Wilson Prensipleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Wilson Prensipleri, ABD Başkanı Woodrow Wilson'un ABD Kongresi'nin 8 Ocak 1918 tarihindeki oturumunda açıkladığı ilkelerdir.

İtilaf Devletleri'nin 5 Eylül 1914'te imzaladığı pakta "Bağlaşık" değil, "Ortak" olarak katılan ve 2 Nisan 1917'de savaşa fiilen katılan ABD, Itilaf Devletlerine sağladığı destek sonucu savaşın belirleyicisi oldu.

Savaşa girdikten kısa bir süre sonra tüm ülkelerin barış özlemi içinde bulunduklarını tespit eden ABD Cumhurbaşkanı Woodrow Wilson, savaşı sona erdirecek ve dünyanın yeni statükosunun tespitinde esas alınmasını düşündüğü prensipleri 14 madde halinde 8 Ocak 1918'de kongrede açıklamıştır. Bu öndört ilke şunlardır (özet haliyle):

1. Barış Antlaşmaları açık ve şeffaf biçimde yapılmalı, gizli antlaşmalar yapılmamalıdır.
2. Karasuları dışındaki denizlerde dolaşım, savaşta ve barışta, özgür olmalıdır. Uluslararası kararla, uluslararası antlaşmalara uyulmasını sağlamak için genel veya bölgesel ablukalar oluşturulabilir.
3. Uluslar arasındaki bütün ekonomik engeller kaldırılmalı ve serbest ticarete izin verilmelidir.
4. Uluslar, iç güvenliği sağlamaya yetecek miktarın dışında silahlanmamalıdır. Bunun sağlanması için garantiler verilmelidir.
5. Dekolonizasyon sağlanmalı ve sömürge topraklarında yaşayan halklara kendi kaderini belirleme hakkı verilmelidir.
6. Rusya topraklarındaki yabancı birlikler ayrılmalı ve devletlerin de yardımı ile Rusya'ya kendi gelişmesini sağlamak için her türlü imkan verilmelidir.
7. Almanya, işgal ettiği Belçika topraklarını boşaltmalı ve Belçika'da savaş önceki durum yeniden kurulmalıdır.
8. Almanya, işgal ettiği Fransa topraklarının boşaltılmalı ve Prusya'nın 1871'de ilhak ettiği Alsaz-Loren Fransa'ya geri verilmelidir.
9. İtalya'nın sınırları ulusçuluk prensibine yeniden düzenlenmelidir.
10. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu halklarına kendi kaderini tayin etme hakkı sağlanmalıdır.
11. Romanya, Sırbistan ve Karadağ toprakları boşaltılmalı ve Sırbistan'a denize açılma imkanı verilmelidir. Balkan devletlerinin sınırları ulusçuluk prensibine göre düzenlenmelidir.
12. Osmanlı İmparatorluğu'nun Türk olan kısımlarına egemenlik hakkı tanınmalı, fakat Türk olmayan halklara bağımsızlık verilmelidir. Çanakkale Boğazı, sürekli olarak, bütün milletlerin ticaret gemilerine açık olmalı ve bu durum milletlerarası garanti altına konmalıdır.
13. Bağımsız bir Polonya kurulmalı ve Baltık Denizi'ne açılmalıdır.
14. Büyük ve küçük, bütün devletlere siyasi bağımsızlıklarını ve toprak bütünlüklerini karşılıklı olarak garanti altına almak imkanını sağlamak amacı ile, uluslarası örgüt kurulmalıdır.

Wilson bu 14 noktayı, gerçek bir barışı esas alarak tespit etmiş ve Amerikan Kongresi'nde vermiş olduğu muhtelif demeçlerle genişletmişti. Taraflar arasında ateşkes görüşmeleri başladığında bu demeçlerin miktarı 27'yi bulmuştu. Wilson 11 Şubat'ta verdiği demeçte: "Devletlerin yeni topraklar alamayacakları; savaş tazminatı ve cezai tazminat alınamayacağı; ulusların kendi geleceklerini kendilerinin ortaya koyması" prensip ve görüşlerine açıklık kazandırmıştı.

Wilson'un önem verdiği önemli konulardan biri de, bir milletler arası barış teşkilatının kurulması idi. Denizlerin serbestisi konusu da önem. verdiği esaslı noktalardan biriydi. Bu ilke, Amerika'nın bütün dünya ile ticaretini yakından ilgilendiriyordu ve Amerika'yı savaşa sürükleyen de Almanya'nın bu ilkeyi ihlal etmesi olmuştu.

Bununla birlikte, barış konferasında barış şartları düzenlenirken, Wilson'un bu ilkelerine çok az önem verilecek ve bu da onun için büyük hayal kırıklığı olacaktır. Avrupa'nın tecrübeli ve haris ihtiyar diplomasisi Yeni Dünya'nın tecrübesiz idealizmine boyun eğmeyecektir.

[değiştir] Dış Bağlantılar

Wilson'un konuşmasının metni (İngilizce)