Sivas
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| İdari Yapı: şehir | |
|---|---|
| Bağlı: il | Sivas
Veysel DALMAZ |
| ŞEHİR | Sami AYDIN |
| www: | M.Ö. 8.000 |
| Özellikleri | |
| Alanı | |
| Toplam | 28477 km2 km² |
| Metro | 2857 km2 km² |
| Rakımı | 1300 metre m |
| Nüfus | |
| () | 794,000 |
| Yoğunluk | 27/km² |
| Merkez | 310,000 |
| websitesi: www.sivas.gov.tr
www.sivas.bel.tr |
|
| alan kodu: 346 | |
| plaka kodu: 58 | |
Sivas son 8 yılda gelişme göstererek bir büyükkent olma yolunda ilerlemektedir.1990 -1997 arasında merkez ilçe nüfusu sadece 9.000 kişi artarak 223.000 kişiden 232.000 kişiye çıkarken, 2000 - 2006 döneminde 58.000 kişi artarak bu sayı 310.000 kişiye ulaşmıştır.
[değiştir] Tarihçe
Eski adı "Sebasteia" olan Sivas, Anadolu'nun en eski ve önemli yerleşim merkezlerinden biridir. Kazı ve araştırmalarda ele geçen buluntular, yörede ilk yerleşimin Neolitik Çağ'a (M.Ö. 8000-5500) uzandığını göstermektedir. Kent M.Ö. 2000'lerde değişik yerleşmelere sahne olmuştur.
M.Ö. XVII. yüzyılda Hitit sınırları içinde yer alan kentin güney kesimi Geç Hitit devletleri döneminde "Tilgarimmu" adıyla anılmaya başladı. M.Ö. VII. yüzyılda Kimmer ve İskit istilalarına uğradı. M.Ö. VI. yüzyıl başlarında Medler'in, aynı yüzyılın ortalarında da Persler'in egmenliğine girdi. M.Ö. IV. yüzylılın ikinci yarısındaki kısa süreli Büyük İskender'in Makedonya yönetiminin ardından Kapadokya Krallığı'na bağlandı. M.S. 17'de bütün Kapadokya ile birlikte Roma İmparatorluğu'nun egemenliğine girdi. Bu dönemde kısa sürelerle Partlar'ın ve Sasaniler'in eline geçti. Bizans döneminde önce Armeniakon Tehması'nın sınırları içindeydi. XII. yüzyılda Sebasteia Tehması'na bağlandı.
Selçuklu Türkleri Malazgirt Savaşı'ndan önce Sivas'a kadar uzandı ve 1059'a doğru bir ara kenti ele geçirdiler. Ancak yörenin kesin olarak Türk egemenliğine girmesi Malazgirt Zaferi'nden kısa bir süre sonra gerçekleşti. Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın kumandanlarından Emir Danişment'in ele geçirdiği kent uzun bir süre Danişmentliler'in elinde kaldıktan sonra 1174'te II. Kılıç Arslan tarafından Selçuklu Devleti sınırları içine alındı. Selçuklular döneminde Sivas yeniden gelişti. Kentin surları 1221'e doğru, Sultan Alaeddin Keykubat tarafından onartıldı. Kısa bir süre sonra Moğollar'ın saldırıları başladı ve Kösedağ yenilgisi'nden (1243) sonra Selçuklu topraklarıyla birlikte Sivas da Moğolların eline geçti.
Kentteki anıtlarının en önemlileri XIII. yüzyılın ikinci yarısındaki İlhanlılar döneminde yapıldı. Sivas, Kayseri ile birlikte İlhanlılar'ın Anadolu'ya gönderdikleri valiler taradından merkez olarak kullanıldı. XIV. yüzyılın ilk yarısında Sivas'a gelen İbn-i Batuta, burayı İlhanlılar'ın Anadoluda'ki en büyük şehri olarak tanımlar. İlhanlı valilerinden Alaeddin Eratna Bey, 1345'te bağımsızlığını ilan ederek, önce devletine merkez olarak Sivas'ı seçtiyse de daha sonra Kayseri'ye taşındı. Eratna'nın 1353'de ölümünden sonra Kadı Burhanettin onun yerini aldı, ancak Akkoyunlu beyi Karayülük Osman ile yaptığı bir savaşta öldü (1398). Bunun üzerine Sivaslılar topraklarını Osmanlı padişahı Yıldırım Beyazıd'a teslim ettiler. 1400 yazında Timur Sivas'ı ele geçirdi, şehri savunan askerleri öldürttü, halkı kılıçtan geçirtti, şehri yağmalattı ve surları yıktırttı. Timur istilasından sonra şehir bir süre Kadı Burhaneddin'in damadı Mezid Bey'in elinde kaldı. 1403-1408 arasında yeniden Osmanlı hakimiyetine geçti ve bir eyalet merkezi oldu.
