Kantabria
Wikipedia(e)tik
|
Kantabria |
|||
|---|---|---|---|
|
|||
| Hiriburua | Santander | ||
| Probintziak | bakarra | ||
| Herritarra | kantabriar | ||
 |
|||
| Azalera - Espainiaren |
5.321 % 1,05 |
||
| Biztanleria - Espainiaren Dentsitatea |
569.000 (2005) % 1,3 100,6 bizt/km² |
||
| ISO 3166-2 | ES-S | ||
| Estatutua | 1982ko abenduaren 11 | ||
| Lehendakaria | Miguel Angel Revilla (PRC) | ||
| Hizkuntza ofiziala(k) | gaztelania | ||
| Espainiako Gorteak - Kongresuan - Senatuan |
5 eserleku 5 eserleku |
||
| www.gobcantabria.es | |||
Kantabria (gazteleraz: Cantabria) Espainiako probintzia bakarreko autonomia erkidegoa da. Honako muga hauek ditu: ekialdean Euskal Autonomia Erkidegoa (Bizkaia), hegoaldean Gaztela eta Leon (Leongo probintzia, Palentzia eta Burgos), mendebaldean Asturietako Printzerria eta iparraldean Kantauri itsasoa. Kantabriako herri nagusiak kostaldean kokatzen dira, Santander hiriburua nabarmentzen delarik, 180.000 biztanlerekin.
Kantabrian gaztelania da hizkuntza nagusia eta ofiziala. Zenbait zonaldetan, halere, asturleoneraren aldaera kontsideratzen den montañera mintzatzen da.
Eduki-taula |
[aldatu] Etimologia
Hainbat adituk aztertu du Kantabria hitzaren jatorri etimologikoa (San Isidoro, Julio Caro Baroja, Aureliano Fernández Guerra, Joaquín González Echegaray, Adolf Schulten, etab.). Ez dakigu ziur zein den bere jatorria baina iritzirik onartuena da jatorri zelta edo liguriarreko cant- (harra edo haitza) erroaren eta eskualde zeltetan maiz erabili den -abr atzizkiaren elkarketa dela. Hemendik ondorioztatzen da "kantabriar" hitzaren esanahia "harri artean bizi den herria" edo "menditarra" dela, Kantabriako lur malkartsu eta menditsuari erreferentzia eginez. Beste aukera bat cant- eta briga (gotorleku) hitz zelten elkarketa izatea da. Honela, Kantabria harrizko gotorlekua litzateke.
[aldatu] Geografia fisikoa
Azalera: 5.321 km²
[aldatu] Erliebea
Kantabria itsasertza eta mendia bateratzen dituen herria da, natura-ondare garrantzitsua duena. Morfologikoki ondo desberdindutako bi eskualde ditu.
- La Marina. 10 km baino gutxiagoko zabalera duen kostaldeko eskualdea da. Itsasertza marearteko zabalgunez josia dago, itsaslabar ugari sortuz. Hauek ibaien bokaleek eteten dituzte, itsasadar eta hondartza ugari sortuz. Eskualde honetan dago Santanderreko badia. Hegoaldean La montañarekin egiten du muga.
- La Montaña. Kantabriar mendizerraren parte diren mendilerroz osatutako eskualdea da, itsasoarekiko paraleloan hedatzen direnak. Gehienbat kareharriz eratua dago eta karst ugari aurki daiteke bertan. Iparraldetik hegoaldera hedatzen diren haran sakon eta malkartsuak ditu, higatzeko ahalmen handia duten ibaiek sortuak. Ibai hauek laburrak dira, jaiotzetik itsasoratzera arteko distantzia txikia da. Honek ondo mugaturiko bailarak sortu ditu: Liébana, Nansa, Saja, Besaya, Pas-Pisueña, Miera, Asón-Gándara eta Campoo. La montañako parte da El Escudo mendikatea, 600 eta 1000 metro bitarteko gailurrak dituena eta kostaldetik 15-20 kilometrora honekiko paraleloan doana. Hegoaldera goazen heinean mendi altuagoak aurki ditzakegu, Ebro eta Duero ibaien isurialdea Kantauri aldekotik bereitzen dutenak. Bertan 1500 metro baino gehiagoko tontorrak daude, sartaldean San Gloriotik hasi eta sortaldean Los Tornoseraino: Peña Labra, puerto de Sejos, El Escudo, Castro-Valnera eta La Sía. Aipatzekoa da ere Picos de Europa mendigunea, eskualdeko hego-mendebaldean dagoena, non gailur gehienek 2500 metro baino gehiago dute.
