Segregacja rasowa
Z Wikipedii
Segregacja rasowa (łac. oddzielenie) – rodzaj sformalizowanej, zinstytucjonalizowanej dyskryminacji opartej na kryterium rasy, której cechą charakterystyczną jest oddzielenie jednej rasy od drugiej. Separacja może mieć charakter geograficzny, ale zazwyczaj była stosowana poprzez świadczenie usług za pomocą oddzielnych instytucji, jak szkoły czy transport publiczny.
Społeczeństwa, które praktykowały segregację rasową.
Spis treści |
[edytuj] Nazistowskie Niemcy
Groteskowe, ale i tragiczne w skutkach przykłady praw dotyczących mieszania ras można było dostrzec jeszcze w latach 30. XX w., gdy wprowadzono w życie rasistowskie i antysemickie ustawy norymberskie, skierowane przeciwko dużej społeczności żydowskiej w Niemczech. Zakazywały one małżeństw między Żydami (Untermenschen – podludzie) i "aryjskimi" Niemcami (Übermenschen – nadludzie). Wiele mieszanych małżeństw popełniło samobójstwo, gdy prawa te weszły w życie.
W Generalnym Gubernatorstwie w 1940 r. ludność była podzielona na kilka grup. Każda grupa miała odmienne prawa, racje żywnościowe, przydzielone okręgi zamieszkania w miastach, transport publiczny i zarezerwowane restauracje. Od najbardziej do najmniej uprzywilejowanych:
- Niemcy z Niemiec (Reichsdeutsche)
- "aktywni" Niemcy spoza Niemiec (Volksdeutsche), Volkslista kategorii 1 i 2
- "pasywni" Niemcy spoza Niemiec i członkowie ich rodzin (grupa ta obejmowała także wielu Polaków), Volkslista kategorii 3 i 4
- Ukraińcy
- Górale (Goralenvolk) – sztucznie wyodrębniona grupa narodowościowa, próba podzielenia społeczeństwa polskiego
- Polacy
- Żydzi (ostatecznie skazani na eksterminację jako kategoria)
W latach 30. i 40. Żydzi i Cyganie zostali zmuszeni do noszenia żółtych opasek i byli dyskryminowani z mocy prawa rasowego. Żydowscy lekarze i nauczyciele nie mogli leczyć czy nauczać "aryjskich" pacjentów czy uczniów.
[edytuj] USA
Dyskryminacja rasowa została prawnie uregulowana w tzw. Jim Crow laws w czasie wojny domowej, głównie (choć nie wyłącznie) w południowych stanach. Segregacja ta trwała aż do lat 60. XX w. Biali i czarni zmuszeni byli do korzystania z oddzielnych szkół, publicznych toalet, ławek parkowych, pociągów czy miejsc w restauracjach. Prawa dotyczące "mieszania ras" zabraniały międzyrasowych małżeństw. W niektórych miejscowościach w restauracjach nie pozwalano obsługiwać różnych ras pod tym samym dachem.
Po zakończeniu wojny wśród czarnych Amerykanów rósł sprzeciw wobec oficjalnej segregacji rasowej. Pierwszym krokiem było podpisanie przez prezydenta Trumana, 26 stycznia 1946, tzw. Executive Order 9981, który zakończył segregację w siłach zbrojnych USA.
Zinstytucjonalizowana segregacja rasowa została zakończona dzięki wysiłkom takich aktywistów na rzecz praw człowieka, jak Rosa Parks i Martin Luther King, pracujących od zakończenia wojny aż do chwili przyjęcia Voting Rights Act (ustawa o prawie do głosowania) i Civil Rights Act (ustawa o prawach obywatelskich) w 1964 r., popartych przez prezydenta Lyndona Johnsona 3 lipca tegoż roku. Wiele z tych wysiłków nosiło charakter obywatelskiego nieposłuszeństwa, nakierowanego na łamanie segregacyjnych zasad i praw, jak siadanie na miejscach dla białych, na przedzie autobusu (Rosa Parks) czy zajmowanie miejsc w restauracjach dla białych.
