Luân Đôn

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

**London**

Cung điện Westminster trên sông Thames
Địa điểm

Khu vực London trong nước Anh Tọa độ: 51°30′25″N, 0°07′39″W
Chính quyền
Nước:	Vương quốc Anh
Vùng:	London
Chính quyền khu vực:	Chính quyền London mở rộng
Hội đồng khu vực:	Hội đồng London
HQ:	Tòa đô chính
Thị trưởng:	Ken Livingstone
Phân chia
Các quận:	Thành phố & 32 London boroughs
Quốc hội Anh:	74 constituencies
Hội đồng London:	14 constituencies
Quốc hội châu Âu:	London constituency
Địa lý
Thành phố London
Diện tích:	2.6 km² (1.6 dặm vuoông)
Dân số:	8.600
Mật độ:	2.966/km²
London mở rộng
Diện tích:	1.579 km² (609 dặm vuông)
Dân số:	7,5 triệu (2005)
Mật độ:	4.697/km²
Dân số rộng hơn
Nội thành:	8,5 triệu
Khu vực metro:	12-14 triệu
Múi giờ
Tiêu chuẩn:	GMT (UTC)
Mùa hè: (DST)	BST (UTC+1)
Website http://www.london.gov.uk

London, âm Hán-Việt: Luân Đôn, là thủ đô của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland và là thủ đô de facto của nước Anh. Nó cũng là một trong những thành phố nổi tiếng nhất Liên minh châu Âu.

[sửa] Lịch sử

Xem chi tiết: Lịch sử London

[sửa] Buổi đầu của London

Mặc dù có một số bằng chứng về các khu dân cư rải rác trước thời La Mã trong khu vực này, khu dân cư lớn đầu tiên được thành lập bởi Đế chế La Mã vào năm 43, theo sau sự xâm lược đảo Anh của quân đội La Mã. Khu dân cư này được gọi là Londinium, được tin là nguồn gốc của tên gọi ngày hôm nay, mặc dù nguồn gốc Celt cũng là một khả năng.

London đầu tiên chỉ tồn tại trong vòng 17 năm. Khoảng năm 61, bộ tộc Iceni của người Celt lãnh đạo bởi Nữ hoàng Boudica đánh ập vào London, đốt sạch thành phố. Kế tiếp, sự tái sinh với nhiều quy hoạch lớn của thành phố phát triển mạnh và gộp luôn cả Colchester như là thủ đô của Britannia như là một tỉnh La Mã vào năm 100. Tuy nhiên, vào thế kỉ thứ 3, thành phố bắt đầu suy yếu dần do các vấn đề nội bộ của Đế chế La Mã, và vào thế kỉ thứ 5 nó bị bỏ hoang.

Cho đến năm 600, người Anglo-Saxon đã tạo lập nên một khu dân cư mới (gọi là Lundenwic) vào khoảng 1 km về phía thượng nguồn của thành phố La Mã cũ, quanh khu vực ngày nay là Vườn Covent. Có lẽ là có một cảng biển tại cửa sông Fleet cho việc đánh cá và thương mại, và khu thương mại này phát triển cho đến khi thảm họa xảy đến vào năm 851, khi sự phòng thủ xiêu vẹo của thành phố mới bị vượt qua bởi sự càn quét của người Viking và nó bị san bằng. Sự chiếm đóng bởi người Viking hai mươi năm sau không tồn tại lâu, và Alfred Đại đế, vua mới của nước Anh, thiết lập hòa bình và dời khu dân cư vào trong khu thành phòng thủ của thành phố La Mã cũ (sau đó gọi là Lundenburgh). Thành phố nguyên thủy trở thành Ealdwīc ("thành phố cũ"), một cái tên tồn tại cho đến ngày nay như là Aldwych.

Tiếp sau đó, dưới sự quản lý của nhiều vị vua Anh khác nhau, một lần nữa London lại phát triển như là một trung tâm thương mại quốc tế và chính trị. Tuy vậy, sự càn quét của người Viking lại bắt đầu trong cuối thế kỉ thứ 10, và đạt đến đỉnh cao vào năm 1013 khi họ bao vây thành phố dưới sự chỉ huy của vua Đan Mạch Canute và buộc vua Anh Aethelred II (Aethelred the Unready) tháo chạy. Trong một cuộc tấn công trả đũa, quân đội của Aethelred đã đạt được thắng lợi bằng cách kéo sập cầu London với đồn Đan Mạch ở trên đỉnh, và sự kiểm soát của người Anh lại được tái thiết lập.

Aethelred II ra lệnh cho quân kéo sập Cầu London

Canute chiếm được ngôi vua Anh vào năm 1017, kiểm soát thành phố và đất nước cho đến năm 1042, khi cái chết của ông ta đã trả lại quyền kiểm soát cho người Anglo-Saxon dưới thời người con ghẻ của ông là Edward Người thú tội (Edward the Confessor), người tái thiết lại Tu viện Westminster và Cung điện Westminster cạnh đó. Vào thời điểm này, London đã trở thành thành phố lớn nhất và thịnh vượng nhất ở Anh, mặc cho địa điểm chính thức của nhà nước vẫn còn ở Winchester.

[sửa] London thời Norman và trung cổ

Tháp London, được xây dựng bởi William the Conqueror vào thế kỉ 11

Theo sau chiến thắng tại Trận chiến Hastings, William I (William the Conqueror), lúc đó là Công tước Normandy, đã đăng quang như Vua của Anh trong Tu viện Westminster vừa mới xây xong vào ngày Giáng sinh năm 1066. William đã cho phép công dân London các đặc quyền, trong khi xây dựng một lâu đài ở góc đông nam của thành phố để kiểm soát họ. Lâu đài này được mở rộng ra bởi các vua sau đó và bây giờ được biết đến như là Tháp London, ban đầu là nơi ở của hoàng cung và sau đó là một nhà tù.