[aldatu] Klima
Mexikotik datorren Golkoko korrontearen ondorioz, Kantabriak, Kantauri itsasoko kostalde guztiak bezala, bere latitudeari (Ternua eta Labradorrekoaren parekoa) dagokiona baino klima epelagoa du. Eskualdeak klima ozeaniko hezea du, uda eztiak eta negu freskoak dituena. Prezipitazioak 1200 mm ingurukoak dira kostaldean, are handiagoak mendialdean. Batazbesteko tenperatura 14ºC ingurukoa da. Elurra sarritan egiten du eskualderik garaienetan urria eta martxoa bitartean. Picos de Europako 2.500 metrotik gorako eskualdeetan udan desagertzen ez diren elurtegiak daude. Hilabeterik lehorrenak uztaila eta abuztua dira, nahiz eta berez lehorterik egoten ez den, izan ere, beti dago prezipitazio minimo bat eta tenperatura ez da oso altua.
Erliebe menditsuak eragina du klimatologian, egoera klimatologiko berezien sortzaile izanik, hala nola, "surada" deritzenak Foehn efektuak eraginak: hegoa-haize indartsu eta lehorrak jotzean, tenperatura igo egiten da itsasertzera hurbildu ahala. Honek hezetasun erlatiboaren jaitsiera dakar, eta ondorioz, prezipitaziorik eza. Bien bitartean, mendikatearen hegoaldean haizea hezeagoa eta hotzagoa denez, euria ari dezake. Egoera hau arruntagoa da udazken eta negu aldean, ohikoa baino altuagoa den 20ºC inguruko tenperatura izanik. Ohikoak dira haize honek eragindako suteak, hala nola 1941ean Santander suntsitu zuena.
[aldatu] Hidrografia
Orokorrean, Kantabriako ibaiak laburrak, bizkorrak eta emari gutxikoak dira. Malda handia izan ohi dute, Kantabriar mendikatearen eta itsasoaren arteko desnibela gainditu behar baitute. Ebro ibaia ezik, beste guztiak kostaldearekiko perpendikularki hedatzen dira eta urte guztian zehar emari konstantea dute gutxi gorabehera, urtean zeharreko prezipitazioak ere konstante dira eta. Hala ere, emari hau ez da oso handia (20 m³/s urtero), Iberiar Penintsulako beste ibai batzuekin konparatuz. Uraren bizkortasunak higatzeko ahalmen handia ematen die ibai hauei, penintsularen iparraldean hain karakteristiko diren V itxurako haranak sortuz. Generalean nahiko ondo mantentzen dira, baina geroz eta handiagoa den giza aktibitateak presio handia eragiten du. Ibai nagusienak hauek dira:
- Iparraldeko isurialdea (Kantauri itsasoan itsasoratzen dira)
- Agüera
- Asón
- Besaya
- Deva
- Miera
- Nansa
- Pas
- Saja
- Ebroko isurialdea (Mediterranear itsasoan itsasoratzen dira)
- Ebro
- Dueroko isurialdea (Atlantiar ozeanoan itsasoratzen dira)
- Camesa
[aldatu] Landaretza
[aldatu] Demografia
2003ko biztanle-zentsuaren arabera, 549.690 biztanle ditu (Espainiako biztanleriaren %1,29 osatzen du).
- Biztanleriaren dentsitatea: 103,31 biz./km²
- Bizi-itxaropena: 75 urte gizonezkoentzat, 83 emakumezkoentzat.
