Nowomowa

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Nowomowa (ang. newspeak) – sztuczny język obowiązujący w totalitarnym państwie opisanym przez George’a Orwella w powieści Rok 1984. Nowomowa charakteryzuje się tendencją do eliminacji jak największej liczby „niepotrzebnych” lub niekorzystnie (z punktu widzenia ideologii państwowej) nacechowanych wyrazów przez zastąpienie ich sztucznymi, ale poprawnymi ekwiwalentami, np. w celu zlikwidowania wyrazu zły (ang. bad) zastąpiono go wyrazem bezdobry (ang. ungood). Ma to na celu strywializowanie języka (ogłupienie ludności) oraz wyeliminowanie nieprawomyślności przez takie przekonstruowanie języka, by niemożliwe stało się sformułowanie w myśli czegokolwiek, co godziłoby w panujący reżim – zarówno poprzez mowę, jak i myśli (tzw. myślozbrodnia).

Pojęcie nowomowy używane jest również jako określenie wypowiedzi, które posługując się stałym zestawem typowych dla siebie określeń, de facto nie niosą żadnej treści, zubażają język, bądź wypaczają, fałszują rzeczywistość.

Nowomową określany jest też język PRL-owskiej propagandy, np. stosowanie militarnego słownictwa w odniesieniu do gospodarki.

Przykład nowomowy PRL-owskiej: Kontekst polityki światowej ożywił nadzieje sił rewizjonistycznych i odwetowych na przekreślenie wyników agresywnej wojny hitlerowskiej. Nadzieje te wstępnie nabierają kształt postulatu zjednoczenia Niemiec, ale nauki historii są dostatecznie wymowne i jednoznaczne (fragment tez dla Edwarda Gierka do planowanej rozmowy z kardynałem Stefanem Wyszyńskim).

Nie brakowało również zabawnych zwrotów, tworzonych na potrzeby urzędników i biurokracji. Najbardziej znane dziś przykłady to:

trójkąt męski – slipki
podgardle dziecięce – śliniak
pedałowiec biurowy – kosz na śmieci
zawieralnik niewyjściowy blokujący – zasuwka do drzwi
zwis męski ozdobny – krawat

Nowomową określane są również pojęcia i zwroty nagminnie stosowane przez biurokrację (takie jak np. wszechznaczeniowy projekt). Biurokratyczne pustosłowie ma jednak swoje źródła jeszcze w żargonie biurowym państw zaborczych, zwłaszcza Austrii.

Czasami mianem nowomowy określa się wybrakowany pod względem ortografii i składni "język polskawy" stosowany w blogach i chatach, głównie przez młodzież, spolszczeń angielskich wyrazów oraz zastępowanie liter sz przez sh, ku przez q itp. Ów styl pisania często nazywany jest także pokemonizmem przez nastolatków. Nazywanie takiego stylu pisma nowomową jest jednak niepoprawne gdyż termin Nowomowa jest nieodłącznie związany z totalitarnym lub autorytarnym systemem politycznym, a nie z sezonowymi modami językowymi.

Zobacz też: