Thảm sát Katyn

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Thảm sát Katyń, hay Thảm sát Rừng Katyń, (tiếng Nga: Катынь, Катынский лес, đọc là Ka-tưn) là vụ Liên Xô hành quyết hàng loạt các công dân Ba Lan trong Đệ nhị thế chiến. Thoạt tiên cụm từ này chỉ vụ thảm sát các sĩ quan Ba Lan bị giam ở trại Kozelsk trong khu rừng Katyń gần làng Gnezdovo, cách không xa Smolensk. Về sau, nó bao hàm cả việc giết hại khoảng 22.000 công dân Ba Lan, tù binh ở các trại Kozelsk, Starobelsk và Ostashkov và tù nhân ở các nhà lao ở Tây Belarus, Tây Ukraina, bị bắn theo lệnh Stalin trong khu rừng Katyn và tù nhân ở Kalinin (Tver), Kharkov và các thành phố khác của Liên Xô.

Sau khi Đức Quốc Xã và Liên Xô tấn công và đánh bại Ba Lan vào tháng 9 năm 1939, nhiều người Ba Lan đã bị bắt làm tù binh. Họ bị giam trong nhiều trại tù như Ostashkov, Kozelsk và Starobelsk. Kozelsk và Starobelsk chủ yếu dành cho sĩ quan, còn Ostashkov thì dành cho thám tử, sen đầm, cảnh sát và giám ngục. Trái với một nhầm lẫn phổ biến, trong số 15.000 tù binh trong các trại này chỉ có chừng 8.000 sĩ quan.

Do chế độ quân dịch cưỡng bách của Ba Lan bắt buộc mọi sinh viên tốt nghiệp đại học phải làm sĩ quan dự bị, nên phe Xô Viết đã bắt phần lớn giới trí thức Ba Lan, người Do Thái và Belarus.

Ngày 5 tháng 3 năm 1940, theo một tờ trình do Dân uỷ Nội vụ (bộ trưởng nội vụ) Lavrenty Pavlovich Beria trình lên Stalin, các uỷ viên Bộ Chính trị Uỷ ban Trung ương Đảng Cộng sản toàn liên bang – Stalin, Kliment Yefremovich Voroshilov, Vyacheslav Mikhailovich Molotov, Anastas Ivanovich Mikoyan, Mikhail Ivanovich Kalinin, Lazar Moiseyevich Kaganovich và Lavrenty Beria – ký lệnh hành quyết bọn "dân tộc chủ nghĩa và phản cách mạng" đang bị giam trong các trại và nhà lao ở các phần lãnh thổ bị chiếm đóng miền Tây Ukraina và Belarus. Kết quả là khoảng 22.000 công dân Ba Lan đã bị giết hại, trong đó có chừng 15.000 tù binh. Định nghĩa rộng rãi những kẻ tội đồ đã chụp lên một số đáng kể giới trí thức Ba Lan, thêm vào số cảnh sát, sĩ quan chính quy và dự bị.

Katyń được khai quật năm 1943

Năm 1943, việc quân Đức khám phá ra vụ thảm sát đã dẫn đến cắt đứt quan hệ ngoại giao giữa Liên Xô và chính phủ lưu vong Ba Lan ở Luân Đôn. Liên Xô đã phủ nhận các cáo buộc cho đến năm 1990 mới thừa nhận là Bộ Dân uỷ Nội vụ (viết tắt trong tiếng Nga: NKVD) chịu trách nhiệm về vụ thảm sát và che giấu sự thật.