Hàng hóa công cộng
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Hàng hóa công cộng là hàng hóa và dịch vụ mang hai tính chất: không thể cạnh tranh và không thể bài trừ. Đối lập với hàng hóa công cộng là hàng hóa tư nhân không mang hai tính chất trên.
Mục lục |
[sửa] Ba tính chất của hàng hóa cộng cộng
- Không thể cạnh tranh: tính chất không thể cạnh tranh được hiểu là hàng hóa này tồn tại cho tất cả mọi người sử dụng đồng thời. Việc người này sử dụng không làm người khác không thể sử dụng được. Do tính chất này, hàng hóa công cộng thường cần được cung cấp với quy mô lớn, nhiều khi vượt khả năng tài chính của doanh nghiệp tư nhân, nên doanh nghiệp không thể cung cấp được loại hàng hóa này. Chính quyền, do đó, gánh tránh nhiệm cung cấp hàng hóa công cộng và sẽ đánh thuế để có nguồn tài chính thực hiện trách nhiệm này.
- Không thể bài trừ: tính chất không thể bài trừ được hiểu là hàng hóa này một khi đã cung cấp tại một địa phương nhất định thì không thể ngăn không cho ai trong địa phương đó (dù tạm thời hay lâu dài) không được sử dụng hàng hóa.
Tính chất không thể bài trừ thường dẫn tới một hiện tượng gọi là đi xe không trả tiền (tiếng Anh: free rider), nghĩa là tiêu dùng hàng hóa công cộng mà không đóng thuế cho chính quyền. Đây là một trong những thất bại thị trường. Vídụ, chính quyền địa phương làm đường giao thông phục vụ nhân dân địa phương mình và đánh thuế họ để có nguồn tài chính cho dự án này, song chính quyền không thể ngăn chặn người địa phương khác hoặc người địa phương mình sử dụng con đường mặc dù họ không phải hoặc không chịu đóng thuế. Đây chính là nguyên nhân quan trọng khiến khu vực tư nhân ngại cung cấp hàng hóa công cộng.
Cùng với sự phát triển của công nghệ, tính chất không thể bài trừ ngày càng bị hạn chế. Hiện tượng đi xe không trả tiền, vì thế, có thể ngăn chặn dễ hơn. Ví dụ, nhờ sự phát triển của công nghệ truyền hình, ngày nay đài truyền hình có thể cung cấp dịch vụ qua đường cáp thuê bao, qua đầu thu có cài mã khóa, nên có thể ngăn chặn tốt những người không chịu mất tiền mà vẫn xem được truyền hình. Điều này giải thích tại sao, gần đây, tư nhân ngày càng tham gia nhiều hơn vào việc cung cấp hàng hóa công cộng.
- Tính chất không thể loại trừ: tính chất này được hiểu là hàng hóa công một khi đã được cung cấp thì không thể loại bỏ nó nếu chỉ vì lý do không thích của cá nhân hay một nhóm cá nhân nào đó. Ví dụ: không thể loại bỏ lực lượng công an giao thông chỉ vì bị phạt vi phạm...
[sửa] Hàng hóa công cộng quốc gia và hàng hóa công cộng địa phương
- Hàng hóa công cộng quốc gia: do chính quyền trung ương cung cấp cho toàn bộ quốc gia. Những loại hàng hóa có cả hai tính chất trên ở mức cao sẽ thường được xếp vào hàng hóa công cộng quốc gia. Một số hàng hóa công cộng quốc gia tiêu biểu là ngoại giao, quốc phòng, chính sách lưu thông tiền tệ, v.v…
- Hàng hóa công cộng địa phương: do chính quyền địa phương cung cấp chủ yếu cho công dân địa. Hàng hóa công cộng địa phương thường chỉ mang một trong hai tính chất nói trên hoặc mang cả hai tính chất nhưng ở mức độ không cao. Một số hàng hóa công cộng địa phương tiêu biểu là giáo dục phổ cập, y tế cộng đồng, vệ sinh môi trường, cung cấp nước sạch, v.v…
[sửa] Tham khảo
Stiglitz, Joseph E. (2000), Economics of Public Sector, Third Edition, W.W.Norton & Company.
[sửa] Xem thêm
Hàng hóa công cộng quốc tế
Điều kiện Samuelson
Đi xe không trả tiền
Cân bằng Lindahl
