Sima Qian
Wikipedia(e)tik
| Sima Qian-en izenak | |
|---|---|
| Izena txineraz | |
| Txinera tradizionala | 司馬遷 |
| Txinera sinplifikatua | 司马迁 |
| Pinyin | Sīmǎ Qiān |
| Wade-Giles | Ssŭma Ch'ien |
Sima Qian (K.a ~ 145 - K.a. ~ 90) idazle eta historiagile txinatar garrantzitsuenetako bat izan zen. Txinako historiagintzaren aita bezala ezagutzen da 2000 urtetako (Enperadore Horiaren garaitik Han Wudi Enperadorearen garairaino) Txinako historia laburbiltzen duen Shiji liburuaren egilea baita.
[aldatu] Biografia
Sima Qian Longmen-en jaio eta hazi zen historiagile familia batean. Bere aita, Sima Tan (???), Han Wudi enperadorearen eskriba (idazkari) nagusia izan zen eta honen egitekoa egutegi eta liburutegi inperiala kudeatzea zen.
Sin Qian Kong Anguo (???) eta Dong Zhongshu konfuzianista famatuen ikasle izan zen. 20 urte zituelarik eta bere aitaren laguntzarekin, bidaia bat hasi zuen Txinan barrena bere Shiji lanerako datu historikoak zuzenean biltzeko. Bidaiaren helburua kondaira zaharrak egiaztatzea eta monumentu historikoak bisitatzea izan zen (Yu eta Shun erregeen hilobiak barne). Horrez gain, Shandong, Yunnan, Hebei, Zhejiang, Jiangsu, Jiangxi eta [Hunan]] ere bisitatu zituen bidaia hartan. Bidaia hura eta gero Gobernuko Jauregiko arduraduna izendatu zuten Han Wudi Enperadorearekin herrialdeko zenbait toki ikuskatzeko.
K.a. 110. urtean, 35 urte zituelarik, Sima Qian herrialdeko mendebaldera bidalia izan zen tribu "barbaro" batzuen aurkako espedizio militar batean. Urte horretan bertan etxera bueltatu eta aitak hasitako lana osatzen hasi zen. K.a. 105. urtean Sima Qian egutegia aldatzeko aukeratutakoen adituetako bat izan zen. Ofizial postua lortzearekin batera, enperadoreari estatuko barne arazoen inguruko aholkuak ematen zizkion.
K.a. 99. urtean, Sima Qian-ek Lin Ling militarra publikoki defendatu zuen, Han Wudi enperadorea eta gorteko gainontzeko kideek xiongnu-en aurkako guda galtzearen erantzuletzat zeukaten bitartean. Honek enperadorearen haserrea ekarri zuen Sima Qian heriotzera zigortuz. Garai hartan, heriotza zigorra, diru edo mutilazio (adibidez: irendua izatea) baten truke alda zitekeenez Sima Qian-ek bigarrena aukeratu zuen diru falta zela eta ondoren kartzelara bidali zutelarik.
K.a. 96.urtean Sian Qian kartzelatik irten eta hortik aurrera Shiji liburua idazten jarraitu zuen K.a. 91. urtean bukatu zuen arte, hil baino gutxi aurretik.
[aldatu] Sima Qian-en lanaren garrantzia
Sima Qian-en lana benetan garrantzitsua izan da historiagintza txinarrean. Antzinako garaiko gertakari asko bere lan zehatzak dirla eta ezagutzen dira. Bere lanak, Shiji, geroagoko historialariengan eta txinatarrek bere historiarekiko duten ikuspuntuan eragin handia izan zuen.