Vào năm 1097, vua William II bắt đầu việc xây dựng Sảnh đường Westminster, gần với tu viện có cùng tên. Sảnh đường này là cơ sở cho một Cung điện Westminster mới, nơi ở chính của hoàng cung trong suốt thời Trung Cổ. Westminster trở thành nơi thiết triều và nhà nước làm việc (tiếp tục cho đến ngày nay), trong khi khu ngay bên cạnh đó, thành phố London, là một trung tâm thương mại buôn bán phát triển dưới sự điều hành của một cơ quan hành chính khác, Liên hiệp London. Dần dần, các thành phố lân cận phát triển cùng lúc và tạo ra cơ sở cho khu trung tâm London hiện đại, thay thế cho Winchester như là thủ đô của nước Anh vào thế kỉ 12.

Sau khi đánh bại Hạm đội Tây Ban Nha (Spanish Armada) vào năm 1588, sự ổn định chính trị ở Anh cho phép London phát triển thêm. Vào năm 1603, James VI của Scotland lên ngôi vua Anh (trở thành James I của Anh), nhìn chung là thống nhất hai quốc gia. Sự thi hành các luật chống Công giáo hà khắc đã làm ông không được ưa chuộng, và một vụ mưu sát diễn ra vào 5 tháng 11 năm 1605 - vụ Âm mưu thuốc súng nổi tiếng.

Dịch bệnh gây ra hàng loạt vấn đề cho London trong đầu thế kỉ 17, dồn lại thành Đại dịch vào năm 1665-1666. Đây là đợt bộc phát dịch cuối cùng ở châu Âu, có lẽ là nhờ vào thảm họa theo ngay sau đó vào năm 1666. Một ngọn lửa (Vụ cháy lớn ở London) bùng phát ở thành phố nguyên thủy và nhanh chóng lan rộng ra các tòa nhà bằng gỗ ở London, thiêu hủy một phần lớn thành lớn (và giết đi hầu hết các con chuột cống mang mầm bệnh). Sự xây dựng lại kéo dài trên hơn mười năm.

[sửa] Sự đi lên của London hiện đại

Một phố của London bị ném bom trong the Blitz của Thế chiến thứ hai

Sự phát triển của London gia tăng trong thế kỉ 18, và trở thành thành phố lớn nhất trên thế giới vào khoảng 1831 đến 1925. Sự phát triển này được trợ giúp thêm từ năm 1836 bởi hệ thống đường sắt đầu tiên của London làm cho các thành phố ngoại thành nằm trong tầm với dễ dàng của thành phố. Hệ thống đường sắt mở rộng rất nhanh, và làm cho những khu ngoại ô này phát triển trong khi bản thân London mở rộng ra các khu đồng trống xung quanh, nhập chung với những khu dân cư lân cận như là Kensington. Các vụ kẹt đường tăng dần trên các đường trung tâm đã dẫn đến sự hình thành của hệ thống tàu điện ngầm đầu tiên trên thế giới - London Underground - vào năm 1863, làm thúc đẩy thêm sự mở rộng và sự đô thị hóa.

London 1949

Chính quyền địa phương London đã vất vả đối phó với sự phát triển nhanh chóng, đặc biệt là trong việc cung cấp đủ cơ sở hạ tầng. Giữa năm 1855 và 1889, Ban quy hoạch đô thị London chỉ đạo việc mở rộng cơ sở hạ tầng ở London. Nó sau đó được thay thế bởi Quận London, được chỉ đạo từ bên trên bởi Hội đồng Quận London, cơ quan hành chánh dân cử đầu tiên của London.

The Blitz và các trận bỏ bom khác bởi Luftwaffe của quân Đức trong Thế chiến thứ hai đã giết hại trên 30,000 dân London và làm san bằng nhiều khu nhà cửa và các tòa nhà khác. Việc xây dựng lại trong những năm 1950, 1960 và 1970 được nhận thấy qua một loạt các kiểu kiến trúc khác nhau và kết quả là sự thiếu thống nhất về kiến trúc đã được biết đến như một đặc điểm của London. Trong cùng khoảng thời gian đó, nhiều cuộc di dân lớn, chủ yếu là từ các nước thuộc Khối Thịnh vượng chung Anh, đã thay đổi cấu trúc dân số của thành phố. Trong năm 1965 những biên giới hành chính của London đã được mở rộng để tính đến sự phát triển của các khu đô thị bên ngoài biên giới của Quận London. Khu vực mở rộng này được gọi là London mở rộng và được quản lý bởi Hội đồng London mở rộng.

Một sự vực dậy về kinh tế từ thập niên 1980 trở đi đã tái thiết lập vị trí của London như là một trung tâm thương mại nổi bật. Tuy nhiên, vì là nơi của nhà nước và là thành phố quan trọng nhất trong vương quốc, nơi đây là một mục tiêu thường xuyên của khủng bố. Các tay đánh bom thuộc tổ chức IRA tìm cách áp lực lên chính phủ vào việc đàm phán về việc Bắc Ireland, thường xuyên quấy phá hoạt động của thành phố với các lời đe dọa đánh bom - một số được thi hành - cho đến chấp thuận ngừng bắn của họ năm 1997. Gần đây nhất, một vụ một loạt các vụ đánh bom có tổ chức vào mạng giao thông công cộng được thi hành bởi các phần tử Hồi giáo cực đoan - chỉ 24 giờ sau khi London được chấp nhận là nơi tổ chức Thế vận hội mùa hè năm 2012.