Plagioklazy
Z Wikipedii
Plagioklazy jest to szereg minerałów skałotwórczych o składzie mieszanym z grupy skaleni (skalenie sodowo-wapniowe).
Nazwa pochodzi z gr. plagios = ukośny i klao = łamię (lub klan = łamać), co nawiązuje do kąta między płaszczyznami łupliwości w tych minerałach, który jest nieco mniejszy od 90 stopni.
Plagioklazy mają skomplikowaną budowę wewnętrzną, w związku z czym ich podział na poszczególne minerały ma charakter umowny. Na podstawie ilości i wzajemnych proporcji albitu i anortytu w poszczególnych plagioklazach wyróżnia się kolejno (w miarę stopniowego ubywania albitu i jednoczesnego zwiększania się zawartości anortytu) następujące minerały:
Nazwa | % NaAlSi3O8 | % CaAl2Si2O8 |
---|---|---|
Albit | 100-90 | 0-10 |
Oligoklaz | 90-70 | 10-30 |
Andezyn | 70-50 | 30-50 |
Labrador | 50-30 | 50-70 |
Bytownit | 30-10 | 70-90 |
Anortyt | 10-0 | 90-100 |
Czyste skalenie sodowe noszą nazwę albitu (wszystkie plagioklazy sodowe) i peryklinu ( perykliny są albitami hydrotermalnymi, odpowiednikami adularów z grupy skaleni potasowych).
Układ krystalograficzny - trójskośny
Twardość w skali Mohsa - 6 do 6,5
Łupliwość - doskonała
Rysa - biała
Gęstość - 2,61 do 2,7 g/cm3
Barwa - przezroczysty lub różne barwy
Połysk - szklisty lub perłowy
We wszystkich kryształach plagioklazów powszechna jest budowa bliźniacza. Plagioklazy bogate w anortyt iryzują niebieskawą barwą. Mają podobną postać i zbliżone własności fizyczne - mechaniczne.
Różnią się wzajemnie m.in.
- składem chemicznym,
- gęstością (od 2,61 - 2,76)
- niektórymi własnościami optycznymi.
Plagioklaz łatwo wietrzeje, zamieniając się w kaolin.
Spis treści |
[edytuj] Występowanie
Plagioklazy są składnikami większości skał magmowych. Zarówno w skałach magmowych i metamorficznych są dobrym wskaźnikiem warunków krystalizacji.
Miejsca występowania:
- perykliny - okolice Rauris k. Salzburga Austria - Tyrol, Szwajcaria - Graubunden,
- albit - druzy pegmatytowe granitoidów strzegomskich i strzelińskich k. Jeleniej Góry. Włochy - Dolomity; Pireneje
- labrador - gabro Bożkowa i Woliborza (duże kryształy anorytu), k/Nowej Rudy, Dolny Śląsk, Kanada - Labrador, Finlandia - Ojamo, Korsyka, Włochy - Wyspa Cyklopów,
[edytuj] Znaczenie i zastosowanie
Niektóre człony szeregu plagioklazów są cennymi kamieniami ozdobnymi np: labrador, aventuryn (skaleń aventurynowy), kamień słoneczny.
Do kamieni szlachetnych zaliczane są też przezroczyste kryształy andezynu, peryklinu, bytownitu.
Labradoryt (skała złożona z labradoru) jest używany jako kamień ozdobny w pracach budowlanych, zdobi fasady, ramy okien. Jest kamieniem nagrobkowym. Produkty wietrzenia plagioklazu są cennym surowcem ceramicznym.
[edytuj] Bibliografia
- O. Medenbach, C. Sussieck–Fornefeld. Minerały, „Świat Książki”, 1996 r.
- J. Żaba. Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II Sp. z o. o, 2003 r.
[edytuj] Zobacz też:
pirokseny, amfibole, miki, minerały skałotwórcze, minerał, skalenie.