ตระกูลของภาษา
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาษาส่วนใหญ่สามารถจะจำแนกให้อยู่ในตระกูลของภาษา (ซึ่งจะเรียกว่า "กลุ่มภาษา" ในบทความนี้) กลุ่มภาษาที่มีการจัดกลุ่มอย่างชัดเจน จะเป็นหน่วยทางวิวัฒนาการ กล่าวคือ ทุกสมาชิกจะสืบทอดมาจากบรรพบุรุษเดียวกัน ส่วนใหญ่แล้ว ภาษาบรรพบุรุษมักจะไม่เป็นที่รู้จักโดยตรง เนื่องจากภาษาส่วนใหญ่จะมีประวัติของการเขียนสั้นมาก อย่างไรก็ดี เป็นไปได้ที่จะค้นพบคุณสมบัติต่าง ๆ ของภาษาบรรพบุรุษโดยใช้วิธีการเปรียบเทียบ (comparative method) -- เป็นวิธีการสร้างใหม่ที่คิดโดย นักภาษาศาตร์ในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ชื่อ เอากุสต์ ชไลเกอร์ ซึ่งสามารถแสดงถึงสถานภาพของกลุ่มภาษาของกลุ่มจำนวนมากที่จะได้กล่าวถึงต่อไป
ตระกูลของภาษาสามารถแบ่งย่อยเป็นหน่วยที่เล็กลงไปอีก ซึ่งมักจะเรียกหน่วยย่อยว่า "สาขา" (เนื่องจากประวัติของกลุ่มภาษามักจะเขียนเป็นแผนผังต้นไม้)
บรรพบุรุษของกลุ่มภาษา (หรือสาขาของภาษา) เรียกว่า "protolanguage" เช่น protolanguage ของภาษากลุ่มอินโด-ยูโรเปียนที่สร้างใหม่เรียกว่า โปรโต-อินโด-ยูโรเปียน (Proto-Indo-European, ไม่เป็นที่รู้จักจากการเขียน เนื่องจากพูดกันในสมัยที่ก่อนจะมีการประดิษฐ์การเขียนขึ้น) ในบางกรณี สามารถจะระบุ protolanguage ได้เป็นภาษาที่รู้จักในสมัยประวัติศาสตร์ ด้วยเหตุนี้ ภาษาย่อยตามมณฑลชนบทต่าง ๆ ของภาษาละติน ("Vulgar Latin") ทำให้เกิดภาษากลุ่มโรมานซ์ปัจจุบัน ฉะนั้น ภาษาโปรโต-โรมานซ์จะค่อนข้างเหมือนกับภาษาละติน (ถ้าไม่ใช่ภาษาละตินที่นักเขียนคลาสสิกใช้เขียน) และภาษาย่อยของภาษานอร์สโบราณ (Old Norse) เป็น protolanguage ของภาษานอร์เวย์, ภาษาสวีเดน, ภาษาเดนมาร์ก และภาษาไอซ์แลนด์
ภาษาที่ไม่สามารถจัดได้อย่างแน่นอนลงไปในกลุ่มภาษาใด ๆ เรียกว่า ภาษาโดดเดี่ยว (language isolate)
สารบัญ
|
[แก้] ภาษาธรรมชาติ
[แก้] ตระกูลใหญ่ ๆ ของภาษา (จัดกลุ่มตามภูมิศาสตร์ โดยไม่คำนึงความสัมพันธ์ระหว่างตระกูล)
ในรายชื่อดังต่อไปนี้ ชื่อที่มี "เครื่องหมาย" ข้างหน้า เป็นกลุ่มภาษาที่รู้จัก หัวข้อทางภูมิศาสตร์ข้างบนใช้สำหรับการจัดกลุ่มต่าง ๆ ให้อยู่ในกลุ่มที่สามารถเข้าใจง่ายกว่ารายชื่อของกลุ่มภาษาที่เป็นอิสระกันที่ไม่มีโครงสร้าง อย่างเดียวความสัมพันธ์ทางภูมิศาสตร์ สะดวกสำหรับการทำเช่นนี้ อย่างไรก็ดี หัวข้อเหล่านี้ไม่เป็นการแนะนำเกี่ยวกับการจัดตระกูลใหญ่ ("super-families") จากกลุ่มที่ได้กล่าวไว้
[แก้] กลุ่มภาษาในแอฟริกาและเอเชียตะวันตกเฉียงใต้
- ภาษากลุ่มแอฟโร-เอเชียติก (ฮามิโต-เซไมติก)
- ภาษากลุ่มไนเจอร์-คองโก
- ภาษากลุ่มไนโล-ซาฮารัน
- ภาษากลุ่มคอยซัน
[แก้] กลุ่มภาษาในยุโรป และ เอเชียเหนือ ตะวันตก และใต้
- ภาษากลุ่มอินโด-ยูโรเปียน
- ภาษากลุ่มดราวิเดียน (บางคนรวมภาษากลุ่มดราวิเดียน ในตระกูลที่ใหญ่กว่า คือ ภาษากลุ่มเอลาโม-ดราวิเดียน)
- ภาษากลุ่มคอเคเซียน (โดยทั่วไปมักจะคิดเป็น 2 กลุ่มแยกกันคือ คอเคเซียนเหนือ และ คอเคเซียนใต้)
