Karma
Z Wikipedii
Karma (lub karman, sanskr. कर्म, pali. Kamma) – w hinduizmie, buddyzmie i innych religiach Dalekiego Wschodu jest to prawo przyczyny i skutku; podstawowe prawo Kosmosu.
Spis treści |
[edytuj] Karma w buddyzmie
Karma jest podstawowym pojęciem we wszystkich szkołach buddyjskich i oznacza: prawo przyczyny i skutku. Dosłownie słowo to oznacza "czyn" lub "działanie". Prawo przyczyny i skutku zwane jest w języku Pali "kamma-vipaka" czyli "działanie-owoce".
[edytuj] Przyczynowość na poziomie zewnętrznym i wewnętrznym
Na poziomie "zewnętrznym" oznacza to, że we wszechświecie zjawiska są współzależne i wzajemnie uwarunkowane, określone przyczyny powodują określone rezultaty, a znajomość tych powiązań jest kluczem do zrozumienia otaczającego świata. Zasada ta jest tożsama z podejściem zachodniej nauki.
W buddyzmie przyczynowość dotyczy również świata "wewnętrznego". Wszelkie działania podejmowane świadomie przez istoty, zarówno fizyczne, werbalne czy też mentalne, zostawiają w umyśle wrażenia, które powodują późniejsze skutki w postaci nawyków, tendencji i skłonności w umyśle. Od lat badaniem przyczynowości w umyśle zajmuje się także zachodnia psychologia i psychiatria. Znajomość umysłu i tego jak on funkcjonuje, co można osiągnąć dzięki praktyce medytacji, prowadzi do osiąnięcia kontroli nad umysłem i wyzwolenia się z cierpienia.
Buddyjskie pojęcie karmy zakłada również, że "wewnętrzny" i "zewnętrzny" świat wzajemnie się warunkują (teoria "pustości"), a umysły wszystkich istot na najgłębszym poziomie są od siebie nieoddzielne (nauka o braku ego). Pustość oznacza, że zewnetrzny świat nie jest rzeczywisty, a istoty przeżywają zbiorowy sen, który powstaje na skutek wrażeń wyłaniających się z ich umysłu. Brak ego oznacza, że istoty są jak fale na oceanie – jeśli nie widzą swojej głębi, nie rozpoznają tego, że wszystkie są oceanem. Działania altruistyczne bądź egoistyczne zasiewają w umyśle pewne wrażenia, które nie tylko tworzą konstrukcję psychiczną ale również zewnętrzny świat. Tak więc działania dla pożytku i szczęścia innych sprowadzają na nas samych szczęście i powodzenie w przyszłości, natomiast działania szkodliwe dla innych są przyczyną naszych własnych przyszłych trudności i nieszczęść.
[edytuj] Pierwsza przyczyna i ostatni skutek
Prawo karmy wyklucza istnienie tzw. "pierwszej przyczyny". Wg nauk buddyjskich ciąg przyczynowo-skutkowy istniał od zawsze. Na poziomie "zewnętrznym" Wszechświat nie ma początku (w tym kontekście jeśli istniał jakiś Wielki Wybuch to był jedynie jednym z niezliczonych Wielkich Wybuchów). Na poziomie "wewnętrznym" umysł każdej istoty nigdy nie powstał, ani nie został stworzony, lecz od niemającego początku czasu zmienia swoją formę (reinkarnacja).
Różne szkoły buddyjskie mają odmienne podejście do tego, czy przyczynowość ma koniec czy też nie. Wg jednych nauk przyczynowość nie ma końca, ale każda istota może uwolnić się od prawa karmy, jeśli rozpozna iluzoryczność własnego ego. Wg innych nauk oświecenie jest rozpoznaniem tego, iż karma jest również iluzją umysłu.
[edytuj] Przyczynowość a inne teorie
Buddyjska zasada przyczynowości (prawo karmy) jest nie do pogodzenia z niektórymi teoriami dotyczącymi istnienia zjawisk:
- Stwórca i Sędzia. Teoria ta mówi, że za warunki, w których się rodzimy i żyjemy, odpowiada Bóg lub inna zewnętrzna siła wyższa stwarzająca istoty w ramach tajemniczego "boskiego planu" i osądzająca nasze uczynki wg pewnych zasad moralnych. Jeśli postępujemy zgodnie z przykazaniami, czeka nas nagroda w przyszłości, natomiast jeśli łamiemy je, zostaniemy osądzeni i ukarani. Tymczasem wg nauk Buddy każda istota jest w pełni odpowiedzialna za swoje narodziny, życie i śmierć.
- Walka Boga z Szatanem. Podobnie ma się do buddyzmu teoria mówiąca o tym, że nieszczęścia są powodowane przez zewnętrzne "ciemne moce", natomiast szczęście istot jest skutkiem działania zewnętrznych "sił dobra". Wg buddyzmu wszelkie cierpienie jest skutkiem niewiedzy jak funkcjonują zjawiska i z tego powodu istoty nieświadomie brną w kłopoty. Dualizm tej teorii dodatkowo sytuuje Boga i Szatana, anioły i diabły jako byty wzajemnie wykluczające się, a zatem relatywne. Jeśli więc istniałyby, pojawiałyby się i znikały w jakiejś absolutnej przestrzeni, i tak jak wszystkie istoty również podlegałyby prawu przyczynowości.
- Przeznaczenie. Teoria "przeznaczenia" mówi, że nie mamy żadnego wpływu na nasze życie, narodziny czy śmierć – los, który został już "zapisany" nie może być zmieniony. Nastomiast buddyzm naucza o tym, że podobnie jak nasze wcześniejsze działania stworzyły nasz obecny świat, tak i teraźniejsze nasze decyzje stworzą naszą przyszłość.
- Przypadkowość. Teoria przypadkowości sugeruje, że wszystkie lub niektóre zjawiska powstają bez żadnej przyczyny. Buddyzm tutaj, podobnie jak zresztą zachodnia nauka, twierdzi iż "przypadkowość" jest tylko pojęciem, które oznacza naszą niewiedzę.
