Środki masowego przekazu
Z Wikipedii
Środki masowego przekazu (mass media, publikatory) - środki społecznego komunikowania o szerokim zasięgu, czyli prasa, radio, telewizja, Internet, a w szerszym znaczeniu także książka, film, plakat. Środki masowego przekazu to element kultury masowej.
Spis treści |
[edytuj] Historia środków masowego przekazu
Początki prasy sięgają XVII wieku – pierwszym wydawcą gazety był niemiecki drukarz i księgarz Johann Carolus. Działo się to w Strasburgu w 1609 roku. Pomysł szybko przyjął się w całej Europie. Pierwsza polska gazeta była wydana w 1661 roku w Krakowie, a później także w Warszawie. Jednak prawdziwego znaczenia nabrała w XIX wieku. Pierwsze regularne programy radiowe nadane zostały w 1920 roku. Telewizja narodziła się w 1936 roku, ale prawdziwą popularność zyskała w latach czterdziestych i pięćdziesiątych. W Polsce pierwszy program telewizyjny nadano w 1953 roku. W 1973 roku pojawiła się kolorowa telewizja.
[edytuj] Środki masowego przekazu a kształtowanie się wzoru wpływu
Wśród czytelników periodyku społ.-pol. w Rovere, Merton przeprowadził badania - respondenci mieli wskazać do kogo zwracali się o pomoc w osobistych sprawach, a następnie wskazywali osoby do których powszechnie zwracano się o poradę w tych sprawach. Merton sformułował przedmiot badań w następujący sposób: ”Czy wśród czytelników pisma znajduje się nieproporcjonalna liczba osób wywierających wpływ i czy korzystają one z informacji w inny sposób niż zwykli czytelnicy?”. Badania miały na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy istnieją osoby, które wywierają wpływ na innych ludzi i jakie to są osoby. Na podstawie tych badań podzielono ludzi na:
- wywierających wpływ w obecnej chwili
- ludzi wpływowych
- ludzi, których wpływy zanikają, albo których wpływ jest ukryty
- ludzi przeciętnych
- samotników
Podczas tych badań próbowano określić, jak dużą rolę odgrywa owy periodyk w życiu mieszkańców Rovere. Okazało się wtedy, że grupa ludzi wywierających wpływ, czytają owe pismo nie dla zdobywania informacji dla samych siebie, ale po to, by informować innych ludzi, którzy zwracają się do nich po pomoc lub opinie. Dla przeciętnych czytelników pełni on funkcję prywatną, w przeciwieństwie do ludzi będących ośrodkami wpływu-dla nich pełni funkcję publiczną, gdyż informacje umożliwiają im występowanie w charakterze interpretatora zdarzeń, który wydarzyły się w kraju i za granicą.
Badacz wyróżnił osoby wywierające wpływ na: przywódców lokalnych oraz kosmopolitycznych.
- przywódcy lokalni to ci, którzy swoje wpływy opierają na rozwiniętej sieci stosunków osobistych, a chcąc zdobyć swoją pozycję muszą się czymś wykazać. Wpływ ten szybciej zdobywają dzięki kompetencjom i wykształceniu.
- przywódcy kosmopolityczni pochodzą z zewnątrz. Człowiek taki zdobywa zwolenników dzięki temu, iż rozumie swoich współmieszkańców.
Okazuje się, że Merton źle sformułował problem badawczy, bowiem było to zbytnie uszczegółowienie problemu - nie chodziło o wskazanie osób wywierających wpływ, ciężko jest znaleźć korelację między czytaniem pisma a wywieraniem wpływu. Istnieje podobna zależność, jednak wywieranie wpływu nie jest logiczną konsekwencją czytania gazety. Czytanie gazety to metoda, dzięki której potencjalny kandydat zwiększa swój prestiż w oczach innych mieszkańców.
[edytuj] Metody badawcze
Dane służące do badania społeczeństwa pochodziły kiedyś wyłącznie ze statystyk przyrostu naturalnego ludności, przestępczości, migracji czy produkcji. Jednak pojawiły się metody pobierania prób, metody badania małej części społeczeństwa. Umożliwiło to zbieranie danych na szeroką skale w różnych celach. Do nauki wprowadzono zmienne psychologiczne - zamiary ludzi można było łatwo rozszyfrować.
Merton wprowadził tzw. statystyczne testy istotności, a przykład zastosowania opublikował w jednym z pism socjologicznych w 1945 r. Tuner twierdził jednak, że łatwość, z jaką można wyznaczyć „poziom istotności” rezultatów powoduje jeszcze prostsze wysnuwanie wniosków z badań na małej grupie osób.
Dla analizy archiwalnej ważne są wywiady, które mogą być
- przeprowadzane zbiorowo lub indywidualnie
- o charakterze skategoryzowanym albo nieskategoryzowanym
- eksploracyjne lub zogniskowane, które uzupełniają eksperyment kontrolowany. Polega on na przeprowadzeniu badań na dwóch grupach - jedna z nich została np. poddana działaniu propagandy, a druga nie. Wywiad przeprowadza się przed i po zakończeniu doświadczenia. Efekty eksperymentu ukazują skutki oddziaływania na postawy, a nie na wewnętrzną dynamikę która do nich doprowadziła.
