Jędrusie
Z Wikipedii
"Jędrusie" - oddział partyzancki wywodzący się z lokalnej organizacji konspiracyjnej Odwet, działający w okresie od wiosny 1941 r. do końca wojny na ziemi kieleckiej i Podkarpaciu
Spis treści |
[edytuj] Zarys działalności
Założycielem i pierwszym dowódcą Jędrusiów był Władysław Jasiński ps. "Jędruś", twórca organizacji konspiracyjnej Odwet w Tarnobrzegu. W okresie marzec-czerwiec 1941 r. Niemcy dokonali licznych aresztowań wśród jej członków, powodując duże trudności w działalności struktur podziemnych. Wydarzenia te spowodowały także wzrost potrzeb finansowych organizacji, działającej dotychczas samodzielnie i nie dotowanej przez żaden z ośrodków politycznych. Zmusiło to W. Jasińskiego do podjęcia decyzji o utworzeniu leśnego oddziału dywersyjno-bojowego. Jego nazwa pochodziła od pseudonimu W. Jasińskiego, a ten od zdrobniałego imienia jego 5-letniego synka.
W początkowym okresie oddział prowadził przede wszystkim rekwizycje w majątkach zarządzanych przez Niemców oraz kolportaż podziemnego pisma "Odwet". "Jędrusie" przywrócili też porządek na swoim obszarze, likwidując bandy rabunkowe i leśne bimbrownie. Po pewnym czasie rozwinęli działalność; wykonywali kary śmierci na niemieckich agentach i konfidentach oraz najbardziej szkodliwych granatowych policjantach, wymierzali chłostę osobom szczególnie wysługującym się okupantowi, prowadzili szkolenie wojskowe. Prowadzili również działania charytatywne, polegające na niesieniu pomocy aresztowanym i ich rodzinom oraz organizowanie sieci punktów wysyłkowych paczek żywnościowych dla polskich jeńców osadzonych w obozach niemieckich. W tym czasie oddział liczył ok. 60 ludzi.
Po śmierci W. Jasińskiego 9 stycznia 1943 r. w starciu z niemiecką żandarmerią w Trzciance koło Połańca, nowym dowódcą "Jędrusiów" został Józef Wiącek ps. "Sowa". Nawiązano współpracę z Armią Krajową i Batalionami Chłopskimi. Jej owocem były 2 najsłynniejsze akcje zbrojne "Jędrusiów". 12 marca 1943 r. oddział wspólnie z miejscową placówką AK rozbił niemieckie więzienie w Opatowie, uwalniając około 80 więźniów. Liczył on wówczas zaledwie kilkunastu ludzi, podczas gdy niemiecki garnizon ok. 380 żołnierzy. 29 marca "Jędrusie" dokonali – wespół z patrolem bojowym AK – kolejnej, podobnej akcji w Mielcu. Uwolniono wówczas ok. 180 osób. W listopadzie "Jędrusie" jako zwarta jednostka organizacyjna podporządkowani zostali dowództwu AK, ale do końca zachowali nazwę i pełną odrębność. Z innych akcji oddziału wymienić można m.in. uderzenie na banki w Staszowie i Mielcu, zdobycie transportu cukru na stacji kolejowej w Bogorii, obronę wsi Strużki przed pacyfikacją, rozbicie niemieckich taborów w Osieczku, walkę z Niemcami w Dziebałtowie, 2-dniową bitwę w obronie ludności Radoszyc, bitwę z jednostkami dywizji pancernej Waffen-SS pod Radkowem, walkę w Lasach Siekierzyńskich (Góry Świętokrzyskie) z jednostkami przeprowadzającymi obławę na partyzantów. 12 czerwca 1944 r. do "Jędrusiów" dołączyli partyzanci Lotnej Grupy AK "Orlicza" w liczbie ok. 40 partyzantów.
W okresie realizacji planu "Burza" "Jędrusie" stali się 4. kompanią 2. Pułku Piechoty Legionów AK Ziemi Sandomierskiej. W owym czasie ich oddział liczył ponad 250 ludzi. Wraz z całym Pułkiem podjęli marsz na pomoc walczącej Warszawie, dochodząc do Nowego Miasta nad Pilicą, gdzie 24 sierpnia cała 2. Dywizja Piechoty Legionów AK otrzymała rozkaz powrotu na Kielecczyznę. Tam nawiązano kontakt z sowiecką czołówką pancerną płk Draguńskiego i współdziałano ściśle w walkach toczących się o przyczółek Sandomiersko-Baranowski. Po rozczłonkowaniu 2. pp Leg. AK "Jędrusie" przedostali się w Góry Świętokrzyskie, gdzie pozostali do stycznia 1945 r., czyli do wkroczenia na te tereny Sowietów. Wówczas oddział został rozwiązany. Nastąpiły represje i aresztowania przez NKWD i UB. Wielu "Jędrusiów" zostało zesłanych na Syberię do łagrów, część otrzymała długoletnie wyroki więzienia.
[edytuj] Współczesne odniesienia
W 1984 r. został nakręcony z udziałem byłych partyzantów film dokumentalny pt. Jędrusie, przedstawiający dzieje oddziału "Jędrusi".
W Sulisławicach znajduje się muzeum "Jędrusi". Są oni patronem kilku szkół i drużyn harcerskich oraz tarnobrzeskiej organizacji "Strzelec", której w 2002 r. uroczyście przekazano proporzec Oddziału Partyzanckiego Armii Krajowej "Jędrusie". Istnieje też Stowarzyszenia Kombatantów AK Jędrusie.
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Bibliografia
- Jerzy Ślaski, Polska walcząca 1939-1945, Warszawa 1985
- Eugeniusz Dąbrowski, Gdy bój się już skończy ...: upamiętnione miejsca działalności tajnej organizacji "Odwet-Jędrusie" 1939-1945, Warszawa 1989
- Eugeniusz Dąbrowski, Szlakiem "Jędrusiów", Kraków 1992
- oprac. Aleksandra Janas i Adam Wójcik, Odwet - Jędrusie: legenda Ziemi Tarnobrzeskiej, Tarnobrzeg 1993
- Włodzimierz Gruszczyński, Odwet - Jędrusie: próba monografii, Staszów 1995
