Phoebe (Mond)

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Der Artikel beschäftigt sich mitem Mond Phoebe vum Planet Saturn, anderi Bedütige vu dem Begriff findener under Saturn

**Phoebe**
Saturnmond Phoebe, ufgnumme vu Cassini-Huygens am 11. Juni 2004 [Vergrößere]

Entdeckig
Entdecker	W.H. Pickering
Datum vu de Entdeckig	16. August 1888
Date vum Orbit
Middlerer Bahnradius	12.952.000 km
Bahnexzentrizität	0,163
Umlaufzitt	550,479 Däg
Inklination	175,3°
Natürlicher Satellit vum	Saturn
Physikalischi Date
Middlerer Durmesser	220 km
Oberfläche	150.000 km²
Masse	7,2×10¹⁸ kg
Dichti	2,3 g/cm³
Gravitation an de Oberflächi	0,039 m/s²
Siderischi Rotation	9 h 30 min
Albedo	0,06
schinbari Helligkait	16,5^m
Oberflächetemperatur	78 bis 112 K (-198°C bis -161°C)
Atmosphärischer Druck	0 kPa

Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe)

D' Phoebe (oder: Saturn IX) isch ein vu dr ussere Mönd vum Planet Saturn.

[ändere] Entdeckig

D'Phoebe isch anno 1899 vum William Henry Pickering uf photographische Platte entdeckt worre, wo am 16. August 1898 vum DeLisle Stewart in Arequipa (Peru) beliechtet worre sin. Es isch s'erst Mol gsi, dass e Mond uf photographischem Wäg entdeckt worre isch. Die gnau Umlaufbahn het erst anno 1905 vum Frank Elmore Ross bestimmt werre chänne.

Daift worre isch der Mond uf d'Titani Phoibe us dr grichische Mythologi.

[ändere] Bahndate

Phoebe umchreist dr Saturn ime middlere Abstand vu 12.952.000 km in 550 Däg 11 Stunde un 31 Minute.
Die Bahn wiist e Exzentrizität vu 0,163 uf.
Fer öppe 100 Johr het d'Phoebe als dr usserst Mond vum Saturn golte, bis anno 2000 mehreri chleini Trabante entdeckt worre sin, wo noch witter eweg sin.
Phoebe isch viermol witter vum Saturn eweg, wie ihr nächster grösserer Nochber, dr Mond Japetus, wobi si wittus grösser wie jeder ander Mond isch, wo dr Saturn in ere vergliichbare Entfernig umchreist.
D'Phoebe un dr Japetus sin die einzige grössere Mönd im Saturnsystem, wo ihri Bahne nit in dr Äquatorebeni vum Planet lige hän.
Dr Phoebe ihr Bahn isch 175,3° gegenyber em Saturn sinere Äquatorebeni gneigt, womit si e retrogradi Bahn ufwiist, d.h., si lauft entgege vu dr Rotationsrichtig vum Saturn um dr Planet.

[ändere] Ufbau un physikalischi Date

D'Phoebe isch annächernd chugelförmig un besitzt e middlere Durmesser vu 220 km. Si rotiert in 9 Stunde un 30 Minute um die eige Ax un wiist domit, im Gegesatz zue dr andere grosse Saturnmönd (mit Usnahm vum Hyperion) chei bundini Rotation uf. D'Rotationsax isch um 26,183° us dr Senkrechte gneigt. Uf ihrer Oberflächi herrsche, je nooch Sunneistrahlig, Temperature vu -198°C bis -161°C.

Nohufnahm vu dr Phoebe vu Cassini vum 13. Juni 2004.

Die meiste Saturnmönd besitze e sehr helli Oberflächi, nit so d'Phoebe. Ihri Oberflächi isch mit ere Albedo vu 0,06 extrem nidrig. Numme öppe 6 % vum igstrahlte Sunneliecht werre reflektiert, so dass ihri Oberflächi fast schwarz erschint.
Die dunkel Färbig erinneret an organischi Verbindige, wie si in primitive Meteorite (z.B. chohlige Chondrite) vorchumme. Des un die retograd Bahn het Planetologe zue dr Vermutig veralosst, dass es sich bi dr Phoebe um e igfangene Asteroid handle chännt.

Im September 1981 isch d'Ruumsonde Voyager 2 ime Abstand vu 2,2 Millione Kilometer an dr Phoebe vorbigfloge un het ersti Photos zue dr Erde gschickt. Ufgrund vu dr gross Entfernig isch d'Uflösig vu de Ufnahme gring gsi, so dass cheini Details erchennbar gsi sin, allerdings het mer d'Periode vu dr Eigerotation feststelle chänne.

Am 11. Juni 2004 isch no d'Ruumsonde Cassini-Huygens ime Abstand vu numme 2.068 km vorbigfloge un het detaillierti Ufnahme uf d'Erde gschickt. Die Ufnahme zeige, dass dr Phoebe ihri Oberflächi extrem starch verkrateret isch, wobi Impaktkrater bis zue 80 km Durmesser vorhande sin. Einer vu dr Krater besitzt e Ringwall vu 16 km Höchi.
E Uswertig vu dr Bilddate het ergä, dass d'Oberflächi vu dr Phoebe die höchst bisher festgstellt Kraterdichti im Sunnesystem ufwiist. D'Kraterdichti isch e Gradmesser fer s'Alder vu dr Oberflächi vume Himmelskörper. D'Phoebe chönnt deno nooch Agabe vu dr NASA mit 4,5 Milliarde Johre ugfähr so ald si wie s'Sunnesystem selber un dät demit zue dr Objekte ghöre, wo sich sit dem sinere Entstoig chum veränderet hän.

D'Ufnahme zeige witterhi, dass dr Phoebe ihri Oberflächi vu ere relativ dünne dunkle Schicht yberzoge isch, wo e Mächtigkeit vu 300 bis 500 Meter ufwiist. An dr Kraterränder, wo die dunkel Schicht infolg vum Impaktereignis ufgrisse isch, sin helli Flecke erchennbar. Do isch s'drunder ligend, fast wiss erschinend Material usgworfe worre. Dorybernus sin Spure vu Chohledioxid festgstellt worre, e Verbindig, wo vorher noch uf cheinem Asteroid het noochgwiise werre chänne.

links obe im Bild Krater mit Spure vu wissem Material an dr Ränder, Bild vu Cassini

Mit 2,3 g/cm³ wiist Phoebe im Vergliich zue dr andere Saturnmönd e hochi Dichti uf. Es wird vermuetet, dass si öppe zuer Hälfti us silikatischem Gstei un Iis zämmegsetzt isch.

Die retrograd Bahn un d'Zämmesetzig len druf schliesse, dass d'Phoebe ursprünglich e Kentaur gsi isch, wo vu dr Gravitation vum Saturn igfange worre isch. Kentaure sin e Gruppe vu Planetoide us em Kuipergürtel, wo sich uf exzentrische Bahne zwische dr Planete Jupiter un Neptun um d'Sunne bewege.

Bi grössere Ischläge chönnte Bruchstücker in dr Weltruum gschlüderet worre si, wo jetz als die Mönd Skathi, Mundilfari, Suttungr un Thrymr um dr Saturn chreise.

Alli die Mönd sin Zwergmönd, wo chleiner wie 10 km sin, un hän e ähnlichi Umlaufbahn wie Phoebe.