- ภาษากลุ่มอัลตาอิก (ถกเถียง)
- ภาษากลุ่มยูราลิก
- ภาษากลุ่มฮูร์โร-ยูราร์เตียน (สูญพันธุ์)
- ภาษากลุ่มยูคากีร์ (บางคนรวมกลุ่มบูคากีร์กับกลุ่มยูราลิก)
- ภาษากลุ่มชูคอตโก-คัมชัตกัน
- ภาษากลุ่มเยนิเซ-ออสต์ยัก
- ภาษากลุ่มอันดามัน
[แก้] กลุ่มภาษาในเอเชียตะวันออก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และแถบแปซิฟิก
- ภาษากลุ่มออสโตรเอเชียติก
- ภาษากลุ่มออสโตรนีเซียน (มาลาโย-โพลีนีเซียน)
- ภาษากลุ่มซิโน-ทิเบตัน (บางคนรวม ไท-กะได กับ หม่อง-เมียน กับภาษากลุ่มซิโน-ทิเบตัน)
- ภาษากลุ่มไท-กะได
- ภาษากลุ่มหม่อง-เมียน
- ภาษาพื้นเมืองในออสเตรเลีย (มีหลายตระกูล)
- ภาษาในปาปัว (มีหลายตระกูล)
[แก้] กลุ่มภาษาในทวีปอเมริกา
- บทความหลัก: ภาษาอเมริกันพื้นเมือง
- ภาษากลุ่มคาดโดอัน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มคาตูคินัน (อเมริกาใต้) (3)
- ภาษากลุ่มคาริบ (อเมริกาใต้) (29)
- ภาษากลุ่มคาฮัวพานัน (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มเคเรส (อเมริกาเหนือ) (2)
- ภาษากลุ่มเคชวน (อเมริกาใต้) (46)
- ภาษากลุ่มเคียววา-ทาโนอัน (อเมริกาเหนือ) (6)
- ภาษากลุ่มจิวาโรอัน (อเมริกาใต้) (4)
- ภาษากลุ่มชอน (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มชาปากูรา-วานฮัม (อเมริกาใต้) (5)
- ภาษากลุ่มชาลิชัน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มชิบชัน (อเมริกากลาง, อเมริกาใต้) (22)
- ภาษากลุ่มชูมาช (อเมริกาเหนือ) (7)
- ภาษากลุ่มโชโก (อเมริกาใต้) (10)
- ภาษากลุ่มซาปาโรอัน (อเมริกาใต้) (7)
- ภาษากลุ่มซามูโคอัน (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มซาลิวัน (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มซิวอัน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มทาคานัน (อเมริกาใต้) (6)
- ภาษากลุ่มทูคาโนอัน (อเมริกาใต้) (25)
- ภาษากลุ่มทูปิ (อเมริกาใต้) (70)
- ภาษากลุ่มนัมบิกวารัน (อเมริกาใต้) (5)
- ภาษากลุ่มนา-เดเน (อาธาบัสกัน) (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มบาร์บาโคอัน (อเมริกาใต้) (7)
- ภาษากลุ่มพาโนอัน (อเมริกาใต้) (30)
- ภาษากลุ่มเพซัน (อเมริกาใต้) (1)
- ภาษากลุ่มเพนูเตียน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มเพบา-ยากวน (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มมัสโคเจียน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มมัสคอยอัน (อเมริกาใต้) (5)
- ภาษากลุ่มมาโคร-เก (อเมริกาใต้) (32)
- ภาษากลุ่มมาคุ (อเมริกาใต้) (6)
- ภาษากลุ่มมาตาโก-ไกวกูรู (อเมริกาใต้) (11)
- ภาษากลุ่มมายัน (อเมริกาเหนือ), (อเมริกากลาง)
- ภาษากลุ่มมิเซ-โซเก (อเมริกาเหนือ, อเมริกากลาง)
- ภาษากลุ่มมิซูมัลปัน (อเมริกากลาง)
- ภาษากลุ่มมูรา (อเมริกาใต้) (1)
- ภาษากลุ่มโมเซเตนัน (อเมริกาใต้) (1)
- ภาษากลุ่มยาโนมัม (อเมริกาใต้) (4)
- ภาษากลุ่มลูเล-วิเลลา (อเมริกาใต้) (1)
- ภาษากลุ่มวิโตโตอัน (อเมริกาใต้) (6)
