Tunceli (il)

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Tunceli ili'nin Türkiye'deki konumu

Genel bilgiler

Merkez:

Tunceli

Nüfus:

93.000

Yüzölçümü:

7.774 km²

İl Trafik No.:

Bazı Doğa resimleri

Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan Tunceli ili, kuzeyde ve batıda Munzur Dağları ile Karasu Irmağı, doğuda Bingöl Dağları ve Peri Suyu, güneyde Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Belirgin doğal sınırlarla kuşatılmış olan il toprakları, doğuda Bingöl ve Elazığ, güneyde Elazığ, batı ve kuzeyde Erzincan illeriyle komşudur. Tuncelinin 1938den önceki ismi Dersimdir. 2000 yılı sayımı sonuçlarına göre nüfusu 93548 olan Tunceli, aynı zamanda Türkiye’nin en az nüfusa sahip ilidir. Tunceli, 7774 km²'lik yüzölçümü ile Türkiye topraklarının %1’ini kaplamaktadır. Tunceli yöresinde ilk çağlardan beri pek çok uygarlık yaşamıştır. Orta Çağdan kalma ve bugün hala iyi durumda bulunan Pertek kalesi ve Munzur Vadisi Milli Parkı görülmeye değer güzellikleridir.

Tunceli ilinin ilçeleri Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek ve Pülümür'dür. Tunceli bölgesi Osmanlı boyunca bir Özerk Bölge olarak yerel aşiretler tarafından yönetilmiştir. Tunceli'nin eski ismi Dersim'dir. Bu isim 1937-38 yıllarında Seyit Rıza önderliğinde olan Dersim İsyanından sonra kaldırılmıştır. Türkiye ve dünyanın ilk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen, ilk operasyonunu Dersim direnişini bastırmak üzere yapmıştır. Dersim direnişinde 1938 yılında 70.000 insan, çoluk-çocuk, yaşlı genç, kadın, kız dahil, kırımdan geçirilmiş, 100.000i ise 10 yıl sürgüne gönderilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Dersim'de uygulanan soykırım üzerine son yıllarda kitaplar yayınlanmakta.^{[kaynak belirtilmeli]}

[değiştir] Tarihçesi

Dersim sözcüğünün Farsça "DER" (kapı), "SİM"(gümüş) sözcüklerinden yanyana gelmesinden oluşmuştuğu sadece yaygın bir halk etimolojisidir. Zazaca'da Dêsım diye telaffuz edilen aslında bugünki Tunceli ilini değil, o yörenin adını belirler, ki Tunceli ilinin Zazacası Mamekiye 'dir. "Yunan tarihi ve coğrafyacılarının Dersim bölgesine DARANİS ve DERKSENE adını verdikleri gibi Dara'nın BİSİTUN kitabelerinde bu havaliye ZUZA tabirinin Dersim yöresinde konuşulan Zaza dilinin sözcüğünden geldiği muhtemeldir.

[değiştir] Dağlar

Tujik dağı, 2400 m.
Hıdır dağları, 2400 m.
Kırklar dağı, 1800 m.
Yılanlı dağı 1800 m.
Mahmunut dağı 2344 m.
Zel ve Düzgün dağları 2400 m.
Gürgür dağı 2951-2750 m.
Ak dağ (Koi Sipi), 1900 m.
Ermustafa dağı, 1400 m.
Bılgeş dağları, 1700 m.
Sarısaltık dağı, 1900 m. yüksekligindedirler.

[değiştir] Nehir ve Irmaklar

Fırat Nehri
Murat Nehri
Munzur (Munzur) suyu
Mercan Irmağı
Hagacur Irmağı

[değiştir] Vadiler

Kudu deresi
Ali boğazı

[değiştir] Ormanlar

Zarkavit
Değirmen Dere
Halvori Vank
Belgeş
Kakper ve Mıhsor
Sofke ormanları en ünlüleridir.

[değiştir] Meşhur Tuncelililer

Doğan Taşdelen Seyit Rıza Dr. Vet. Nuri Dersimi (Dersimli) Ali Ser hasan hayri kanko

[değiştir] Tunceliden Göçler

Koçgiri (Zara, Kangal, Ulaş, Divriği)’den Varto-Hınıs, kısmen Bingöl Tunceli sayılır. Aydın,Amasya,Merzifon-Belvar

[değiştir] Dış Bağlantılar

[değiştir] Dersim Hakkında Geniş Bilgiler (Kitap)

Kitabi Yayinladigi Tarih ve Bilgiler : 1952 Yilinda Tilel Caddesin'deki Ani Matbaasindab basildi. Kitabin fiyati o günün parasi ile 5 Lübnan lirasiydi.

Dr.Vet.Nuri Dersimi - Kürdistan Tarihinde Dersim
Ahmet Kahraman - Kürt Isyanlari ( Tedip ve Tenkil )
Munzur Çem - Dersim'de Alevilik

	Tunceli ilinin ilçeleri
Tunceli \| Çemişgezek \| Hozat \| Mazgirt \| Nazımiye \| Ovacık \| Pertek \| Pülümür

	Türkiye Cumhuriyeti'nin İlleri
Adana \| Adıyaman \| Afyonkarahisar \| Ağrı \| Aksaray \| Amasya \| Ankara \| Antalya \| Ardahan \| Artvin \| Aydın \| Balıkesir \| Bartın \| Batman\| Bayburt \| Bilecik \| Bingöl \| Bitlis \| Bolu \| Burdur \| Bursa \| Çanakkale \| Çankırı \| Çorum \| Denizli \| Diyarbakır \| Düzce\| Edirne \| Elazığ \| Erzincan \| Erzurum \| Eskişehir \| Gaziantep \| Giresun \| Gümüşhane \| Hakkari \| Hatay \| Iğdır \| Isparta \| İstanbul \| İzmir \| Kahramanmaraş \| Karabük \| Karaman \| Kars \| Kastamonu \| Kayseri \| Kırıkkale \| Kırklareli \| Kırşehir \| Kilis \| Kocaeli \| Konya \| Kütahya \| Malatya \| Manisa \| Mardin \| Mersin \| Muğla \| Muş \| Nevşehir \| Niğde \| Ordu \| Osmaniye \| Rize \| Sakarya \| Samsun \| Siirt \| Sinop \| Sivas \| Şırnak \| Tekirdağ \| Tokat \| Trabzon \| Tunceli \| Şanlıurfa \| Uşak \| Van \| Yalova \| Yozgat \| Zonguldak