Prawo bartne
Z Wikipedii
Prawo bartne - mianem tym określano prawa zwyczajowe regulujące funkcjonowanie społeczności bartniczych na Mazowszu. Jednymi z pierwszych regulacji tego typu były zapisy, które znalazły się w statucie Kazimierza Wielkiego w roku 1347. W 1401 roku podobne postanowienia zostały zamieszczone w statucie księcia Janusza I Mazowieckiego. Z czasem prawa te umacniały się, doszło do powstania urzędów bartnych. Pierwsze prawo bartne spisane jako oddzielny dokument pochodzi z 1559 roku z Ciechanowa; nosi ono tytuł: Prawo bartne, bartnikom należące, którzy według niego sprawować się i sądzić mają [...] i obejmuje starostwa przasnyskie i ciechanowskie. Jest to kodyfikacja istniejących praw zwyczajowych, którym podporządkowane było od dawna życie Kurpiów. Drugi podobny dokument spisano w 1616 roku. Był to Porządek prawa bartnego, wedle starodawnego zwyczaju i dawnych ustaw potocznych Spraw Bartnych z pośrodka bartników uchwalony i wydany [...]; prawo to objęło swym zasięgiem starostwo ostrołęckie i łomżyńskie. Porządek zawiera zwyczaje bartne bartników z łomżyńskiego spisane w 117 artykułach, w dużej mierze naśladujących Prawo bartne z 1559 roku, ale zawierających też elementy oryginalne.
[edytuj] Obszar działania prawa bartnego
Prawa bartne były typowe dla Polski piastowskiej, która była krajem zaopatrującym w miód i wosk kraje Europy Zachodniej. Zawierały wytyczne na temat organizacji bartnictwa, urzędów bartnych, obowiązków bartników; wyjaśniały też kwestie spadkowe i karne. Opisywały organizację bractwa bartnego; członek bractwa musiał się wykazać ślubnym pochodzeniem, dobrą sławą swoją i swoich rodziców, zobowiązać do składania rocznej daniny staroście królewskiemu i uczestnictwa w zgromadzeniach sądowych. Pośrednikiem między bartnikami i starostą królewskim był starosta bartny, szlachcic wybrany przez bractwo i zatwierdzony przez króla. Starosta bartny miał prawo i obowiązek mianowania niższych urzędników: podstarościego, sędziego i podsędka sądu bartnego i innych.
[edytuj] Przykłady prawa bartnego
Barcie znaczono herbami borów bartniczych, których nie znajdzie się w żadnym z herbarzy, a które należą do najstarszych polskich znaków identyfikacyjnych.
Z punktu widzenia prawa bartnego do najsurowiej karanych przestępstw należało wykradanie pszczół z barci; kara przewidywała śmierć przez powieszenie, pod jednym wszakże warunkiem: złodziej musiał być złapany na gorącym uczynku. Wyrok wydawał sąd bartny wraz z sądem miejskim, a przed wykonaniem wyroku wszyscy bartnicy wezwani na proces musieli dotknąć powrozu, na którym miał zawisnąć winowajca.
