מאנטעסקיע
פֿון װיקיפּעדיע
דער בלאַט איז אומבאַטאַמט, אומנייטראליש אָדער מיט גרייזן געשריבן.
איר ווערט געבעטן איר פאַרעכטן. סיבה: {{{1}}}
אויב איר קלערט אז עס איז (שוין) גוט געשריבן, ביטע צייכנט דאָס-האָן אין זיין רעדן-בלאַט.
דער באַראָן מאָנטעסקיע, ("Baron de Montesquieu", און אין העברעאישּ "הברון מונטסקייה"), אַ פֿראַנצויזישער, פֿילאָסאָף. געבאָרן אין 1689, געשטערב אין 1755.
ער איז באַרימט אין זיינע ארטיקולאַטיאָן פֿאָן דער טעאָריע דער טרענונג פֿאָן מלוכיש כוחות (קרעפטען). די-דאזיקע פרינציפאלע איז אנגענומען אלס זעלבשטווערשטאנדליך חכמה אין מאָדערנען דיסקוסיאָנען פֿאָן רעגירונג, און האָט אין א סך דעמאָקראטישע מלוכות אין דער וועלט.
זיַין סאמע וויכטיגע יצירה איז דאס בוך "l' esprit of the lois" - (פֿאָם גייזט דער געזעטע, די נשמה אויף די טיפֿפונקטע), אין 1748 - אַ פראָדוקט פןן צוואנציג יאר ארביַיט.
ער האָט דערקלערט דעם אונטערשיד צווישן דריַי-ערליי פארמען פון מלוכות:
- מאָנאַרכיע - וען דער הערשער אום צו עמפפֿאנגען די מלוכה אין ירושה, ערבשאפט.
- דיקטאטור - וען הערשער אליַין, מיט קיַין בעגרענצונג פֿאָם טיפֿפונקט, אונד האָט די החלטות (ענטשיַידונג) אליַין צו מאכען.
- רעפובליק - וען די לויטע ענטשידען וער אים קופף דעס מדינה זיין וירד, אונד פירט.
ער זאָגט דאס דער בעסטען מלוכה איז די רעפובליק. אָבער אום צו זיכערן די פריַי פֿאָם מענטשען, דער שטאט מוז צוישען דען דריַי אויטאָריטען צו טרענען, אונד אויף דיזע ויַיזע צו זיכערן, דאס עס גליַיכגעוויכט אונד ברוכע צוישען אינען גיבט.
די אַדמיניסטראטיביען קרעפטע וארען דאס לעגיסלאטיב (העברעאישּ: "רשות מחוקקקת"), די עקסעקוטיב (העברעאישּ: "רשות מבצעת"), אונד דער געריכטזוף (העברעאישּ: "רשות שופטת"). דיזע קרעפטע זאָלטען אויף אונטער דען דריַי קלאסען געטיַילט וערדען, די ער געזען האָט, אלס בעזיצע, דאמיט יעדעס איַינע קראפט אובער די אנדערען האָטע.
