Viêm
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Viêm (inflammation) là một đáp ứng bảo vệ cơ thể của hệ miễn dịch trước sự tấn công của một tác nhân bên ngoài (vi sinh vật, tác nhân hóa, lý) hoặc của tác nhân bên trong (hoại tử do thiếu máu cục bộ, bệnh tự miễn). Đây là một đáp ứng miễn dịch tự nhiên (innate immune). Quá trình viêm thường kèm theo các triệu chứng sưng, nóng, đỏ và đau, do các mạch máu giãn nở, đưa nhiều máu đến nơi tổn thương. Các bạch cầu cũng theo mạch máu xâm nhập vào mô, tiết các chất prostaglandin, cytokine nhằm tiêu diệt hoặc trung hòa các tác nhân gây tổn thương. Khi viêm không lành sẽ có thể trở thành viêm mạn tính. Nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa sự viêm mạn tính và nguy cơ ung thư thông qua yếu tố NF-kB [1].
Mục lục |
[sửa] Định nghĩa
Có thể định nghĩa phản ứng viêm như một phản ứng của cơ thể đối với:
- 1. Các tác nhân bên ngoài:
- 2. Nguyên nhân bên trong:
-
- Hoại tử do thiếu máu cục bộ.
- Bệnh tự miễn: rối loạn của hệ miễn dịch khiến cho chính các thành phần của cơ thể bị tấn công.
-
Phản ứng viêm là một cơ chế miễn dịch tự nhiên (không đặc hiệu) tương đối nguyên sơ, tuy có mục đích chống tác nhân xâm lấn nhưng đồng thời cũng gây những tổn hại nhất định cho cơ thể (sự hủy hoại của vùng mô bị viêm), do đó cần phải có giai đoạn sửa chữa về sau (sự làm sẹo, tái tổ chức).
Vì là cơ chế miễn dịch không đặc hiệu, phản ứng viêm không có "trí nhớ miễn dịch", nếu cơ thể bị tấn công lần thứ 2 với cùng một tác nhân, phản ứng viêm không khác với lần đầu: cùng một thời gian, cùng cơ chế, không có sự thích nghi.
Để có ích cho cơ thể, phản ứng viêm cần được giới hạn trong không gian và trong thời gian: tức là phản ứng viêm cấp và giới hạn.
-
- Phản ứng viêm mạn (kéo dài) có thể gây bệnh (thí dụ viêm đa khớp dạng thấp).
- Phản ứng lan rộng như trong sốc nhiễm khuẩn có thể làm chết người bệnh.
Những triệu chứng cổ điển của phản ứng viêm bao gồm: sưng (tumor), nóng (calor), đỏ (rubor), đau (dolor). Tuy nhiên, các triệu chứng trên không phải bao giờ cũng thể hiện đầy đủ, các nhà giải phẫu bệnh học còn miêu tả khái niệm "viêm lạnh", thí dụ trong một số tổn thương do lao. Do được nghiên cứu như là một cơ chế chống nhiễm khuẩn của cơ thể nên viêm hay được gọi là "viêm nhiễm", tuy nhiên, phản ứng viêm vẫn có thể xảy ra khi không có tác nhân gây nhiễm (thí dụ viêm vô khuẩn sau các thiếu máu cục bộ).
[sửa] Sơ lược về bệnh học của phản ứng viêm
Khi có sự xâm nhập của tác nhân xâm lấn, phản ứng của cơ thể làm thay đổi tính chất các mạch máu tại chỗ. Sự giãn các tiểu tĩnh mạch và mao mạch làm giảm tốc độ dòng máu cục bộ, tạo điều kiện cho các bạch cầu tiếp xúc với nội mạc mạch máu.
Dưới sự hướng dẫn của các chất trung gian hòa tan và các phân tử kết dính, bạch cầu di chuyển theo kiểu lăn tròn trên bề mặt nội mạc, dừng lại tại vị trí thích hợp, trải dài ra và xuyên mạch để đến nơi có tác nhân xâm lấn nhằm tấn công và tiêu diệt chúng.
Như vậy phản ứng viêm có sự tham gia của các tế bào và các chất tiết của chúng.
