Hinduistiske høgtider

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Hinduismen

Høgtider

Gåkolasjtmi markerer fødselsdagen til Krisjna.

Talet på hinduistiske høgtider er stort og ukjend. Det finst små høgtider som blir feira i ein enkelt landsby og store høgtider som blir markerte i heile den hinduistiske verda. Dei gamle og sprikande tradisjonane bak hinduismen kan vera ein grunn; ein annan at hindukalenderen ikkje har kviledagar slik den jødiske, kristne og muslimske har. Dei mange høgtidene blir ein annan måte å skapa avbrekk i kvardagen på for hinduane.

Dei fleste større høgtidene finn stad mellom august og desember. Nokre høgtider blir ikkje feira kvart år, men sjeldnare, til dømes kvart tolvte år (kombha mela).

[endre] Årsaker

Høgtidene kan markera mytologiske eller daglegdagse hendingar, ofte begge delar. Dei kan til dømes minnast korleis ein asura (demon) blei overvunnen, eller vera ei årleg markering av innhaustinga. Årsgangen blir markert med nyttårsfeiringar og mindre festar til visse tider, til dømes ved nymåne, fullmåne, eller ganske enkelt byrjinga av ein ny månad.

Viktige livshendingar, som bryllaup, svangerskap, fødslar og overgangsrituale er private høgtider som blir grundig feira innan ein familie eller eit landsbyfellesskap.

[endre] Feiring

Opptog til ære for Ganesja i Paris. (Foto: Mai-Linh Doan)

Den religiøse markeringa av ei høgtid inneber som regel ein større eller mindre podja. Denne kan føregå heime ved eit husalter eller i større stil i eit tempel. Tenning av lys og utdeling av signande vatn, mat, blomar eller fargestoff er gjerne del av dette begge stader. Opptog høyrer med til mange høgtider.

Før feiringa tek til vil ein vaska seg og ofte ta på nye klede. God mat og musikk kan òg vera viktige delar av ei høgtideleg markering.

[endre] Oversyn

Dette er nokre hinduistiske høgtider, grovsorterte etter tidspunkt. Dei viktigaste har oransje bakgrunn.

Høgtid	Grunn	Kvar	Kva tid (hindukalenderen)	Kva tid (den vestlege kalenderen)
Makar sankranti	Nesten vintersolkverv	Heile Nord- og Vest-India	Sankranti-dagen i månaden makar	Midten av januar
Lohri	Nytt liv	Punjab	Nesten vintersolkverv	Midten av januar
Pongal	Nyttår	Blant tamilar	Overgangen mellommaargazhi og thai	Frå desember til februar
Thaiposam	Fødselsdagen til Murugan, då han fekk spydet sitt	Blant tamilar	Thai	Januar/februar
Vasant pantsjami	Fødselsdagen til Sarasvati	Heile India	Magha	Januar/februar, òg feira i sept/okt
Maha sjivaratri	Takksemd til Shiva	Heile India, særleg Uttar Pradesh	Phalguna	Februar/mars
Holi	Vårhøgtid	Heile India	Overgangen mellom phalguna og tsjaitra	Mars
Hinduistisk nyttår	Nyttår i sjakakalenderen	Heile India	Byrjinga av tsjaitra	Mars/april
Ugadi, gudi padwa	Nyttår	Vest-India	Byrjinga av tsjaitra	Mars/april
Bhogali bihu	Vårhøgtid	Aust-India	Byrjinga av tsjaitra	Mars/april
Ramanavami	Dagen for Rama sin fødselsdag og giftarmål med Sita	Heile India	Tsjaitra	Mars/april
Hanuman djayanti	Fødselsdagen til Hanuman	Heile India	Fullmåne i tsjaitra	Mars/april
Vat purnima	Seremoni for å verna ektemenn	Mahrashtra	Djyesjtha	Juli
Ganga dasjami	Ganga kom til jorda	Heile India	Vaisakha	Juni
Rath jatra	Opptog med køyretøy for Djagannath	Orissa, særleg Puri	Asjadh	Juli
Guru purnima	Tilbeding av andelege leiarar til minne om vismannen Vyasa.	Heile India	Asjadh	Juli/august
Nag pantsjami	Slangehøgtid	Over heile India	Sjravana	Juli/august
Varamahalaksjmi vrata	Materiell lukke og familiefred	Sør-India	Fredag før fullmåne i sjravana sjukla	August
Raksja bandhan	Søskenkjærleik	Heile India	Fullmåne i sjravana	August
Onam	Hausttakkefest	Blant malyaliar	Tsjingam	August/september
Gåkolasjtmi	Krisjna sin fødselsdag	Heile India	Slutten av bhadrapadha	August/september
Ganesjotsav	Fødselsdagen til Ganesja	Vest- og Sør-India, særleg Maharashtra	Bhadrapada	August/september/oktober
Pitr-paksja/Mahalya paksja	Rituale for daude	Heile India	Den mørke delen av asjvina	September/oktober
Valmiki djayanti	Fødselsdagen til vismannen Valmiki	Heile India	Fullmåne i asjvina	September/oktober
Laksjmi podja/kodjagari	Tilsynekominga av Laksjmi	Særleg Vest- og Nord-India	Fullmåne i asjvina	september/oktober
Dasjera/vidjayadasjmi	Det gode si makt over det vonde, særleg Durga sine sigrar over demonar	Heile India	Asjvina	September/oktober
Durga podja/Durgotsava	Dyrking av Durga	Bengal	Asjvina eller kartika	September/oktober
Karvatsjauth	Gifte kvinner utfører ritual for å verna mennene sine	Nord- og Vest-India	Kartika	Oktober/november
Dipavali/divali	Det gode si makt over det vonde	Alle hinduar	Asjvajudja	Oktober/november
Gita djayanti	Årsdagen for bhagavadgita	Heile India	Margasirsja	Desember/januar