Sergiusz I (patriarcha Moskwy)

Z Wikipedii

Sergiusz I, imię świeckie Iwan Nikołajewicz Stragorodski (ur. 11 stycznia 1867, zm. 15 maja 1944)- duchowny prawosławny, faktyczny zwierzchnik Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego od 1926 roku, dwunasty patriarcha Moskwy i Wszechrusi.

Iwan Stragorodski urodził się w mieście Arzamas koło Niżnego Nowogrodu w głęboko religijnej rodzinie duchownego. Studiował w seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie, a następnie w Petersburgskiej Akademii Teologicznej. W 1899 został wysłany na misję do Japonii, gdzie biegle opanował tamtejszy język. W 1899 wrócił do pracy w Petersburgskiej Akademii Teologicznej, gdzie wybrano go na stanowisko rektora. W 1901 został mianowany arcybiskupem Wyborgu i Finlandii. W 1911 został członkiem Świętego Synodu Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Od 10 sierpnia 1917 biskup szujski i włodzimierski. 28 października 1917 roku podniesiony przez Patriarchę Tichona do rangi metropolity. Od 16 czerwca 1922 do 27 sierpnia 1923 współpracował z tzw. Żywym Kościołem, grupą duchownych, która za plecami więzionego patriarchy Tichona współpracowała z komunistycznymi władzami. Zorientowawszy się w prawdziwych zamiarach Żywego Kościoła przerwał z nim współpracę, oddając się do pełnej dyspozycji patriarchy Tichona, który 18 marca 1924 mianował go metropolitą Niżnego Nowgorodu.

Patriarcha Tichon, zdając sobie sprawę z tego, iż po jego śmierci władze komunistyczne nie zezwolą na wybór nowego patriarchy, co mogło pociągnąć za sobą chaos w życiu cerkwi, wyznaczył trzech biskupów, mających zarządzać kościołem. 12 kwietnia 1925 patriarszym locum tenens (biskupem pełniącym obowiązki zwierzchnika cerkwi do czasu wyborów nowego patriarchy) został metropolita kruticki i kołomieński Piotr. Był on jedynym kandydatem z listy Tichona mogącym pełnić tę funkcję, albowiem dwóch pozostałych, metropolita Cyryl i Agatangel, zostało aresztowanych przez władze komunistyczne i w chwili śmierci Tichona przebywali w więzieniach. To samo spotkało niespełna osiem miesięcy później metropolitę Piotra. Korzystając z przykładu zmarłego patriarchy Tichona on również sporządził listę potencjalnych zastępców. Spośród wymienionych w liście dostojników metropolita Sergiusz był jedynym biskupem nieprzebywającym w chwili aresztowania Piotra na zesłaniu lub w więzieniu. W tej sytuacji objął on zwierzchnictwo nad kościołem przyjmując niezwykły tytuł zastępcy patriarszego locum tenens, mając nadzieję, że metropolita kruticki zostanie uwolniony i powróci do swych obowiązków, co jednak nigdy nie nastąpiło. Aresztowano również samego Sergiusza, który przebywał w więzieniu od 30 listopada 1926 do 27 marca 1927.

Pragnąc powstrzymać falę terroru i krwawych prześladowań Kościoła, Sergiusz poszukiwał dróg porozumienia z władzami sowieckimi. 29 lipca 1927 wydał deklarację, w której ogłosił lojalność cerkwi wobec rządu. Wydana ze szlachetnych pobudek i traktowana przez samego Sergiusza jako mniejsze zło deklaracja wywołała poruszenie w niektórych kręgach kościelnych. Niektórzy uwięzieni lub znajdujący się na wygnaniu biskupi zerwali łączność z metropolitą Sergiuszem.

Ustępstwa Sergiusza w stosunku do władz radzieckich, polegające na zapewnieniu o lojalności Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego wobec władz i nieingerowania w sferę życia świeckiego, nie przyczyniły się do znaczącej poprawy sytuacji cerkwi. Aresztowania i egzekucje duchownych prowadzone przez GPU i NKWD, połączone z niszczeniem świątyń i seminariów były w latach dwudziestych i trzydziestych na porządku dziennym. Sergiuszowi udało się natomiast sformować Tymczasową Radę Patriarszą (nazywaną później Synodem), która uzyskała akceptację władz radzieckich. Od 1934 Sergiusz posługiwał się tytułem metropolity Moskwy i Kołomny, a od 1936, opierając się na fałszywych informacjach dotyczących śmierci metropolity krutickiego Piotra na zesłaniu (którego egzekucja odbyła się w roku 1937), przybrał tytuł patriarszego locum tenens. W przededniu wybuchu II wojny światowej struktury kierowanego przez Sergiusza Kościoła były niemal całkowicie unicestwione, a swą posługę mogło pełnić jedynie czterech biskupów.

Poprawa sytuacji Kościoła związana jest z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej. Stalin potrzebował moralnego wsparcia cerkwi, która była w stanie wzbudzić uczucia patriotyczne zwłaszcza wśród ciągle głęboko religijnych warstw chłopskich. 4 września 1943 spotkał się z przedstawicielami cerkwi i obiecał złagodzenie represji w zamian za jej lojalność i wsparcie. Do ustępstw, na które zgodził się Stalin należało pozwolenie na otwarcie w Moskwie seminarium oraz akademii teologicznej, uwolnienie części duchowieństwa, zwrot części własności cerkiewnej, m.in. Ławry Troice-Siergijewskiej.

Najbardziej znaczącym ustępstwem ze strony władz radzieckich było jednakże pozwolenie na zwołanie soboru biskupów i wybór po blisko dwudziestu latach nowego patriarchy. 8 września 1943 na stanowisko to wybrany został jednogłośnie metropolita Sergiusz. 4 dni później odbyła się jego intronizacja. W momencie wyboru na stanowisko patriarchy Sergiusz był już w zaawansowanym wieku i słabego zdrowia. Zmarł zaledwie osiem miesięcy po objęciu funkcji patriarchy 15 maja 1944 w Moskwie.