[sửa] Vai trò của các tế bào trong phản ứng viêm
[sửa] Bạch cầu
Hầu như tất cả các loại bạch cầu đều tham gia phản ứng viêm.
[sửa] Tế bào mast
Biệt hóa từ các bạch cầu ái toan trong máu và tại các mô, tế bào mast là loại tế bào tuần tra khắp cơ thể và được trang bị những vũ khí lợi hại: các hạt trong bào tương của chúng chứa những chất được tổng hợp sẵn gồm histamine, serotonine, và nhiều enzyme.
Tế bào mast sản xuất các eicosanoid gây giãn mạch và các PAF (platelet activating factor) để kích hoạt tiểu cầu. Các chất trên được tổng hợp khá nhanh chóng từ chất béo.
Tế bào mast còn sản xuất các cytokine viêm: IL-1, TNFα và các yếu tố hóa hướng động (chemokine).
Trên bề mặt tế bào mast có các thụ thể của IgE, IgG và các mẩu bổ thể, khởi phát sự phóng thích các thành phần chứa trong các hạt của chúng khi được kích hoạt.
[sửa] Bạch cầu nhân múi
Bạch cầu hạt trung tính và bạch cầu hạt ái toan là các tế bào chính của phản ứng viêm. Chúng thực bào và phá hủy các tác nhân xâm nhiễm nhờ các thụ thể bề mặt (RFcγ, CR1, CR3) có khả năng nhận diện các phần tử bị opsonine hóa.
Để phá hủy các thành phần bị thực bào, các bạch cầu này sử dụng các enzyme dự trữ cũng như các gốc tự do (O2–, H2O2–). Chúng còn có thụ thể với các yếu tố hóa hướng động cũng như các chất kết dính giúp chúng xuyên mạch vào mô.
Bạch cầu nhân múi có thể được kích thích qua các thụ thể cytokine trên bề mặt tế bào. Bạch cầu trung tính được huy động chủ yếu trong các trường hợp nhiễm khuẩn, còn bạch cầu ái toan chủ yếu khi cơ thể bị nhiễm ký sinh trùng.
[sửa] Bạch cầu đơn nhân / đại thực bào
Dòng bạch cầu đơn nhân / đại thực bào cũng được trang bị các thụ thể màng (RFcγ, CR, thụ thể hóa hướng động, thụ thể cytokine và các phân tử bám dính khác). Chúng có khả năng thực bào và tiêu hủy vật lạ nhờ các enzyme và gốc tự do.
Chúng tổng hợp một số cytokine và eicosanoid, qua đó đẩy mạnh phản ứng viêm. Chúng còn trình diện kháng nguyên cho các tế bào lympho qua các phân tử MHC loại II. (Đây là sự phối hợp giữa miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu).
Ngoài ra, chúng còn sản xuất thromboplastin một số yếu tố đông máu.
[sửa] Tế bào nội mạc
Các tế bào nội mạc có 4 tính chất chính:
- Điều hòa trương lực mạch máu qua cơ chế co mạch và giãn mạch.
- Bình thường, nội mạc có tính kháng đông, nhưng trong phản ứng viêm, nội mạc tại chỗ có thể trở nên thuận lợi cho sự đông máu.
- Biểu hiện các phân tử kết dính giúp cho các bạch cầu và tiểu cầu xuyên mạch.
- Sản xuất một số cytokine làm tăng cường độ của phản ứng viêm.
[sửa] Tế bào tạo sợi
Các tế bào tạo sợi (fibroblast) sản xuất các sợi tạo keo (collagen) có vai trò trong giai đoạn tạo sẹo, phục hồi.
[sửa] Tiểu cầu
Các tiểu cầu có chức năng chính là khởi phát quá trình đông máu, tạo sẹo và điều hòa phản ứng viêm nhờ các chất trung gian có sẵn, kể cả TGFβ (Transforming Growth Factor β).
...
[sửa] Liên kết ngoài
- 1. At the Crossroads of Inflammation and Cancer Hans Clevers, Cell 118
Thể loại: Stub | Viêm | Miễn dịch học | Triệu chứng
