Maria I Stuart

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Maria I Stuart Z bożej łaski królowa Szkotów

Królowa Szkocji
Okres urzędowania	od 14 grudnia 1542 do 24 lipca 1567
Poprzednik	Jakub V Stewart
Następca	Jakub VI Stuart
Dane biograficzne
Dynastia	Stuartowie
Urodzona	8 grudnia 1542 Linlithgow
Zmarła	8 lutego 1587 Fotheringhay
Ojciec	Jakub V Stewart
Matka	Maria de Guise
Mąż	Franciszek II Walezjusz Henryk Stuart, lord Darnley James Hepburn, 4. hrabia Bothwell
Dzieci	Jakub I Stuart

Maria I Stuart, (ur. 8 grudnia 1542, zm. 8 lutego 1587) – królowa Szkocji 1542–1567 z dynastii Stuartów. Panowała od 14 grudnia 1542 do 24 lipca 1567 jako królowa Szkotów (ang.Queen of Scots). Także jako królowa francuska (żona delfina, a później króla Franciszka II) od 10 lipca 1559 do 5 grudnia 1560. Najbardziej znana z wszystkich szkockich monarchów głównie ze względu na jej tragiczne życie.

[edytuj] Młodość

Młoda Maria Stuart

Księżniczka Maria Stuart urodziła się w pałacu Linlithgow w West Lothian w Szkocji 8 grudnia 1542 r. jako córka Jakuba V i jego francuskiej żony Marii de Guise. Jako pierwsza z królewskiej dynastii Stuartów używała francuskiej formy Stuart a nie wcześniejszej angielskiej Stewart.

W czasie panowania Roberta II została ustalona reguła wg. której korona miała przechodzić po kolei na męskich potomków Roberta. Natomiast kobiety mogły dziedziczyć ale tylko wówczas gdy wykluczona byłaby linia męska. Jako że wszystkie męskie linie Stuartów wymarły przed śmiercią Jakuba V więc dziedziczyć mogła Maria.

Maria mając jedynie 6 dni została królową Szkocji z Jamesem Hamiltonem, 2. hrabią Arran jako regentem (sprawował ta funkcję do 1554 r. kiedy to został zastąpiony przez matkę młodej królowej zaś ona pozostawała regentką aż do własnej śmierci w 1560 r.). 6 miesięcy po narodzinach w lipcu 1543 r. zawarty został traktat z Greenwich, w którym na małżonka dla Marii został przeznaczony syn Henryka VIII. W 1552 r. miało dojść do zrealizowania postanowień tego traktatu jednak matka Marii sprzeciwiała się małżeństwu i ukryła się razem z dzieckiem w zamku w Stirling gdzie przygotowywano się także do koronacji młodej następczyni tronu.

[edytuj] Koronacja

Infantka Maria została koronowana jako królowa Szkotów w królewskiej kaplicy na zamku Stirling 9 września 1543. Ze względu na wiek młodej królowej i wyjątkową ceremonię koronacja stała się przedmiotem plotek w całej Europie. Kardynał David Beaton przyjął od niej przysięgę i namaścił świętymi olejami.

[edytuj] Dziwne zaloty

Traktat z Greenwich legł w gruzach wkrótce po koronacji Marii. Zaręczyny z synem króla Anglii nie byłyby mile widziane przez Szkotów głównie ze względu na próby zerwania tradycyjnego sojuszu pomiędzy Francją i Szkocją. Dlatego szkocki parlament unieważnił traktat w końcu roku.

Herb Stuartów

To nie przeszkodziło Henrykowi w dalszych próbach doprowadzenia do zawarcia upragnionego małżeństwa. Posuwał się on nawet do wypraw, zajazdów na teren Szkocji i do podobnych działań. Takie akcje Anglików trwały do czerwca 1551 r. co doprowadziło śmierci wielu ludzi i strat szacowanych na pół miliona funtów. W maju 1544 r. angielski hrabia Hertford przybył do Firth of Forth w nadziei na zdobycie Edynburga i porwanie Marii. Ale Maria de Guise ukryła małą dziewczynkę w sekretnych podziemiach zamku Stirling. Następnie z pomocą przybyły oddziały francuskie (związane ze Szkocja tzw. szkoc. Auld Alliance - stare przymierze) i pomogły Szkotom w wyparciu oddziałów angielskich.