XVII. ve XIX. yüzyıllar arasında zaman zaman Anadolu'da meydana gelen ayaklanmalardan zarar gördü. 1649'da şehirden geçen Evliya Çelebi, surların kuşattığı alanda 44 mahalleye bölünmüş 4 600 ev bulunduğunu, ayrıca Yukarıkale adını verdiği İçkale ve Paşa kalesindekilerle bu sayının 6 060'ı bulduğunu yazar. XIX. yüzyıl gezginlerinin kent nüfusu için verdikleri rakamlar genellikle birbirini tutmaz. Bu yüzyılın sonuna doğru nüfusun 30.000-45.000 arasında değiştiği sanılmaktadır.
XIX. yüzyıl başında bütün Osmanlı topraklarında Islahat Devri başlamıştır. Önce 7 sancak ve 72 kazadan oluşan Sivas, gittikçe daralmış ve önemini kaybetmiştir. Valiliğine bile mirimiranlar atanıyordu. 1813'te bu usulden vazgeçilerek yeniden vezir atanmasına başlandı. Bir yıl sonra şehirde büyük bir veba salgını başgösterdi. Eyalet teşkilatı bazı küçük değişikliklerle XIX. yüzyıl ortalarına kadar sürmüştür. 1863'te uygulanmaya başlanan vilayetler teşkilatı içinde kurulan Sivas vilayeti; Sivas, Amasya, Tokat ve Şebinkarahisar (Karahisar-ı Şarki) sancaklarına ayrıldı. Bu durum Cumhuriyet döneminde sancakların vilayet haline getirilmesine kadar devam etti.
Sivas'ın Milli Mücadele'nin kazanılmasında önemli bir yeri vardır. Bu mücadelenin hazırlık döneminde Mustafa Kemal Paşa önce, 27 Haziran 1919'da Samsun'dan Erzurum dönüşü burda 4 Eylül 1919'da Sivas Kongresi'ni topladı ve 18 Aralık 1919'da Ankara'ya gitmek üzere şehirden ayrıldı.
28 487 km² yüzölçümü ile Türkiye'nin 2. büyük ilidir.
1 281 köy ile Türkiye'nin en fazla köye sahip ilidir.
Gerek 1927'de Chicago Üniversitesi'nden gelen arkeologların ve gerekse 1945 yılında da Türk arkeologların yaptığı kazı ve araştırmalara göre Sivas tarihin ilk dönemlerinden itibaren yerleşim birimi ve şehir merkezidir. Ayrıca en eski dünya medeniyetleri olan Persler, Etiler, Hititler, Asurlar Sivas'ta hüküm sürmüşlerdir.
İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan Sivas'ın arazi yapısının büyüklüğü nedeniyle topraklarının bir kısmı da, Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgesinde bulunmaktadır. Ancak Doğu Anadolu Bölgesi'ne daha uyumludur.
Karadeniz'in tek yolcu treni olan Samsun Postası Sivas'tan gönderiliyor.Ayrıca Sivas, tren istasyonu olarak büyük bir kavşak konumundadır.Bugün birçok ilin demiryolu bağlantısı direkt olarak Sivas üzerine kuruludur.
Cumhuriyet tarihinin de ilk vagon ve lokomotif fabrikası ve Cer atelyesi TÜDEMSAŞ Sivas'ta 1939’da Sivasta kuruldu.TÜDEMSAŞ kurulduğun da dünyanın en ileri tesislerinden biriydi.2003 yılında,II. Irak Savaşının başlarında TÜDEMSAŞ Saddam yönetiminin başında bulunduğu Irak’a 300 vagonluk ihracat yaptı. Bugün hala dünyanın değişik yerlerinden TÜDEMSAŞ’a gelen siparişler değerlendirilmektedir.
Atatürk’ün ‘Cumhuriyetin Temellerini Burada Attık’ dediği Sivas'ta 4 Eylül 1919'da, Sivas Erkek Lisesi'nde toplanan Sivas Kongresi, alınan kararlar bakımından Kurtuluş Savaşı öncesi toplanan en önemli kongredir. Hiçbir ülkenin manda ve himayesinin kabul olunmayacağı ve milletin istikbalinin yine milletin azim ve kararıyla kurtulucağı kararları bu kongrede alınmıştır.
