Jean-François Lyotard
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Postmodernizm  |
| Felsefe |
| Postmodern felsefe |
| Postyapısalcı felsefe |
| Yapısöküm |
| Postmodernizm |
| Bölümler |
| Postmodern müzik |
| Postmodern mimari |
| Postmodern edebiyat |
| Postmodern sanat |
| Postmodern siyaset kuramları |
| Postmodern ekonomi |
| Postmodern etik |
| Postmodern sosyoloji |
| Bağlantılar |
| Modernizm |
| Modernite |
| Aydınlanma Çağı |
| Postmodern durum |
| Akımlar ve Eğilimler |
| Yapısalcılık-sonrası teori |
| Post-Marksizm |
| Post-Feminizm |
| Postyapısalcı anarşizm |
| Küreselleşme karşıtlığı |
| Önemli Postmodern Kuramcılar |
| Jacques Derrida |
| Jean-François Lyotard |
| Jacques Lacan |
| Julia Kristeva |
| Michel Foucault |
| Gilles Deleuze |
| Jean Baudrillard |
| Portallar |
| Felsefe portalı |
| Sinema Portalı |
Konu başlıkları |
[değiştir] Yaşamı
Jean-François Lyotard 10 Agustos 1924 'de Versailles'de doğdu; 21 Nisan 1998’de Paris’te öldü.Fransız filozof, edebiyat teorisyeni, postmodernizmin ve postmodern felsefe 'nın öncü düşünürlerinden. Modernizmin-sonrası ya da ötesi olarak algılanan süreci Lyotard Postmodern Durum olarak tanımladı ve aynı adlı kitabında moderniteyi ve modern düşünceyi bu bağlamda sorunsallaştırdı. Postmodern felsefe içinde ve postmodernizm üzerine yapılan tartışmalarda en çok gönderme yapılan isimlerden birisi oldu.
Lyotard, 1956 yılında felsefe yeterlik sınavlarını başarıyla verdikten sonra, Cezayir’in Konstantin kentindeki lisede bir yıl ve ardından Fransa’da La Fléche adlı lisede yedi yıl boyunca felsefe öğretmenliği yapar.
Ayrıca 1954 ile 1964 yılları arasında “ Sosyalizm ya da Barbarlık ” adlı radikal bir Marksist dergiye, ardından İşçi Gücü adlı başka bir dergiye düzenli yazılar yazmıştır. Anlaşılacağı üzere Lyotard, düşünsel yaşamının başlangıcında Marksist bir konumdadır.Daha sonra, 1974 yılından itibaren ( Economie Libidinale –Libidinal Ekonomi kitabıyla birlikte) Marksizm ve Modernizm temelli öğretileri eleştiren bir yöne geçer.Bu kitaptan itibaren Nietzsche 'ci bir teorik-politik konuma geçişin izleri görülür.
1968 Mayıs 'ı olayları sırasında, Lyotard Sorbonne-Nantere’de dersler vermektedir. 1987 yılında emekli olana dek önce Paris Üniversitesi’nde, daha sonray ise Saint-Denis ’de öğretim üyesi olarak çalışır. Aynı zamanda Paris’teki Uluslararası Felsefe Koleji 'nin kurucu üyesi olan Lyotard, ABD’nin değişik üniversitelerinde orada degisik araliklarla bulunduğu sekiz yıl boyunca Fransız felsefesi ile eleştirel kuram üstüne dersler verir.Ayrıca bir süre Almanya’da konuk profesör olarak da bulunmuştur.
[değiştir] Düşünce kaynakları
Lyotard’ın ilk çalışmalarından itibaren Fenomenoloji, Yapısalcılık, Hegelci diyalektik ve Marksçi siyaset kuramı gibi belli başlı alanlarda farklı açılımlar ortaya koyduğu ve eleştirel bir bakış açısı geliştirmeye yöneldiği söylenebilir. Dolayısıyla bu ögelerin kendi üzerinde etkisi de sözkonusudur. 1954 yılında yayımladığı La Phenomenoloji ( Fenomenoloji ) başlıklı kitabında Martin Heidegger ve Marlau-Ponty etkisi görülür; burada nesnelci, öznelci ve idealist eğilimleri aşmak üzere fenomenolojinin olanaklarından yararlanmaya çalışıldığı görülür.
Bunlardan başka Lyotard'ın üzerinde Wittgenstein 'ın, Immanuel Levinas'in, Theodor Adorno 'nun, Jacques Derrida'nın etkili olduğunu belirtmek gerekir. Lyotard, yapısalcı anlayıştan önemli şeyler almakla birlikte birçok kuramsal meselede ona karşı çıkmış, hem Dil'i anlamak bakımından dilbilimde hem de özellikle Sigmund Freud’un değerlendirilmesi bakımından psikanalizde yapısalcılık-dışı bir yol izlemiştir. Jacques Lacan'ın okuduğu anlamda Freud'u benimsemez.
[değiştir] Lyotard ve Postmodern durum
Postmodern Durum adlı kitabı 1979 yılında yayınlandığında, yalnızca Fransa da ve belli bir entelektüel çevrede değil, her alanda ve ülkede etkili olmus, ve kısa sürede sürekli göndermeler yapılan bir metne dönüşmüştür.
