Sálmur
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Orðið sálmur kemur af latnesku psalmus (að syngja með undirleik af strengjahljóðfæri) sem upphaflega kemur af forngrísku psalmos (að spila á strengjahljóðfæri).
Sálmar aðgreina sig frá öðrum ljóðum með því að ætíð vera af trúarlegum toga. Sálmar eru oftast lofsöngur eða bæn til guðs eða andlegs valds.
Í kristni er beinast sálmar oftast til Guðs, oft sem Jesús Kristur, í kaþólskum sið einning oft til Maríu og einnig til ýmsra dýrlinga. Lofsöngur hefur verið mikilvægur hluti í flestum kristnum trúarathöfnum, allt frá elstu tímum, annað hvort af söfnuðinum eða af sérstökum kór, á seinni öldum oft með orgelundirleik.
Tómas af Aquinos, í samband við útskýringar sínar á Sálmunum í Biblíunni, skilgreindi kristinn lofsöng á þennan hátt: "Hymnus est laus Dei cum cantico; canticum autem exultatio mentis de aeternis habita, prorumpens in vocem." ("Sálmur er hylling til Guðs með söng; söngur er fögnuður hugans yfir eilífum hlutum, sem brýst fram með röddinni.)
Ekki er vitað með neinni vissu hvernig elsta kristna tónlistin hljómaði vegna þess að eingin eiginleg nótnaskrift var til á þeim tímum. Á miðöldum þróaðist hin kristna trúartónlist mjög, nánast eingöngu sem söngur án undirleiks ekki síst í því formi sem nefnt er Gregoríanskur söngur.
Með siðaskiftum mótmælenda gjörbreyttist kirkjutónlistin bæði hvað varðar söng, undirleik og hlutverk tónlistarinnar í messunni. Martin Lúther var ekki einungis leitogi mótmælenda heldur einnig afkastamikið sálmaskáld. Sálmur hans Ein feste Burg ist unser Gott (sem á íslensku heitir nú Vor Guð er borg á bjargi traust) er ekki einungis einn af þekktustu sálmum mótmælenda heldur er einning mikið notaður af Rómerskt-kaþólsku kirkjunni.
- Fyrsta íslenska sálmabókin var gefin út í Kaupmannahöfn árið 1555: Ein Kristilig handbog. Íslenskuð af Herra Marteini Einarssyni.
- Sú nýjasta var gefin út 1972 í Reykjavík: Sálmabók íslensku kirkjunnar. Fleiri endurútgáfur, viðbætir 1991 og endurútgefin með viðbæti að viðbættum nokkrum nýjum sálmum 1997 og 2001.