10 września 1547 dnia znanego jako "Czarna sobota" Szkoci ponieśli sromotna porażkę w bitwie pod Pinkie Cleugh. Maria de Guise obawiając się o swoja córkę wysłała ją na pewien czas do Inchmahome Priory i zwróciła się o pomoc do ambasadora Francji D'Oysel'a. Nowy król francuski Henryk II proponował małżeństwo z jego nowonarodzonym synem delfinem Franciszkiem co miałoby doprowadzić do zjednoczenia Francji i Szkocji pod jednymi rządami. Wydawało się to Marii jedynym sensownym rozwiązaniem w tej trudnej sytuacji i było wybawieniem z kłopotów. W lutym 1548 znowu pojawiły się wojska angielskie. Małą królową przeniesiono więc do zamku Dumbarton. Znowu zostały spustoszone ogromne tereny a wojska wroga osiągnęły strategicznie położone miasto Haddington. W czerwcu nadeszły wreszcie długo oczekiwane francuskie posiłki. 7 lipca został podpisany traktat małżeński pomiędzy stroną francuska i szkocką. Maria miała być wysłana do Francji gdzie Henryk II oferował jej ochronę oraz wykształcenie i wychowanie. 7 sierpnia 1548 r. francuska flota popłynęła z powrotem do Francji zabierając ze sobą pięcioletnią królową.

[edytuj] Życie we Francji

Maria Stuart i Franciszek II

Żywa, piękna i mądra (zgodnie z ówczesnymi przekazami) miała bardzo obiecujące dzieciństwo. Przebywając na dworze królewskim oczekiwała na zawarcie obiecanego małżeństwa dysponowała przy tym wszelkim wygodami miała liczną służbę i nauczycieli.

Otrzymała także najlepsze możliwe w tym czasie wykształcenie i znała następujące języki: francuski, łacinę, grekę, hiszpański, włoski i oczywiście ojczysty szkocki. Nauczyła się gry na dwóch instrumentach, pisania wierszy, jazdy na koniu, sokolnictwa i szycia.

24 kwietnia 1558 poślubiła delfina Franciszka w katedrze Notre Dame w Paryżu. Po śmierci Henryka II 10 lipca 1559 r. została królewską małżonką przy swoim mężu, który panował teraz jako Franciszek II. Także zgodnie z prawami dziedziczenia Maria była następna w kolejce do tronu angielskiego po swojej kuzynce Elżbiecie I, która nie posiadała potomstwa. Pomimo, że antykatolicka ustawa nie została uchwalona aż do 1701 r. to Henryk VIII wykluczył w swoim testamencie Stuartów od dziedziczenia tronu Anglii.

Franciszek II zmarł 5 grudnia 1560 r. a teściowa Marii Katarzyna Medycejska została regentką w imieniu syna Karola IX. Zgodnie z warunkami traktatu edynburskiego podpisanego przez przedstawicieli Marii 6 lipca 1560 po śmierci Marii de Guise Francuzi wycofali się ze Szkocji i uznali Elżbietę I jako władczynie Anglii. 18 letnia Maria ciągle przebywająca we Francji odmawiała ratyfikacji traktatu.

[edytuj] Powrót do Szkocji

Młoda wdowa wróciła wkrótce do Szkocji, a dokładnie do Leith, 19 sierpnia 1561 r. Jednak ówczesna Szkocja była krajem niebezpiecznym ze względu na skłócone ze sobą obozy polityczne oraz panujące konflikty religijne i spiski polityczne. Spory religijne dokonały licznych rozłamów w narodzie, brat Marii z nieprawego łoża James Stuart 1. hrabia Moray był przywódcą grupy protestanckiej. Maria była natomiast zagorzałą katoliczką co czyniło ja podejrzaną w oczach wielu poddanych oraz Elżbiety I - władczyni sąsiedniego i protestanckiego kraju. Działacz protestancki John Knox wygłaszał liczne oszczercze mowy wobec Marii, ganił jej rzekomy swobodny tryb życia, brak moralności, uczęszczanie na mszę, tańczenie, ekstrawagancki ubiór itp.

Ku rozczarowaniu frakcji katolickiej Maria nie śpieszyła się z poparciem dla katolików. Tolerowała swego brata protestanta jako głównego doradcę. Było to spowodowane głównie tym, że musiała szukać poparcia u lordów jako, że nie miała własnego wojska. Przyłączyła się nawet do zniszczenia katolickiego lorda Huntleya w 1562 r.

W 1561 r. Maria zaprosiła Elżbietę I do odwiedzenia jej w Szkocji ta jednak z tej prośby nie skorzystała, ta odmowa spowodowała tylko popsucie stosunków pomiędzy obiema ambitnymi i młodymi władczyniami. Wysłała jednak do Anglii swojego ambasadora Williama Maitlanda z Lethington, który przebywał na tamtejszym dworze królewskim i miał jej zapewnić widoki na objęcie tamtejszego tronu.