1983 yılında Le Differende yayımlanır, burada Lyotard Wittgensteinci bir dil felsefesini uyarlamis olarak görünür.Lyotard bu dogrultuda kiskirtici modernizm okumalari gerceklestirmis ve kita felsefesinin elestirel kolunun güclü isimlerinden biri olarak yer almistir.
Lyotard, Wittgenstein'dan aldığı dil oyunları anlayışını geliştirir. Her dil oyunu`nun kuralları yalnızca kendi içinde belirlenimli oldugundan dolayıdır ki, Lyotard'a göre dil oyunlarının çogullugunu benimsemek gerekir. Lyotard dil oyunlarının indirgenemez çokluğunu ve çeşitliliğini benimser. Dolayısıyla Lyotard'a göre, her dil oyunu kendini kendi bakış açısının çeşitliliğiyle seslendirme hakkına sahip olabilmelidir.
Lyotard'a göre postmodern durum, hem maddi koşullardaki değişimleri hem de düşünsel alandaki kopuşları içeren bir sürecin toplam ifadesidir. Buna yolaçan her şeyden önce derin bir inançsızlık hali ya da başka bir değişle kökensel bir kuşkudur. Burada sözkonusu olan Modernite 'nin ya da Modernliğin meşruiyetine dair bir kuskudur ve tüm bir modern projenin kendisine ve temel nosyonlarına yöneliktir. Lyotard, bu kuşkunun izlerini sürer ve anlamlandırır. Buna göre artık Büyük Anlatılar olarak adlandırdığı modernizme içkin bir düzine temel kavramın ( İlerleme, Aydınlanma, Rasyonellik, Özgürlük, Evrensellik vb.) inandırıcı olmadığı tespit edilir. Bu kuşku halinin kendisiyle birlikte başlayan yeni yaşam tarzı dönemin adı postmodern durumdur.
Bu durum içerisinde, Lyotard bilgiyle ilgili modernist hedeflerin tamamen tartışmalı olduklarını belirtir ve amaçlarla ilgili bu tartışmayı bir karara bağlamanın sağlam ya da nihai bir yolunun olmadığını gözler önüne serer. Burada ortaya ölçülemezlik ya da karşılaştırılamazlık denilen teorik sorun çıkar. Buna göre farklı adalet ve hakikat konumları birbiriyle karşılaştırılamaz ve birbirine indirgenemezdirler. Şu halde tek bir hakikate, salt bir akıl'a, evrensel bir yaşam konumuna yani tarihin ve ilerlemenin tek ve evrensel bir yönü olduguna inanmak ve bunu teorik olarak temellendirebilmek olanaklı değildir.
Bu beraberinde meşruiyet sorununu getirir. Bilginin mesrulaştırımı artık bir Büyük Anlatı 'ya dayandırılamayacaktır, cünkü Endüstri-sonrası- toplumlar 'daki kültürel ve toplumsal gelişmelerin bir sonucu olarak artık Büyük Anlatılar 'a duyulan güven yerini derin bir kuskuya bırakmıştır.Endüstri-sonrası-toplum, bilgi ve informasyon teknolojisinin büyük bir rol oynadığı üretim yapısına geçiş yapmıştır. Bunun sonucunda gelişen Büyük Anlatılar'a yönelik inancsızlik tüm tarih felsefeleri'ne, teleolojik anlayışlara ve erekselci tarihsel vaadlerle ortaya çıkan politik ideolojiler 'e kuskuyla bakılmaktadır. Açıktır ki böyle bir degerlendirmenin eleştirel hedefi Modern toplum ve devlet anlayışları olduğu gibi, Marksist öğretinin kendisidir de.
Lyotard’a göre postmodernizmin siyasal anlamı, totaliterliğe karşı çıkıştır. Bu yönde aşırı iyimser olmakla eleştirilmiştir. Totaliterizm, modernizmdeki her tür ögretiye içkin hale gelen birlik ve düzen anlayışlarından, dahası mutlak akıl ve hakikat anlayışından gelir. Bunlara karşı heterojen ve çoksesliliği önerir, ki bu onun Wittgensteinci dil oyunları anlayışına uygun bir görüştür.Mutlak bir uzlaşmaya degil, geçici sözleşmelerin peşinde olunmalıdır. Lyotard’in kuşkuculuğu, nihilizme varmaz, adalet modası gecmis bir kavram değildir ona göre, moderligin demokratik potansiyeli vardır ve yapılması gereken onun yenilenmesi ve derinleştirilmesidir.
[değiştir] Kaynaklar
- Felsefe Sözlüğü- Hazırlayanlar: A.Baki Güçlü / Erkan Uzun / Serkan Uzun / Ü.Hüsrev Yoksal, Bilim ve Sanat Yayınları
- Felsefe Sözlüğü, Ahmet Cevizci, Paradigma Yayınları
- Meşruluk Üzerine Notlar, Lyotard, Çeviren:Haldun Bayrı, Defter dergisi, sayı 16
- Postmodern Durum, Lyotard, 1979, Vadi yayınları.
