สมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
สมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ในรัชกาลที่ ๕ หรือที่ถวายเรียกกันว่า เสด็จพระนาง เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าคุณจอมมารดาสำลี แห่งราชนิกุลบุนนาค ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๗ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๒๒๓ (๑๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๐๔) ทรงร่วมเจ้าจอมมารดากับ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบงเบิกบาน และ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านภาพรประภา กรมหลวงทิพยรัตนกิริฎกุลินี หรือเสด็จอธิบดี
เมื่อแรกพระราชสมภพ ทรงดำรงพระอิสริยยศเป็น พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าสุขุมาลมารศรี พระองค์เป็นพระราชธิดาในรุ่นเดียวกับ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี ในรัชกาลที่ ๕ ซึ่งต่อมาภายหลังได้ทรงรับราชการฝ่ายในเป็นพระมเหสีใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ด้วยกัน
เมื่อสิ้นรัชกาลที่ ๔ พระองค์ทรงเปลี่ยนพระฐานะจาก พระเจ้าลูกเธอ เป็น พระเจ้าน้องนางเธอ จากหลักฐานที่ปรากฏ พระองค์ทรงเป็นเจ้านายชั้น "ลูกหลวง" พระองค์ที่สองที่ได้ถวายตัวเป็นพระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวขณะมีพระชนมายุได้ ๑๗ พรรษา และภายหลังได้มีพระประสูติกาลสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสุทธาทิพยรัตน์ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร ซึ่งทรงเป็นเจ้าฟ้าชั้นเอก (ชั้นทูลกระหม่อม) พระองค์แรกที่มีพระชนม์ พระองค์จึงได้รับพระราชทานสถาปนาเป็น พระนางเธอ พระองค์เจ้าสุขุมาลมารศรี ทรงรับพระราชทานเครื่องอิสริยยศราชูปโภคลงยาราชาวดี นับว่าเป็นพระมเหสีพระองค์แรกที่มีการเฉลิมพระนามและพระอิสริยยศอย่างเป็นทางการ
สมเด็จฯ พระองค์นี้ น่าจะเป็น "เมีย" คนแรกที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์โคลงพระราชทานให้ พระราชนิพนธ์นั้นมีว่า
สุขุมาลโดยชาติเชื้อ เผ่าพันธุ์
กายกอปรวรลักษณ์อัน ละเอียดพร้อม
ไตรทวารประพฤติสรรพ์ สิ่งชอบ ควรแฮ
ละเอียดครบควรนบน้อม ท่านผู้ สุขุมาล
เนื่องจากตามโบราณราชประเพณี พระภรรยาเจ้าเจ้าจอมพระมเหสี รวมถึงเจ้านายฝ่ายในจะประทับเรือพระที่นั่งลำเดียวกับพระมหากษัตริย์มิได้ แต่ในคราวที่เสด็จประพาสบางปะอิน เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรีฯ ทรงเตรียมการเรือพระที่นั่งเสร็จแล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ถึงพอดี สมเด็จฯ จำต้องรีบเสด็จออกไปทำให้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสงสาร มีพระบรมราชโองการให้อัญเชิญสมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรีฯ เสด็จฯ กลับมาประทับภายในเรือพระที่นั่งองค์เดียวกัน จัดเป็นครั้งแรกที่มีสตรีบรรดาศักดิ์ได้นั่งเรือลำเดียวกับกษัตริย์
หลังจากพระองค์มีพระประสูติกาล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต พระองค์ทรงได้รับการเฉลิมพระอิสริยยศเป็น พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี และทรงดำรงฐานันดรศักดิ์นี้จนสิ้นรัชกาล พระองค์มีพระฐานะอยู่ในลำดับที่ ๓ แห่งพระบรมราชวงศ์ฝ่ายใน ทรงรับราชการในการแผนกนมัสการ
ถึงแม้ว่าพระมเหสีลูกหลวงอีกสามพระองค์ จะได้มีพระวาสนา เสด็จดำรงยศพระอัครมเหสีหมุนเวียนเปลี่ยนกันก็ตาม พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวีนี้ มิเคยได้ดำรงพระอิสริยยศเป็นพระอัครมเหสีเลย พระฐานะอยู่ในลำดับกลางๆ เสมอมา ซึ่งอาจเพราะเหตุนี้ ถึงกับได้ทรงมีพระราชกระแสว่า "แม่นี้เป็นมนุษย์ที่อาภัพ" (จากพระราชหัตถเลขาพระราชทานสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต) อย่างไรก็ตาม การแปลพระนามาภิไธยเป็นภาษาอังกฤษกำหนดให้ใช้ว่า Her Majesty Queen Sukumalmarsri, Royal consort of His Majesty King Chulalongkorn
คือ พระองค์เจ้าสว่างวัฒนา, พระองค์เจ้านภาพรประภา และพระองค์เจ้าสุขุมาลมารศรี
ในรัชกาลที่ ๗ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรำลึกถึงพระมหาเมตตาคุณ พระมหากรุณาธิคุณ และพระมหามุทิตาคุณที่พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี มีพระราชทานแก่พระองค์เสมอมา จึงทรงสถาปนาไว้ในที่ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี (สังเกตว่าคล้ายกับพระยศของสมเด็จพระพันวัสสาในรัชกาลที่ ๖ คือ สมเด็จพระมาตุจฉาเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี)
สมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๘ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๒๘๙ (๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๐) พระชันษา ๖๖ ปี
[แก้] ข้อมูลอ้างอิง
| สมเด็จพระบรมราชินีนาถ และ พระภรรยาเจ้า ใน รัชกาลที่ ๕ แก้ | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ข้อมูลเกี่ยวกับ สมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ในภาษาอื่น สามารถหาอ่านได้จากเมนู ภาษาอื่น ๆ ด้านซ้ายมือ
|
|||||||||||||||||