Inne metody badawcze to „sondaże postaw”, gdzie uwzględnia się:
- postrzeganie świata społecznego- w jakie informacje wierzymy, a w jakie nie; z kim się kontaktujemy
- oceny - idee które uznajemy, przywódcy, którym ufamy
- oczekiwania - nasze plany i myśli oraz przypuszczenia
Kolejna metoda badawcza to „technika panelowa” wykorzystywana w badaniach wyborczych. Porównuje się tu wywiady przeprowadzane podczas kampanii z tymi samymi ludźmi, by ustalić kto zmienia zdanie, decyzje i dlaczego.
Fokus, czyli zogniskowany wywiad grupowy przeprowadzili w 1941 roku R. Merton i Lazarsfeld. Zastosowali go do oceny programów radiowych.
„Puszczano” audycję radiową zgromadzonym w studiu słuchaczom, którzy mieli do dyspozycji dwa przyciski: zielony i czerwony. Czerwony przycisk miał być naciskany, gdy audycja radiowa wywoływała w nich negatywne reakcje, zielony – gdy pozytywne. W dalszej części badania odtwarzano grupie fragmenty wywołujące dużą koncentrację reakcji.
W czasie II wojny światowej Merton wykorzystywał fokus do analizy wpływu filmów propagandowych na morale żołnierzy oraz do analizy różnych metod szkolenia żołnierzy.
[edytuj] Funkcje środków masowego przekazu
Jako pierwszy funkcje środków masowego przekazu wyróżnił Harold Lasswell. Według niego (1948) 3 główne funkcje komunikowania w społeczeństwie to :
- nadzór nad otoczeniem
- koordynacja elementów systemu społecznego
- transmisja kultury, czyli transmisja dziedzictwa społecznego następnym pokoleniom
Obecnie jednak mówi się raczej o funkcji: informatywnej, interpretującej oraz kulturowej. W 1960 r. Charles Wright dodał jako czwarty element rozrywkę. Rozrywka jest częścią transmisji kultury, ale posiada też wymiar psychologiczny-dostarcza ludziom relaksu i redukuje napięcia, co ułatwia im radzenie sobie z problemami życiowymi, a społeczeństwu unikanie rozpadu. Dodając piątą funkcję - mobilizację, a w jej obrębie wykorzystanie mediów do politycznej i handlowej promocji, możemy za McQuailem wskazać następujący zestaw zadań i funkcji mediów w społeczeństwie:
- Informacja
- dostarczanie informacji o wydarzeniach i sytuacji w społeczeństwie, kraju i na świecie
- wskazywanie rozkładu sił we władzy politycznej
- ułatwianie innowacji, adaptacji i rozwoju
- Korelacja
- wyjaśnianie, interpretowanie oraz komentowanie znaczenia i sensu wydarzeń i informacji
- popieranie ustalonych norm i autorytetów
- socjalizacja
- koordynowanie jednostkowych i zbiorowych działań społecznych
- tworzenie concensusu społecznego i politycznego
- ustalanie autorytetów i nadawanie statusu społecznego
- Kontynuacja
- wyrażanie dominującej kultury oraz subkultur i nowych wydarzeń kulturalnych
- wytwarzanie i utrzymywanie wspólnoty wartości
- Rozrywka
- organizowanie zabawy, odprężenia i relaksu
- redukowanie napięcia społecznego
- Mobilizacja
- kampanie publiczne w sferze polityki, wojny, rozwoju ekonomicznego i religii
Nie można jednak wyznaczyć rang powyższych elementów czy częstotliwości ich występowania. Odpowiedniość między funkcją a zawartością często się łączą a treść przekazu może służyć różnym funkcjom.
Teoria funkcjonalistyczna jest najbardziej użyteczna do wyjaśniania integracji społecznej. Analizy zawartości wskazują, że media masowe są zwykle konformistyczne i podtrzymują tradycyjna wartości- raczej opowiadają się za poglądami większości, niż mniejszości. Gans twierdzi, że media najczęściej wyrażają to, co same uznają za wartości dominujące. Wg Murphego media wyrażają wartości prestiżowych warstw społecznych, elit wspólnot lokalnych.
Przykładem selektywnej funkcji integracyjnej jest teza Ferguson z 1983 r., która widzi analogię między Durkheimowskim pojęciem kultu religijnego a stosunkiem między kobietami pismami i ich czytelniczkami. Pisma te tworzą swoiste wspólnoty duchowe, kult kobiecości, w którym dziennikarze są kapłanami, a czytelniczki wyznawcami.
Funkcjonaliści wskazują, że nawet wiadomości są normatywne, a tym samym umacniają określoną wizję rzeczywistości. Media mimo eksponowania zbrodni, gwałtu nie są istotna przyczyną społecznej i indywidualnej dezorganizacji.
W 1948 Merton i Lazarsfeld wprowadzili pojęcie „dysfunkcja narkotyzująca”- polega na tym, iż media tworzą stan społecznej apatii, przy jednoczesnym umacnianiu wśród odbiorców przekonania, że poinformowanie jest wystarczające do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. Prowadzi to do pasywnej obserwacji.