Chociaż równość rasowa jest dzisiaj, przynajmniej w teorii, zagwarantowana dla wszystkich obywateli USA, niektórzy uznają niedawny USA Patriot Act za niejawną próbę narzucenia rasowej segregacji i dyskryminacji nie-obywatelom Stanów Zjednoczonych. Osoby o ciemniejszej karnacji, jak Arabowie czy Pakistańczycy, są często poddawani odmiennym procedurom niż inne. Jednak Stany Zjednoczone mają ścisłe reguły przeciwdziałające rasowemu "profilowaniu", które mają zapobiegać takiej dyskryminacji.
[edytuj] RPA
Apartheid był systemem, który istniał w Afryce Południowej przez ponad 40 lat, aczkolwiek sam termin wywodzi się jeszcze z lat 1910. Został on sformalizowany w latach po zwycięstwie Partii Narodowej w wyborach krajowych (wyłącznie dla białych) w 1948 r. i pozostał niezmieniony do 1984 r. Apartheid został stopniowo znoszony począwszy od 1984 r. na skutek presji międzynarodowego środowiska i sytuacji wewnętrznej w kraju. Ostatecznie zniesiony w 1994 r.
[edytuj] Rodezja
Brytyjska kolonia (obecnie Zimbabwe) za rządów Iana Smitha, szefa rządu białej mniejszości, w 1965 r. jednostronnie ogłosiła niezależność. Przez następnych 15 lat Rodezja funkcjonowała pod rządami białej mniejszości, dopóki międzynarodowe sankcje i działania partyzantki ZANU/ZAPU nie zmusiły Smitha do przeprowadzenia wielorasowych wyborów, po krótkim okresie brytyjskiego zarządu w 1979 r.
[edytuj] Izrael
Niektóre organizacje, w tym Palestinian Society for the Protection of Human Rights i Islamic Human Rights Commission, uważają, że Izrael jest państwem praktykującym apartheid w rozumieniu definicji ONZ.
[edytuj] Świat arabski
Zinstytucjonalizowana dyskryminacja etniczna istnieje w wielu krajach arabskich. Jordania zabrania Żydom uzyskiwania obywatelstwa. Uchodźcy palestyńscy są powszechnie traktowani w krajach swojego pobytu jako obywatele drugiej kategorii. Liczne kraje Zatoki Perskiej sprowadzają do pracy w charakterze służących wielu wędrownych pracowników z południowej Azji i innych krajów, ale są oni traktowani skrajnie źle. Ogólnie ujmując, kraje arabskie tylko Arabów uznają za obywateli pierwszej kategorii, natomiast traktowanie innych oscyluje między tolerancją a wrogością.
[edytuj] Fidżi
Dwa wojskowe zamachy stanu w 1987 r. odsunęły od władzy rząd kierowany przez etnicznych mieszkańców Fidżi, ale wspierany przez mieszany elektorat Fidżijczyków i Hindusów, którzy stanowili w przybliżeniu połowę ludności. Nowa konstytucja, ogłoszona w 1990 r., ustanowiła w Fidżi republikę, z urzędami prezydenta, premiera, 2/3 miejsc w senacie i znaczącą większością miejsc w izbie reprezentantów zarezerwowanych dla etnicznych mieszkańców Fidżi, pomimo tego, że stanowili oni jedynie mniej niż połowę ludności. W konstytucji zawarowano dla nich także własność ziemską, na której pracowali głównie Indo-Fidżijczycy.
Potępienie konstytucji ze strony świata skłoniło rząd Fidżi do zrewidowania jej w 1997 r. Poprawki usunęły większość dyskryminacyjnych klauzul, a wybory 1990 r. wyniosły do władzy nowy rząd, z Mahendra Chaudhry jako pierwszym premierem pochodzenia Indo-Fidżijskiego.