Gökmedrese, Çifte Minareli Medrese, Şifaiye Medresesi, Buruciye Medresesi, Ulu Cami kentteki en önemli Selçuklu dönemi eserleridir. Bunlardan Şifahiye Medresesi'ndeki yangın izleri Orta Asya'dan gelip Anadolu'yu ele geçirmeye çalışan Timurlenk'in, 180 000 kişilik ordusu ve filleriyle ani bir baskın yapıp 4.000 kişilik Osmanlı ordusunu gafil avladığında yaptığı büyük tahribat ve zulümün canlı kanıtı olarak korunmaktadır.
Osmanlı döneminde Bölge Eyaleti olmuştur. 1516 yılında alınan karara göre Sivas’a; Kayseri, Tokat, Amasya, Yozgat, Çorum, Divriği ve Arapkir ilçe olarak bağlandı.
Dünyaca ünlü kangal köpeği, Sivas'ta yetişmektedir. Kangal köpeği genetik olarak en mükemmel kombinasyonlardan birine sahiptir ve yüksek seviyede eğitilebilirlik özelliği taşımaktadır.
Türkiye'nin önemli enerji kaynaklarından biri olan Kangal Termik Santralı Sivas'tadır. Ayrıca burada Türkiye'nin en büyük linyit işletmesi bulunmaktadır.
Türkiye Cumhuriyetinin 14. devlet üniversitesi olan Cumhuriyet Üniversitesi, 1974'te Sivas'a 5 km uzaklıkta Kayseri yolu üzerine kurulmuştur.Cumhuriyet Üniversitesi kampüs olarak bilinen Türkiye'nin en büyük üniversitelerinden biridir.
Türkiye'nin en büyük nehri olan Kızılırmak, Sivas-Kızıldağ'dan doğmaktadır.
TEDAŞ'ın 2003 raporlarına göre Sivas, tüm Türkiye genelinde Kütahya'dan sonra en az kaçak elektrik kullanılan 2. şehir olmuştur.
[değiştir] Günümüzde Ünlü Sivaslılar
- Siyaset Adamı:
Doç. Dr. Abdüllatif Şener]; 55. Cumhuriyet Hükümeti'nde Maliye Bakanı, 59.Cumhuriyet Hükümetinin Başbakan Yardımcısı ve Devlet Bakanı (Bir dönem Hacettepe Üniversitesi, İktisat bölümünde de bulunmuştu.)
Nurettin Sözen; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Eski Başkanı, Sivas Milletvekili
Temel Karamollaoğlu ; Eski Milletvekili
İlhan Kesici; eski milletvekili
Muhsin Yazıcıoğlu; BBP Genel Başkanı, eski milletvekili,
- Yazar ve Şair:
Yavuz Bülent Bakiler; şair ve yazar
Beşir Ayvazoğlu; yazar ve şair
Mustafa Balel; hikâyeci ve romancı
Doç. Dr. Ahmet Turan Alkan; gazeteci, yazar, tarihçi (Cumhuriyet Üniv.)
Erdal Öz, hikâyeci, yayımcı
Doğan Kaya, halk kültürü araştırmacısı, akademisyen
Şahin Uçar; Tarihçi
Ali Akar, Türk Dili doçenti, akademisyen
- Halk Ozanı:
Ali İzzet özkan
Ali izzet savaş
Devrani
Muzaffer Sarısözen; Halk Müziği derlemecisi, müzisyen
- Sinema Sanatçısı:
Cem Yılmaz; oyuncu
Ayı Yadigar; Kemal Sunal filmlerinin karakter oyuncusu
- Şarkıcı, Türkücü:
Emel Sayın; Şarkıcı
Zaralı Halil Söyler
Selahattin Erorhan
Ömer Şan
Kubilay Dökmetaş
Hadise; şarkıcı
Ismail YK; şarkıcı
mustafa özarslan
- Sporcu:
İbrahim Toraman; millî futbolcu (Beşiktaş)
Ümit Özat; millî futbolcu (Fenerbahçe)
Hasan Kabze; futbolcu
Zafer Gültekin ; millî kaleci (Ankaragücü)
Hüseyin Yıldırım; milli boksör
Tulin Şahin; Sivaslı Cindy lakaplı manken
Sebahatin ÖZTÜRK
- Sivas Siteleri
 |
Sivas ilinin ilçeleri |  |
|---|---|---|
|
Sivas | Akıncılar | Altınyayla | Divriği | Doğanşar | Gemerek | Gölova | Gürün | Hafik | İmranlı | Kangal | Koyulhisar | Suşehri | Şarkışla | Ulaş | Yıldızeli | Zara |
||
