Karl VIII av Sverige
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
| Konge av Sverige og Noreg Riksforstandar av Sverige |
Svensk konge: 1448-1457, 1464-1465 og 1467-1470 |
| Føregjengar | I Sverige:
I Noreg: Kristoffer av Bayern |
| Etterfylgjar | I Noreg: Kristian I av Danmark-Norge
I Sverige:
|
| Fødd | 1408 eller 1409 |
| Død | 14. mai 1470 |
| Gift med | |
| Barn | med Birgitta Turesdotter:
med Katarina Karlsdotter:
med Kristina Abrahamsdotter:
|
| Gravlagd | Riddarholmskyrkan i Stockholm |
Karl Knutsson (Bonde) var svensk riksforstandar og tre gonger teken til konge av Sverige. Han var også konge av Noreg.
Innhaldsliste |
[endre] Oppvekst
Karl var fødd i Finland til riddaren Knut Tordsson (Bonde) og Margareta Karlsdotter (Sparre av Tofta). Etter at faren døydde vaks han opp hjå stefaren Sten Turesson (Bielke). I oppveksten drog Karl på fleire reiser utanlands og lærte seg både krigskunst og framande språk. Karl var herre til Fogelvik, Bona gård, marsk. Han tilhøyrde slekta Bonde, men slektsnamnet blei ikkje teke i bruk før seinare.
[endre] Karriere
Karl Knutsson blei riksmarsk i 1434 og slegen til riddar og riksdrots då Kristoffer av Bayern blei krona i september 1441. Han gjekk av som riksdrots i oktober det året og blei riksmarsk igjen. Frå 1442-1448 var han høvedsmann på Viborg i Finland.
Han fekk stadig høgare stillingar i Sverige og blei riksforstandar i 1438. Då Kristoffer av Bayern døydde i 1448 blei han veld til konge av Sverige og krona den 28. juni. Året etter til konge av Noreg. Han blei krona i Trondheim den 20. november. Eit anna norsk parti støtta derimot danskekongen Kristian, og han erstatta Karl i 1450.
[endre] Avsett
I 1455 braut det ut krig mellom Sverige og Danmark, og samstundes låg Karl Knutsson i strid med kyrkja. Etter nokre år med krig leia erkebiskopen Jöns Bengtsson (Oxenstierna) eit folkeopprør og tvang kongen til å flykta frå landet. Han budde i Danzig (Gdansk) fram til 1464.
Under eit nytt folkeopprør i 1463 reiste det seg eit folkeleg krav om å få kongen tilbake, og Karl VIII blei gjeninnsett året etter. Han fekk bare lita støtte frå høgadelen, og erkebiskopen byrja snart ein ny kampanje for å få han avsett. Dette nye opprørert førte til at Karl måtte gå av den 30. januar 1465. Ny strid mellom høgadelen og erkebiskopen gjorde at Karl fekk meir støtte, og då riksforstandaren Erik Axelsson (Tott) braut med danskekongen og partiet som ønska å gjenoppliva Kalmarunionen. Dermed blei Karl VIII gjeninnsett i 1467, og drog inn i Stockholm den 12. november det året. Han måtte stadig kjempa mot unionspartiet, og striden var fortsatt i gang då kongen døydde i mai 1470 etter kort tids sjukdom.
[endre] Ettermæle
Karl Knutsson hadde mange feil, men samanlikna med Kristian kjem han ut som ein god konge. Han var høgt verdsett av allmogen og blei sett på som eit samlande symbol for svensk sjølvstende.
