Stjernebilete

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Orion er eit eineståande stjernebilde, synleg frå dei fleste stadene på jorda (men ikkje naudsynlegt heile året).

Eit stjernebilde (òg skrivi stjernebilete), er ei gruppe stjerner visuelt forbundne til kvarandre i ei spesiell samansetting. I tredimensjonalt rom har dei fleste stjernene liten samanheng med kvarandre, men kan for oss sjå ut til å vera gruppert saman på natthimmelen til himmelkvelvinga. Menneske er svært gode til å finne mønster, og har gjennom tidene gruppert stjerner som ser ut til å vera nære kvarandre i stjernebilde. Eit «uoffisielt» stjernebilde er eit som ikkje er godkjent av Den internasjonale astronomiske unionen, dei blir au kalla «asterismer». Karlsvogna er eit døme på ein asterisme. Stjernene i eit stjernebilde har sjeldan astrofysiske forhold med kvarandre, dei ser bare ut til å vera nær kvarandre observert frå jorda. Dei vil typisk liggje mange lysår frå kvarandre i rommet.

Inndelinga av stjerner i stjernebilde er i utgangspunktet tilfeldig, og forskjellige kulturar har forskjellige stjernebilde. Unntaka er noen som skil seg ut, dei repeterer seg ofte under forskjellige namn, til dømes Orion og Skorpionen.

Den internasjonale astronomiske unionen (IAU) deler opp himmelen i 88 offisielle stjernebilde med nøyaktige grenser, sånn at heile himmelen er dekt av eitt og eitt stjernebilde. På den nordlege himmelhalvkula er desse i hovudsak basert på stjernebilda i gresk mytologi, nedarva frå mellomalderen. Blant dei er au teikna i dyrekrinsen.

[endre] Historien til stjernebilda

Hovudartikkel: Oversyn over stjernebilda

Lista av stjernebilde i dag er basert på dei romaren Ptolemeius skreiv ned. I nyare tider har denne lista blitt utvida, for å fylle mellomromma mellom stjernebilda til Ptolemeius (grekarane mente at himmelen inkluderte stjernebilda og tomrommet mellom dei). Tolv av stjernebilda på den sørlege himmelhalvkula kunne ikkje sjåast av grekarane, og namna vi nyttar i dag blei skapa av dei nederlandske navigatørane Pieter Dirkszoon Keyser og Frederick de Houtman. Johann Bayer var den fyrste som katalogiserte desse.

Andre foreslåtte stjernebilde kom ikkje gjennom, spesielt kan Quadrans Muralis nemnast (nå ein del av Bjørnepassaren), som meteorsvermen kvadrantidane er kalla opp etter. Stjernebildet Argo Navis var så stort at det blei oppdelt i fleire mindre stjernebilde.

[endre] Stjernenamn

Mange stjerner er namnsett ved hjelp av genitivsforma til det latinske namnet på stjernebildet ho er i. Desse namna inkluderer bayernamna som til dømes α (alfa) Centauri, flamsteednamna som til dømes 61 Cygni og namn på variable stjerner som til dømes RR Lyrae. For meir informasjon om stjernenamna, sjå stjernenamn og liste over stjerner i stjernebilde.

[endre] Dei 88 stjernebilda

Dei med '*' visar namn som nå for tida mest blir nytta utan det som står i parentesen.
Namn merka med '**' visar namn som har blitt heilt endra. Det opprinnelege namnet står i fylgjande parentesar: '[ ]'

[endre] Sjå au

• Kinesiske stjernebilde

[endre] På verdsveven

Commons har multimedia som gjeld: Stjernebilete

• Stjernebilda (engelsk)
• Celestia, gratis 3D nåtids romsimulering (OpenGL) (engelsk)
• Strasbourg astronomical data centre files on official IAU constellation boundaries
• Interaktive himmelkart (engelsk)
• Stjernebilda (engelsk)
• Stjernebilda (engelsk)
• Stjernebildeartiklar (engelsk)
• Stjernebilda teikna (italiensk)
• Bilde av stjernebilda (engelsk)