Tokata

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Tokata (it. toccata – „biti dirnut“) je oblik klasične muzike za instrumente sa tipkama koja naglašava vještinu svirača. Manji broj tokata je za više instrumenata, kao otvaranje opere Orfeo od Claudia Monteverdia.

Ovaj oblik se najprije pojavio u renesansi. Nastao je u sjevernoj Italiji. Brojna izdanja muzike kasnog 16. stoljeća sadrže tokate kompozitora kao što su Girolamo Frescobaldi, Adriano Banchieri, Claudio Merulo, Andrea Gabrieli, Giovanni Gabrieli, Luzzasco Luzzaschi i drugi. Ovo su kompozicije u kojima jedna ruka svira virtuozno sa brilijantim prelazima protiv druge ruke koja svira akordsku pratnju. Među kompozitorima koji su radili u Veneciji za vrijeme nastanka tokate je bio mladi Hans Leo Hassler koji je donio taj oblik u Njemačku. Tokata je u Njemačkoj doživjela svoj najveći razvoj.

Tokata u baroku je počela sa Girolamo Frescobaldi. Postaje virtuoznija, intenzivnija i produžava se u odnosu na renesansnu verziju. Dostiže svoj vrhunac ekstravagance slično arhitekturi tog vremena. Često sadrži jako brze dijelove i arpegije koji se izmjenjuju sa akordima i dijelovima slični fugama. Često nema regularni tempo, a skoro uvijek ima improvizacijski osjećaj.

Drugi barokni kompozitori prije Bacha su bili Michelangelo Rossi, Johann Jacob Froberger, Jan Pietarszoon Sweelinck, Alessandro Scarlatti, Dietrich Buxtehude.

Bahove tokate su među najpoznatijima ovog oblika. Njegove tokate za orgulje su brilijantna improvizacijska djela i često slijede nezavisne fuge. U ovakvim slučajevima tokata služi kao preludiji. Njegove tokate za čembalo su multi-sekcijonalne i sadrže fugalne strukture.

Nakon baroka tokate su manje česte, ali ima nekoliko dobrih primjer: Robert Browning, Robert Schumann, Kaikhosru Shapurji Sorabiji i Prokofiev su napisali tokate za solo piano, to su također uradili i Maurice Ravel kao dio Le Tombeau de Couperin i Claude Debussy u svojoj suiti Pour le Piano. Tokata je bila od velikog značaja u francuskim školama orgulje tokom perioda romantike.