W 2000 r. nastąpił kolejny zamach stanu, kierowany przez George'a Speighta, a wspierany przez sympatyzujące z nim armię i policję – jego celem było zakończenie Indo-Fidżijskiego wpływu na politykę. Jednak ostatecznie przywrócone zostały demokracja i umiarkowana konstytucja z 1997 r.
Obecny (2004) premier Laisenia Qarase odmówił stosowania się do postanowień konstytucji, nie przyjmując do rządu ministrów z Indo-Fidżijskiej partii pracy.
[edytuj] Biały separatyzm
Biały separatyzm to wiara, że osoby należące do białej (kaukaskiej) rasy powinny mieć oddzielne instytucje, a nawet odrębne społeczeństwa, terytoria i rządy, i że nie powinny się mieszać z rasami nie-białymi. Biali separatyści rozróżniają w języku angielskim pojęcia "racism" i "racialism" oraz "racist" i "racialist" przydając tym dłuższym nazwom mniej negatywne konotacje. Biały separatyzm jest jedną z wielu form separatyzmu.
Wielu białych separatystów wyznaje ideologię white supremacy (białej supremacji), ale inni ją odrzucają. Niektórzy uważają segregacjonistów z południa Stanów Zjednoczonych i obrońców apartheidu w Afryce Południowej za białych separatystów, jako że ci zwolennicy segregacjonizmu i apartheidu używali tego samego języka separatyzmu i zaprzeczali, że wyznają białą supremację, pomimo przeczących temu dowodów. Obie grupy wierzyły w przyrodzoną niższość nie-białych, którym przypisywano niezdolność do rządzenia sobą. Niektórzy segregacjoniści wysuwali tezę, że separacja niekoniecznie oznacza wyższość rasową i wspierali ideę "osobni, ale równi" dla segregacji edukacyjnej, którą Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych odrzucił w sprawie Brown v. Board of Education.
Kevin Alfred Strom, w programie radiowym American Dissident Voices emitowanym przez ugrupowanie białych separatystów National Alliance, w taki sposób zdefiniował różnicę między separatyzmem i supremacją:
- "Zwolennik supremacji jakiejkolwiek rasy różni się od separatysty. Separatysta może wierzyć, że jego rasa pod pewnymi względami ma wyższość nad innymi, ale nie jest to jego podstawowe wyznanie wiary. Separatysta jest zdefiniowany przez jego życzenie wolności i niezależności dla jego grupy. Chce mieć swoje własne, rządzące się samodzielnie społeczeństwo, rząd, który dba o jego interesy. Separatysta w ogóle nie chce żyć w wielorasowym społeczeństwie, a więc nie pragnie oczywiście rządzić innymi rasami, gdyż taka władza zakładałaby życie w wielorasowym społeczeństwie, czego separatysta chce za wszelką cenę uniknąć". [1]
Socjologowie tacy jak Betty A. Dobratz i Stephanie Shanks-Meile twierdzą, że terminy "biały separatyzm" i "biały nacjonalizm" są eufemizmami, które zostały przyjęte przez grupy neonazistowskie i rasistowskie jako taktyczne posunięcie mające usunąć z ich poglądów piętno ekstremizmu. Zwolennicy separatyzmu utrzymują natomiast, że ich chęć odseparowania się od wielorasowego społeczeństwa usuwa możliwość podporządkowywania innych grup etnicznych, a więc nie ma tym samym żadnego związku z supremacją. Twierdzą, że nie chcą się mieszać z innymi rasami, ani im szkodzić czy zmuszać do czegokolwiek.
Ludzi o jasnej skórze można znaleźć w każdej grupie etnicznej, a genetyczna podstawa słabej pigmentacji nie jest zarezerwowana dla żadnej szczególnej kategorii rasowej. Generalnie, biali separatyści przyznają się do genetycznej przynależności do kultury anglosaskiej, a niekiedy do wiary w pochodzenie od biblijnych ludów semickich. Białych separatystów można niekiedy odnaleźć w grupach Christian Identity, które określają rząd Stanów Zjednoczonych mianem syjonistycznego rządu okupacyjnego i proponują "białą ojczyznę" w północno-zachodniej części USA.