W grudniu 1561 r. szykowano spotkanie pomiędzy obiema królowymi tym razem w Anglii ale Elżbieta znowu zmieniła zdanie. W 1563 r. Elżbieta podjęła próbę zneutralizowania Marii proponując jej małżeństwo z Robertem Dudleyem, 1. hrabią Leicester (który był jej kochankiem), myśląc przy tym że będzie mogła go łatwo kontrolować. Maria jednak odrzuciła tak uwłaczającą propozycję.

Natomiast do skutku doszło małżeństwo z Henrykiem Stuartem, lordem Darnley (potomkiem króla Henryka VII), które zostało zawarte 29 lipca 1565 w pałacu Holyrood. Ślub z czołowym przedstawicielem frakcji katolickiej wywołał otwartą rebelię protestanatów do, których przyłączył się też brat Marii (lord Moray). Moray i inni buntowniczy lordowie zostali pokonani przez wojska Marii, które ona sama poprowadziła.

Maria Stuart i jej drugi mąż lord Darnley

Małżeństwo rozwścieczyło także Elżbietę, która uważała, że Darnley jako angielski poddany powinien uzyskać jej zgodę na ślub. Elżbieta czuła się teraz podwójnie zagrożona bo małżeństwo to dawało silne prawa do sukcesji tronu zarówno szkockiego jak i angielskiego dzieciom Marii.

Na długo przed zajściem w ciążę Marii Darnley stał się arogancki, zaczął żądać tytułowania go królem i takichże uprawnień. Był także zazdrosny o prywatnego sekretarza żony Davida Rizzio(oskarżono go, że był kochankiem Marii co raczej było wymysłem i mialo pomóc w pozbyciu sie zaufanego doraddcy królowej). W marcu 1566 r. wszedł w spisek z lordami protestanckimi, którzy zostali poprzednio pokonani. 9 marca grupa lordów w towarzystwie Darnleya dokonała okrutnej zbrodni zabijając Rizzia na oczach królowej. To zabójstwo przyspieszyło tylko rozkład tego nieudanego związku. Darnley wkrótce zmienił obóz i zdradził protestantów przechodząc z powrotem do frakcji katolickiej. Przy innej okazji usiłował zaatakować żonę i spowodować żeby poroniła nienarodzone jeszcze dziecko.

W tym czasie zawiązał się także spisek przeciwko Darnleyowi, który wtedy był już chory (prawdopodobnie na syfilis) i leczył się w domu w Edynburgu gdzie odwiedzała go Maria. W lutym 1567 r. dom zniszczyła potężna eksplozja a Darnley został znaleziony martwy w ogrodzie przy czym wyglądało na to że został uduszony. To wydarzenie, które wydawało się być dla Marii wybawieniem okazało się zgubne dla jej reputacji (prawdopodobnie Darnley został zabity przez protestantów, aby tym samym oczernić Marię i skierować na nią podejrzenia o zabójstwo). James Hepburn, 4. hrabia Bothwell, który miał zostać jej trzecim mężem był uważany za sprawcę zabójstwa został nawet postawiony przed sądem ale go uniewinniono. Maria próbowała w tym czasie odzyskać poparcie wśród lordów.

24 kwietnia po ostatnim ujrzeniu swojego syna w Stirling została porwana przez Bothwella i jego ludzi gdy wracała do Edynburga. Została zabrana do zamku w Dunbar gdzie prawdopodobnie została przez niego zgwałcona. 15 maja w pałacu Holyrood Maria i Bothwell pobrali się zgodnie z obrządkiem protestanckim.(informacja o gwałcie niesprawdzona, bo Bothwell prawdopodpobnie był jej miłoscia życia , kochankiem i najwierniejszym poddanym)

W tym czasie doszło do buntu lordów, którzy zebrali armię i spotkali się z wojskami Marii pod Carberry Hill. Do bitwy jednak nie doszło bo Maria zgodziła się udać z buntownikami a Bothwella puszczono wolno. Obietnica została jednak złamana a królową uwięziono na zamku w Loch Leven na wyspie na środku jeziora. Pomiędzy 18 a 24 lipca królowa poroniła bliźniaki. 24 lipca została zmuszona do abdykacji na rzecz swojego 1-rocznego syna Jakuba.

[edytuj] Ucieczka do Anglii

Maria udaje się na egzekucję

2 maja 1568 r. udało się jej uciec z Loch Leven i zgromadzić małą armię. Po przegranej w bitwie pod Langside 13 maja, Maria uciekła do Anglii 3 dni później. 19 maja została uwięziona w Carlisle przez wojska Elżbiety. Elżbieta na początku nie wiedziała co zrobić z takim nieproszonym gościem. W tym czasie pozbawiona tronu królowa wypowiedziała sławne słowa (franc.) En ma Fin gît mon Commencement (W moim końcu jest mój początek), które wyhaftowała na swojej sukni.

