Persepolis
Z Wikipedii
Persepolis to miasto w starożytnej Persji, założone przez Dariusza I w 518 p.n.e. Rozbudowane przez Kserksesa i kolejnych władców z dynastii Achemenidów.
Miasto w czasach Achemenidów pełniło funkcję jednej z trzech stolic imperium perskiego (obok Ekbatany i Pasargady). Zamieszkiwano je tylko wiosną i jesienią (lato spędzano w Ekbatanie, a zimy w Suzie). W roku 330 p.n.e. zostało zdobyte i zniszczone (spalone) przez żołnierzy Aleksandra Wielkiego. Była to zemsta za atak Persów na ich ojczyznę w V wieku p.n.e. Jest też legenda, że zostali do tego namówieni przez Thaïs - perską tancerkę, ale to dość mało prawdopodobne. Ogromne skarby Persepolis zostały wywiezione, a Aleksander żałował poźniej zniszczenia miasta.
Prace wykopaliskowe rozpoczęto w latach trzydziestych XIX wieku. Odkryto zabudowania pałacowe wzniesione na platformie zlokalizowanej u stóp wzgórza. Obszar pałacu zajmował teren o wymiarach ok. 297 x 448 m. Pod ziemią zlokalizowano sieć kanałów odwadniających oraz wodociągi. Od strony doliny otoczono go murami. Na platformę prowadziły rampy z monumentalnymi schodami. W murze za rządów Kserksesa wybudowano bramę zwaną Bramą Wszystkich Ludów. Strzegły jej rzeźby skrzydlatych byków. Zachowała się inskrypcja zapisana w trzech językach: elamickim, babilońskim i staroperskim, głosząca, że: "sala wejściowa jest dziełem Kserksesa I, następcy Dariusza". Za bramą znajdował się portyk wsparty na czterech kolumnach. Za nim, na prawo, wyróżnia się jedno z pomieszczeń reprezentacyjnych, wzniesiona na drugim tarasie apadana, pełniąca funkcję Sali Audiencyjnej. Jest to sala hypostylowa, zbudowana na planie kwadratu o boku 61,0 m. Otoczona była sześcioma rzędami kolumn w rozstawie 8,4 m i wysokości 18,0 m, z których do naszych czasów zachowało się tylko 13 kolumn. Sala tronowa Kserksesa, nazywana Salą Stu Kolumn, była zbudowana na kwadracie o boku 75,0 m, przykryta płaskim stropem opierającym się na kolumnach wysokości 9,0 m rozstawionych w 10 rzędach. Przestrzeń sali zamykały ściany, w których umieszczone były wejścia (wejścia przetrwały do naszych czasów). Sala ta została ukończona za panowania Artakserksesa I.
Oprócz pomieszczeń reprezentacyjnych w skład kompleksu wchodziły zabudowania mieszkalne. Były to rezydencje wznoszone wokół kolumnowych dziedzińców. Najstarsza budowla pochodzi z czasów Dariusza I.
Największą zachowaną ozdobą pałacu są reliefy biegnące wzdłuż ścian i schodów. Wyobrażają one procesje biorące udział w uroczystościach religijnych i świeckich. Idący składają dary królowi, oczekując na posłuchanie. Wśród przedstawionych postaci znajdują się przedstawiciele wszystkich ludów z imperium Achemenidów.
Zobacz też: sztuka starożytnej Persji.