- ภาษากลุ่มอเรากาเนียน (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มอเราอัน (อเมริกาใต้) (8)
- ภาษากลุ่มอราวาคัน (อเมริกาใต้, แคริบเบียน) (60)
- ภาษากลุ่มอรูตานิ-ซาเป (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มอลากาลูหัน (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มอัลจิก (รวมถึง อัลกอนเควียน) (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มอิโรควอยอัน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มอินูอิต-อลิวต์ (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มอูโต-แอ็ซเทกัน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มโอโต-มังเกวียน (อเมริกากลาง)
- ภาษากลุ่มไอมาราน (อเมริกาใต้) (3)
- ภาษากลุ่มฮัวเวียน (อเมริกาเหนือ)
- ภาษากลุ่มฮารากมเบต (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มฮูรุ-ชิปายา (อเมริกาใต้) (2)
- ภาษากลุ่มโฮคัน (อเมริกาเหนือ)
[แก้] กลุ่มภาษา super-families ที่เสนอมา
- ภาษากลุ่มออสตริก
- ภาษากลุ่มอินโด-แปซิฟิก
- ภาษากลุ่มยูรัล-อัลไตอิก
- โปรโต-ปอนติก
- ภาษากลุ่มอิเบโร-คอเคเซียน
- ภาษากลุ่มอลาโรเดียน
- ภาษากลุ่มอเมรินด์
- ภาษากลุ่มมาโคร-ซิวอัน
- ภาษากลุ่มคองโก-ซาฮารัน
- Super-Families ที่รวมถึง ภาษากลุ่มอินโด-ยูโรเปียน
- ภาษากลุ่มยูเรเชียติก
- ภาษากลุ่มนอสเตรียติก
- ภาษากลุ่มโปรโต-เวิลด์
[แก้] ภาษาจำพวกคริโอล ภาษาจำพวกพิดจิน และภาษาสำหรับการค้า
- ภาษาชาบากาโน - ภาษาคริโอลที่มีพื้นฐานจากภาษาสเปน พูดในตอนใต้ของประเทศฟิลิปปินส์
- ภาษาชีนุก จาร์กอน
- ภาษาซังโก
- ภาษากลุ่มบิสลามิก
- ภาษาบิสลามา
- ภาษาโบรเคน
- ภาษาพีจอน
- ภาษาทอค พีซิน
- ภาษากลุ่มโปรตุเกส คริโอล
- ภาษาลิงกัว ฟรังกา
- ภาษาฮาวายเอียน คริโอล อิงลิช
- ภาษาฮิรี โมตุ
- ภาษาไฮเตียน คริโอล
[แก้] ภาษาโดดเดี่ยว: Isolate Languages
[แก้] ภาษามือ
- ภาษามืออเมริกัน (American Sign Language, ASL)
- ภาษามือออสลาน (Auslan) ใช้ในประเทศออสเตรเลีย
- ภาษามืออังกฤษ (British Sign Language, BSL)
- ภาษามือดัตช์ (Dutch Sign Language, NGT)
- ภาษามือควีเบก (Quebec Sign Language, LSQ)
- ภาษามือฝรั่งเศส (French Sign Language, LSF)
- ภาษามือเฟลมิช (Flemish Sign Language Vlaamse Gebarentaal, VGT)
- ภาษามือเยอรมัน (German Sign Language, Deutsche Gebärdensprache, DGS)
- ภาษามือเยอรมัน-สวิส (German-Swiss Sign Language, Deutschschweizer Gebärdensprache, DSGS)
- ภาษามือไอริช (Irish Sign Language. ISL)
- ภาษามือนิคารากัว (Nicaraguan Sign Language, LSN)
- ภาษามือไต้หวัน (Taiwanese Sign Language, TSL)
[แก้] ภาษาธรรมชาติอื่น ๆ ที่มีความน่าสนใจเป็นพิเศษ
- ภาษาที่ใกล้สูญพันธุ์
- ภาษาที่สูญพันธุ์
[แก้] ภาษาที่นอกเหนือจากภาษาธรรมชาติ
นอกจากภาษาที่ได้กล่าวไว้ข้างบน ซึ่งเกิดมาจากความสามารถในการพูดสื่อสารกันได้แล้ว ยังมีภาษาอื่น ๆ ที่มีคุณสมบัติที่สำคัญของภาษาเหล่านั้นด้วย