Elżbieta miała teraz dylemat czy Maria powinna być sądzona w sprawie zabójstwa Darnleya. Zleciła więc tylko formalne dochodzenie zamiast procesu. Oczywiście główne znaczenie miał tu podtekst polityczny i trudno było mówić o obiektywności angielskich śledczych. Pobyt Marii w Anglii był na rękę jej bratu lordowi Moray, który rządził podczas jej nieobecności i starał się aby obalona królowa juz Szkocji nie ujrzała. Dochodzenie jednak nie dowiodło winy Marii.

Elżbieta uważała Marię za poważne zagrożenie dla jej panowania i dlatego była więziona głównie na zamku w Sheffield pod zarządem George'a Talbota, 6. hrabiego Shrewsbury. Bothwell natomiast uciekł najpierw do Norwegii będącej pod panowaniem duńskim a następnie został uwięziony w Danii gdzie popadł w chorobę psychiczną i zmarł w 1578 r. W 1580 r. miejsce uwięzienia Marii zostało zamienione i znalazła się ona pod nadzorem Amiasa Pauleta gdzie przebywała już do końca życia.

W 1570 r. Elżbieta została przekonana przez przedstawicieli Karola IX do złożenia obietnicy aby pomóc Marii w odzyskaniu utraconej korony. Do czego jednak nigdy nie doszło.

[edytuj] Egzekucja

Maria stała się ogromnym ciężarem dla Elżbiety, którego już nie mogła dłużej tolerować. Obalona królowa była m.in. zamieszana w kilka spisków mających na celu obalenie Elżbiety, przywrócenie Kościoła katolickiego jako panującego i umieszczenie siebie samej na tronie angielskim z francuską lub hiszpańską pomocą. Chociaż do końca nie wiadomo czy spiski te nie zostały sfabrykowane przez wrogów Marii i samą Elżbietę.

Jej dni dobiegały już końca. Maria została uznana za winną zdrady stanu (koronnym oskarżeniem był tzw. spisek Babbingtona). 8 lutego 1587 ex-królowa została ścięta na zamku w Fotheringhay. Nie obyło się przy tym bez komplikacji bo kat uderzał w szyję nieszczęsnej Marii trzykrotnie zanim pozbawił ja życia. Próbując później pokazać tłumowi odciętą głowę złapał ją za włosy, które okazały się być peruką a sama głowa potoczyła sie po podeście.

[edytuj] Posłowie

Elżbieta na tę wiadomość wyraziła żal i gniew (oczywiście był to żal udawany bo właśnie pozbyła się rywalki i przecież sama podpisała wyrok). Maria została pochowana w Opactwie Westminsterskim. Nie ulega wątpliwości, że brała udział w intrygach przeciw Elżbiecie w ciągu 19 lat spędzonych w Anglii, jednak sąd, który orzekał w sprawie szkockiej królowej, opierał się na sfałszowanych dowodach i fałszywych świadkach. Godność i odwaga, z jaką przyjęła wyrok, a także upokorzenia dzielnie znoszone przez długie lata kazały potomności zapominać o jej wadach i winach, a jej tragiczne dzieje uczyniły z niej jedną z najsławniejszych postaci okresu romantyzmu. Życie Marii Stuart stało się tematem wielu utworów literackich i filmów. Friedrich Schiller i Juliusz Słowacki uczynili z niej bohaterkę swoich dwóch dramatów.

[edytuj] Rodzina

24 kwietnia 1558 r. Maria poślubiła w katedrze Notre Dame w Paryżu delfina Franciszka, późniejszego króla Francji Franciszka II (19 stycznia 1544 - 5 grudnia 1560), syna króla Henryka II i Katarzyny Medycejskiej, córki Wawrzyńca II Medyceusza, księcia Urbino. Małżeństwo to nie doczekało się potomstwa.

29 lipca 1565 r. Maria poślubiła w Holyrood Palace w Edynburgu Henryka Stuarta, lorda Darnley (7 grudnia 1545 - 9/10 lutego 1567), syn Mateusza Stewarta, 4 hrabiego Lennox i Małgorzata Douglas, córki Archibalda Douglasa, 6 hrabiego Angus. Henryk i Maria mieli jednego syna:

Jakub (19 czerwca 1566 - 27 marca 1625), król Szkocji i Anglii

15 maja 1567 r. Maria poślubiła w Holyrood Palace Jamesa Hepburna, 4 hrabiego Bothwell (ok. 1535 - 14 kwietnia 1578), syna Patricka Hepburna, 3 hrabiego Bothwell i Agnes Sinclair. Małżeństwo to nie doczekało się potomstwa.