pozostawiają nagie ciało, musimy zamienić na niekłócące się w zasadzie z nim w tym fragmencie świadectwo Historii Tartatorum – Tatarzy schwytawszy księcia Henryka i całkowicie go złupiwszy rozkazali mu uklęknąć przed zmarłym, księciem, który został zabity w Sandomierzu. I tak głowę jak owcy zanieśli przez Morawy na Węgry do Batu, a następnie rzucili między inne głowy trupów.

Ciało poległego księcia odnaleziono dzięki wskazówce Anny Czeskiej żony Henryka (chodziło o pewien szczegół anatomiczny: Henryk Pobożny posiadał bowiem u lewej stopy sześć palców, co zostało potwierdzone podczas otwarcia grobowca w 1832 roku) i zostało pochowane w klasztorze franciszkańskim we Wrocławiu.

[edytuj] Skutki starcia

do napisania

[edytuj] Bibliografia

[edytuj] Źródła

1. Długosz Jan – Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, księga siódma i ósma (1241 – 1299), pod red. Krystyny Pieradzkiej, przekład Julii Mrukówny, Warszawa 1974
2. Kromer Marcin – Kronika Polska Marcina Kromera biskupa warmińskiego ksiąg XXX. Dotąd w trzech językach a mianowicie łacińskim, polskim i niemieckim. Wydana na język polski z łacińskiego przełożona przez Marcina z Błażowa Błażowskiego i wydana w Krakowie w drukarni M. Loba r. 1611, obecnie wydana w języku polskim trzecie, tom II, Sanok 1868, tom I (?)
3. Kronika Wielkopolska, Przetłumaczył Kazimierz Abgarowicz, Przypisy i wstęp Brygida Kurbis, Warszawa 1965
4. Księga Henrykowska – tłum. Roman Grodecki, Poznań – Wrocław 1949
5. Stryjkowski Maciej – O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego, przed tym nigdy od żadnego ani kuszone, ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia, oprac. Julia Radziszewska, Warszawa 1978

[edytuj] opracowania

1. Cetwiński Marek – Co wiemy o bitwie po Legnicą ? . w: Acta Universitatis Wratislaviensis , nr 800 , Historia L , Warszawa – Wrocław 1985
2. Grabski Andrzej Feliks – Polska w opiniach obcych X–XIII w., Warszawa 1964
3. Jasiński Tomasz – Stosunki śląsko – pruskie i śląsko – krzyżackie w pierwszej połowie XIII wieku, (w:) Ars Historyca, Poznań 1976
4. Jasiński Tomasz – Strategia i taktyka wojsk polskich i mongolskich pod Legnicą w świetle nowo odczytanych zapisek Jana Długosza, w: Bitwa Legnicka – Historia i tradycja pod red. Wacława Korty, Wrocław 1994
5. Korta Wacław – Najazd Mongołów na Polskę 1241 roku i jego Legnicki epilog, w: Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 800 , Historia L , Warszawa – Wrocław 1985
6. Korta Wacław – Najazd Mongołów na Polskę i jej Legnicki epilog, Katowice 1983
7. Korta Wacław – Problemy bitwy legnickiej i stan badań, w: Bitwa Legnicka – Historia i tradycja pod red. Wacława Korty, Wrocław 1994
8. Krakowski Stefan – Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku, Warszawa 1956
9. Labuda Gerard – Wojna z Tatarami w roku 1241, w: Przegląd Historyczny, tom L, 1959, zeszyt 2
10. Labuda Gerard – Zaginiona kronika w rocznikach Jana Długosza, Poznań 1983
11. Maleczyński Karol – Henryk II Pobożny (ok. 1191 – 1241), (w:) Polski Słownik Biograficzny – t. IX, pod red. Kazimierza Lepszego, Wrocław 1960 – 1
12. Maroń Jerzy – Legnica 1241, Warszawa 1996
13. Matuszewski Józef – Relacja Długosza o najeździe tatarskim w 1241 roku, Polskie zdania Legnickie, Łódź 1980
14. Nowak Tadeusz M., Wimmer Jan – Historia oręża polskiego 963 – 1795, Warszawa 1981
15. Pieradzka Krystyna – Bitwa pod Legnicą w relacji Jana Długosza, (w:) Szkice Legnickie, t. 6, Wrocław 1971
16. Plezia Marian – Historia Tartatorum, (w:) Studia Źródłoznawcze, t. XV, za 1971
17. Semkowicz Aleksander – Krytyczny rozbiór „Dziejów Polski” Jana Długosza (do roku 1384), Kraków 1887
18. Tyszkiewicz Jan – o autentyczności zdania: Gorze się nam stało (1241), Język Polski, 48 za rok 1968, s. 143–148
19. Tyszkiewicz Jan – Tatarzy na Litwie i w Polsce – studia z dziejów XIII – XVIII wieku, Warszawa 1989
20. Zatorski Wacław – Pierwszy najazd Mongołów na Polskę w roku 1240 – 1241 (w:) Przegląd Historyczno – Wojskowy, t. 9, Warszawa 1937

[edytuj] Zobacz też

• słynne bitwy w historii Polski
• słynne bitwy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Obraz J.Matejki, Wyjazd Henryka Pobożnego z Legnicy