Antyrasistowska grupa Turn it down (Odrzuć to), która zwalcza muzykę White Power, definiuje termin "biały separatysta" następująco:
- "Biały separatysta to eufemizm określający zwolennika białej supremacji. Etykietka ta została przyjęta w celu zaciemnienia pojęć i zaprezentowania bardziej dobrotliwego oblicza wiary w segregację rasową i neonazizm." [2]
National Alliance, grupa białych separatystów, która jest często oskarżana o propagowanie białej supremacji i neonazizm, odwołała się do Adolfa Hitlera jako "największego człowieka naszych czasów [3], ale ciągle utrzymuje, że nie jest grupą białych supremacjonistów, i odrzuca wszelką krytykę tego rodzaju jako "żydowski spisek" mający osłabić mechanizmy rasowej obrony białych ludzi przez oskarżanie tych, którzy wierzą w ideały białych separatystów, że są białymi supremacjonistami.
[edytuj] Czarny separatyzm
Obok białego separatyzmu istnieje także, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, podobnie marginalny ruch czarnego separatyzmu. Czarni separatyści uważają, że biali są rasistowskimi ciemiężcami czarnych i w ramach współczesnego, zdominowanego przez białych społeczeństwa, czarni nie mają możliwości rozwoju. Uważają oni, że jedynym rozwiązaniem jest oderwanie się i utworzenie odrębnego czarnego społeczeństwa.
Bardziej konkretne cele były zmienne historycznie i odmienne w poszczególnych grupach separatystów. Marcus Garvey jawnie wzywał w latach 20. do powrotu do Afryki, do powstałej tam w XIX w. Liberii. Nation of Islam wzywa, w znacznie spokojniejszym tonie, do utworzenia na ziemi amerykańskiej niezależnego czarnego państwa. Poglądy głównego nurtu separatystycznego sprowadzają się do postulatów, że potrzeby czarnych byłyby lepiej zaspokajane przez wyłącznie czarne szkoły i przedsiębiorstwa, jak również lokalnych polityków i policję.
Główny nurt czarnego separatyzmu stoi w ostrej opozycji do poglądów antysegregacjonistów i integracjonistów w afroamerykańskiej społeczności. Ci utrzymują, że czarni mogą i powinni awansować w ramach szeroko rozumianego społeczeństwa amerykańskiego, i nawołują do osiągania tego przez pracę nad sobą, postępy w edukacji, rozwój przedsiębiorczości i działalność polityczną. Martin Luther King, który przewodził działalności na rzecz obalenia segregacji w latach 60., oraz Malcolm X, współczesny czarny separatysta z ruchu Nation of Islam, uosabiają opozycję między tymi dwoma podejściami.
[edytuj] Separatyzm latynoski
Niektóre latynoskie grupy polityczne, Amerykanie pochodzenia meksykańskiego, w latach 60. głosiły rasowy separatyzm rasy brązowej (Chicanos). Niektórzy chcieli utworzyć odrębne państwo na południowym zachodzie Stanów Zjednoczonych, na terytoriach, które zostały oderwane przez Amerykanów od Meksyku w czasie wojny amerykańsko-meksykańskiej w 1848 r. Niektóre z tych planów zostały wyrażone w dokumencie Plan Espiritual de Aztlan. Dzisiejszy Movimiento Estudiantil Chicano de Aztlan, MEChA jest znacznie mniej radykalnym spadkobiercą tamtych poglądów.
[edytuj] Zobacz też
- antysemityzm
- apartheid
- biała supremacja
- Jim Crow
- eugenika
- ksenofobia
- nauki cesarza Ras Tafari
- rasizm
