Karl Polanyi

Z Wikipedii

Karl Polanyi (ur.25 października 1886 r. –zm. 23 kwietnia 1964 r.) - wybitny węgierski intelektualista. Znany głównie jako autor Wielkiej Transformacji.

Polanyi urodził się w Wiedniu, ale dorastał w Budapeszcie. Miał nietuzinkową rodzinę. Jego ojciec, inżynier i przedsiębiorca, zdobył majątek budując koleje i stracił go na przełomie wieków. Matka była z pochodzenia Rosjanką - prowadziła liczący się w Budapeszcie salon intelektualny. Jego brat, Michael został światowej sławy chemikiem i filozofem.

W Budapeszcie Polanyi studiował prawo i filozofię, angażując się w działalność społeczno-polityczną, wspólnie z lewicującymi filozofami: Georgiem Lukacs'em, Oscarem Jaszi i Karlem Mannheimem. W 1908 roku zdobył doktorat z filozofii, a w 1912 z prawa.

Po utworzeniu Węgierskiej Republiki Rad wyjechał do Wiednia, gdzie żył z dziennikarstwa. Tam poznał Ilonę Duczynską, działaczkę węgierskiego rewolucyjnego ruchu studenckiego, która zbiegła z Węgier po upadku komunistycznego eksperymentu. Ożenił się z nią w 1920 roku.

Rosnące wpływy faszyzmu skłoniły go do wyjazdu z rodziną do Anglii (1933 r.). Otrzymał obywatelstwo angielskie, pracował jako dziennikarz, nauczyciel akademicki i korepetytor. Współpracował z chrześcijańskimi socjalistami, którymi interesował się jeszcze we Wiedniu i kwakrami. W 1935 w zbiorze esejów wydanych przez lewicujących działaczy opublikował esej Istota faszyzmu ("The Essence of Fascism"). W tym samym roku otrzymał propozycję wygłoszenia serii wykładów na amerykańskich uniwersytetach. Pracował już wówczas swoją pierwszą i najgłośniejszą książkę: Wielka Transformacja ("The Great Transformation"), którą ukończył w Stanach Zjednoczonych i wydał w 1944 roku w Nowym Jorku. Podejmuje w niej temat rewolucji przemysłowej i jej społecznych i gospodarczych konsekwencji, kwestionując dotychczasowe teorie pojawienia się kapitalizmu. Głównym tematem książki jest przede wszystkim wzrost i upadek społeczeństwa rynkowego a jej przesłanie wpisywało się w powojenne debaty (świadczy o tym chociażby podtytuł książki: Polityczne i gospodarcze korzenie naszych czasów).

W 1947 r. dostaje zaproszenie się z uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku, gdzie wykłada historię gospodarczą. Pozostaje tam do emerytury (1957). Przez te lata mieszka jednak w Kanadzie, gdyż jego żonie, jako byłej komunistce, odmówiono wizy. W latach 50., duży grant z Fundacji Forda umożliwia mu podjęcie projektu studiów nad systemami gospodarczymi starożytnych imperiów, które pozwalają na rozwinięcie wątków zarysowanych w ”Wielkiej Transformacji”. Rezultatem jest zbiorowa publikacja, którą redaguje Polanyi, wspólnie z C.Arensbergiem i H. Personem,: Handel i Rynek we Wczesnych Imperiach ("Trade and Market in the Early Empires", 1957).

Polanyi zmarł w 1964 roku, w swoim domu w Pickering (Ontario). Część jego prac ukazała się dopiero po jego śmierci. Z inicjatywy Węgierskiej Akademii Nauk, w setną rocznicę urodzin Polanyi’ego uroczyście odsłonięto ciała Polanyi’ego i jego żony spoczęły na cmentarzu w Budapeszcie.

Polanyi był krytykiem rynku i kwestionował jego zdolność do samoregulacji, co sytuowało go poza głównym nurtem ekonomii. Uważał, że zjawiska gospodarcze i społeczne należy postrzegać całościowo, z uwzględnieniem konkretnego kontekstu historycznego. Podkreślając zakorzenienie (embeddedness) działalności gospodarczej w rzeczywistości społecznej i kulturowej i społeczne uwarunkowania życia gospodarczego, Polanyi przyczynił się do rozwoju antropologii ekonomicznej i socjologii życia gospodarczego. „Wielka transformacja” stała się także klasyczną pozycją socjologii historycznej.

[edytuj] Bibliografia

• The Great Transformation (1944).
• Trade and Markets in the Early Empires (1957, praca zbiorowa).
• Dahomey and the Slave Trade (1966).
• Primitive, Archaic, and Modern Economics: Essays of Karl Polanyi (1968, zbiór esejów).
• The Livelihood if Man (niedokończony rękopis, wydany przez Harry’ego Pearsona, 1974).

[edytuj] Szkice biograficzne

• F. Block, M. Somers, Beyond the Economistic Fallacy: Karl Polanyi. W: T. Skocpol (red.), Vision and Methodin Historical Sociology, 1985.
• J. R. Stanfield, The Economic Thought of Karl Polanyi. Lives and Livelihood, 1986.
• L. Valensi i in., Economic anthropology and history: the work of Karl Polanyi, w: G. Dalton (red.), Research in Economic Antrophology, t. 4, 1981.