[aldatu] Ekonomia
[aldatu] Komunikazio bideak
- Santanderreko Aireportua [1]
- Kantauriko autobidea (A-8 edo E-70)
- Mesetako autobidea (A-67) (eraikitzeke)
- Santander-Oviedo bide estuko trenbidea (FEVE)
- Santander-Bilbo bide estuko trenbidea (FEVE)
- Santander-Palentzia bide zabaleko trenbidea (RENFE)
- Santander-Plymouth ferryak
- Santanderreko portua [2]
[aldatu] Komunikabideak. Prentsa, irratia eta telebista
Kantabrian bi egunkari daude: El Diario Montañés [3] eta Alerta Cantabria [4]. Gainera astekari, hamaboskari eta hilabetekari ugari dago. Irrati nazional nagusiek Santander, Torrelavega, Castro-Urdiales eta Reinosatik igortzen dute. Gainera, irrati lokal eta komertzial asko dago. Momentuz ez dago finantziazio publikoa duen telebista autonomikorik, baina bai hainbat kate lokalak edo eskualdekoak (Canal 8DM, TeleBahía, TúTelevisión, Telecabarga, Localia, Altamira...).
[aldatu] Gobernua eta administrazioa
1981eko abenduaren 30ean onartutako Kantabriarentzako Autonomia Estatutuak [5]zehazten du Kantabriak bere erakundeengan oinarrizko eskubide eta askatasun publikoak errespetatzeko borondatea aurkitzen duela, erlazio demokratikoetan oinarrituta eskualdearen garapena sustatu eta bultzatzen den bitartean. Dokumentu honetan biltzen dira Espainiako Gobernuak Kantabriako Autonomia Erkidegoari transferitutako eskumenak. Aipatu beharra dago badaudela oraindik transferitu gabe geratzen diren eskumen batzuk, gainerako Autonomia Erkidegoetan bezala, hala nola, Justizia.
Kantabriako Parlamentua [6] da autogobernu erakunde nagusia, kantabriako herriaren organo ordezkagarria izanik. Gaur egun 39 diputatuk osatzen dute, hautespen unibertsal, berdin, libre, zuzen eta sekretuz hautatuak.
Parlamentuaren egiteko nagusiak hauek dira: eskumen ahalgoa bete, Autonomia Erkidegoaren aurrekontuak onartu, gobernuaren lana bultzatu eta kontrolatu eta Espainiako konstituzioak, Autonomia Estatutuak eta gainerako arau juridikoek ematen dizkioten gainerako konpetentziak garatu.
Autonomia Erkidegoko Gobernuburuak du honen ordezkapen gorena eta bere jardueraren buru da, gidatu, zuzendu eta koordinatuz. Parlamentuko kideek hautatzen dute eta erregeak izendatzen du. Bere egitaraua ganberako osoko bilkuran aurkeztuko du eta gehiengo osoa izan beharko du lehen bozkaketan edo soila bigarrenean.
Kantabriako gobernua [7]da jarduera politikoa zuzentzen duena eta arautzeko ahalgoa duena, Konstituzioaren, Estatutuaren eta legeen arabera. Gobernua presidenteak, presidenteordeak (zeinaren esku utz dezakeen behin-behinez presidenteak ahalmen betearazlea eta ordezkatze ahalmena), eta kontseilukideek osatzen dute. Hauek presidenteak izendatu eta kenduko ditu kargutik.
[aldatu] Kanpo loturak
- Google Maps-en satelite bidezko irudia,Kantabria ikus daiteke Kantauri itsasoaren eta Kantabriar mendikatearen artean.
- Kantabriako Gobernuaren webgune instituzionala
- Kantabriako Parlamentua
 |
Espainiako Autonomia Erkidegoak | |
|---|---|---|
|
Andaluzia • Aragoi • Asturiasko Printzerria • Balear Uharteak • Errioxa • Euskadi • Extremadura • Galizia • Gaztela eta Leon • Gaztela-Mantxa • Kanariar Uharteak • Kantabria • Katalunia • Madrilgo Erkidegoa • Melilla • Murtziako Erkidegoa • Nafarroa • Valentziako Erkidegoa • Zeuta |
||
