Sztuka karolińska
Z Wikipedii
Sztukę karolińską (VI – X wiek) można nazwać preromańską, która to nazwa jest może ściślejsza, lecz mniej wymowna. Sztuka z epoki karolińskiej łączy się częściowo ze stylem zabytków sztuki starochrześcijańskiej, dalej z anglosaskimi zabytkami i z czasu panowania Ottonów w Niemczech.
Sztuki karolińskiej nie powinno się rozważać wyłącznie na tle artystycznych osiągnięć, bo kierowały nią względy religijne i polityczne. W budzącej się do życia Europie, żył mit cesarstwa rzymskiego, istniały budowle, drogi, prawa z owych czasów. Mimo, że siedzibą Karola Wielkiego był Akwizgran, dwór cesarza i jego następców ustawicznie podróżował, i to z kolei wpływało na zmienność architektury i sztuki, jakby na poszukiwanie ustalonej wspólnoty form.
W ściślejszym znaczeniu nazwa sztuki karolińskiej odnosi się do wielkiego obszaru Europy zachodniej i obejmuje zachodnie Niemcy wraz z Austrią, całą Francję i środkowe Włochy z Rzymem, tj. ziemie na których Karol Wielki rozciągnął swoje imperium. Do państwa Karola Wielkiego nie należały wyspy brytyjskie, Skandynawia, Hiszpania i Europa środkowo-wschodnia. Ale cały obszar Europy uległ wpływowi architektury i sztuki karolińskiej. Nie była to sztuka jednolita, wyrastała z lokalnych tradycji i możliwości, ma jednak jeden wspólny styl.
Na początku sztuka wędrownych plemion germańskich była ograniczona. Ludy te nie miały potrzeby architektury, natomiast wytworzyły własny przemysł artystyczny, przeważnie metalowy i złotniczy. Były to ornamenty abstrakcyjne, bardzo przetworzone. Ozdoby celtyckie i germańskie odznaczały się barwnością, używaniem emalii, szkła, kryształów, kamieni grubo i cienko osadzonych. Płynne krzywizny i linie zacierały tło, zamieniały nawet postacie ludzkie w kształty fantastyczne. Niewątpliwie występowała tu chęć przeciwstawienia się sztuce śródziemnomorskiej.
Sztuka znalazła schronienie na dworach i w kościołach. Miała charakter ekskluzywny, związany z tymi dwiema instytucjami. Kościoły z czasów dynastii Merowingów i wcześniej były niewielkie, jednonawowe, przypominające kaplice nakryte stropami (np. Bertrand-de-Garbagnate w płd.-zach. Francji).
Karol Wielki, zwycięski wódz dbał o wznowienie na swym dworze tradycji starożytnych; na północ od Alp zaczęto się wzorować na antyku i dlatego mówi się nawet o renesansie karolińskim.
Za czasów Karola Wielkiego rozwinęło się kilka typów kościołów, które głównie oparły się na architekturze idącej z Włoch (Saint Denis, Lorsch, Ratyzbona). Typ bazylikowy i centralny.
Spis treści |
[edytuj] Kościół bazylikowy
Kościoły zbudowane na planie bazylik posiadały apsydy w fasadzie zachodniej; niestety znane są głównie z odkopanych fundamentów i rekonstrukcji. Jako nowości architektoniczne pojawiły się w nich m.in. krypty, przedłużone prezbiteria, podwójne transepty (stały się regułą dopiero w stylu romańskim).
W VIII i IX wieku wytwarza się na zachodzie Europy osobliwa forma kościoła bazylikowego, z wieżami w fasadzie zachodniej, między którymi mieścił się balkon czy empora dla monarchy. Chóry zachodnie i loże monarsze, mimo że zjawiły się w czasach Karolingów, wywodzą się z Rzymu, gdzie absydy były miejscem zasiadania cezara.
Dla architektury karolińskiej niezwykłą wagę ma plan benedyktyńskiego klasztoru w Saint Gallen w Szwajcarii; w Niemczech północnych benedyktyński kościół w Corvey nad Wezerą. Najważniejszą budowlą tej architektury był kościół pałacowy w Akwizgranie; miał charakter pałacowej kaplicy i za pomocą krużganków kolumnowych był złączony z siedzibami cesarskimi, halami sądowymi, izbami i budynkami gospodarczymi.
[edytuj] Kościół na planie centralnym
Główną nawę stanowi ośmiobok, utworzony przez osiem filarów, złączonych ze sobą systemem łukowym; podzielony na trzy kondygnacje i pokryty półkolistą kopułą. Dookoła ciągnie się piętrowe obejście o sklepieniu krzyżowym, mające na zewnątrz formę szesnastoboku. Mury zewnętrzne są proste bez ozdób architektonicznych, za to wnętrze jest pełne pięknych mozaika i fresków (mozaika, dekoracyjna technika malarska, polegająca na układaniu wzorów z kolorowych kamyczków, kawałków szkła, ceramiki na odpowiednim podłożu - świeża zaprawa- mozaika odznacza się dużą trwałością).
[edytuj] Rzemiosło
Pod koniec tysiąclecia sztuka dekoracyjna, złotnictwo i miniatorstwo w Niemczech zyskują silne środowisko np. kościół w Gernrode oraz krypta św. Wiperta w Quedlinburgu. Złotnictwo wypowiedziało się swoistym bogactwem form, było najmniej zależne od antyku. Kolorowość emalii i drogich kamieni, osadzanych w ciężkich fasetach, pokrywały całe przedmioty: korony, relikwiarze, kielichy, oprawy ksiąg, np. kielich księcia bawarskiego Tassila, złota nastawa ołtarzowa w Mediolanie. Oryginalnie przedstawia się karolińskie malarstwo miniaturowe, (miniatura obraz, zazwyczaj portret, o bardzo małym formacie. Malowany drobiazgową techniką na pergaminie, kości słoniowej, metalu lub porcelanie), które rozwinęło się głównie w klasztorach benedyktyńskich (Trewir, Fulda, Reims), których pracownie pisarskie dostarczały bogato iluminowanych biblii, ksiąg liturgicznych. Słynny ewangeliarz Godescala, ewangeliarz Ady, Psałterz z Amiens, Malarstwo miniaturowe karolińskie wpłynęło na rozwój sztuki europejskiej w póżniejszym okresie stylu romańskiego.
W VIII i IX wieku zastosowano przy pisaniu ksiąg pismo zwane minuskułą. Pismo odtąd stało się z powrotem wyrazem artystycznego, twórczego stosunku do życia: posiadało swe prawa rytmu i formy, żyjąc równomiernie z rozwojem sztuki.
[edytuj] Rzeźba
W okresie tym rzeźba odgrywała mniejszą rolę. Szerzej uprawiano rzeźbę z kości słoniowej. Wszystko zostało oparte na wzorach antycznych. W Akwizgranie istniała odlewnia brązu np. drzwi z katedry w Hildesheim.
