नेपाल भाषा
From Wikipedia
| नेपाल भाषा | |
|---|---|
| बोलिने ठाउं | नेपाल, भारत |
| क्षेत्र | दक्षिण एशिया |
| बोल्नेहरुको संख्या | १० लाख |
| भाषा परिवार भाषा वर्गीकरण |
चीनी-तिब्बती तिब्बती-बर्मेली |
| भाषा कोड | |
| ISO 639-1 | new |
नेपाल भाषा (नेवारी अथवा नेपाल भाय्) नेपालको एउटा प्रमुख भाषा हो| यो भाषा चिनी-तिब्बती भाषा परिवार अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समुहमा पर्दछ| देवनागरी लिपिमा पनि लेखिने चिनी-तिब्बती यही एउटा मात्र छ|
Contents |
[परिवर्तन्] वर्गिकरण
यो भाषा चिनी-तिब्बती भाषा परिवार अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समुहमा पर्दछ|
[परिवर्तन्] लिपि
नेपाल भाषा धेरै लिपिहरुमा लेखिन्छ| ती मध्ये प्रमुख लिपिहरु रन्जना, प्रचलित, ब्राह्मि, भूजिँगोल, देवनागरी आदि हुन्| यी सबै लिपिहरु देब्रेबाट दायाँतर्फ लेखिन्छन्| यी सबै लिपिमा स्वरमाला र व्यंजनमाला गरी दुई प्रकारका अक्षरहरु हुन्छन्|
[परिवर्तन्] विकासक्रम
नेपाल भाषा काठमाडौं उपत्यकाको मौलिक भाषा हो| यसको उत्पत्ति काठमाडौं उपत्यकामा भएकोमा विद्वहरुको सहमति छ| काठमाडौं उपत्यकामा किरांत शासणको समयमा यस भाषामा किरांती भाषाको प्रभाव पर्न गयो| तिब्बतसँगको शताव्दीयौंको व्यापारले गर्दा यो भाषामा तिब्बती भाषाको पनि उल्लेख्य प्रभाव देखिन्छ| लिच्छवी काल र मल्ल कालमा बध्दो संस्कृतको तथा शाहकालमा खस(नेपाली)भाषाको प्रभाव यो भाषामा देखिन्छ|
तिब्बती-बर्मेली भाषा परिवारको भाषा भए पनि वर्षोसम्मको भारोपेली भाषासँगको सम्बन्धले गर्दा नेपाल भाषाको स्वरूप विशेष गरी नामपद अलि भारोपेली जस्तो छ|
शाहकालमा तथा राणाकालमा राष्ट्रद्वारा खस भाषालाई दिईएको प्राथमिकता तथा पंचायत कालको भाषाघाती "एक भाषा" नितिले यो भाषाको विकासक्रममा केहि सुस्तायो| प्रजातन्त्र पुनर्स्थापना पश्चात् नेपाली मिडियामा निजि क्षत्रको संलग्नताले यस भाषाको विकासमा सघाएको छ|
[परिवर्तन्] साहित्य
नेपाल भाषा साहित्य कहिले सुरु भयो भन्ने बारेमा कुनै ऐतिहासिक प्रमाण छैन| यसको विकास तथा विस्तार लिच्छवी तथा मल्ल कालमा भएको थियो भन्ने तथ्यलाई तत्कालिन समयमा रचित विभिन्न नाटक, गीत, काव्य तथा तत्कालीन शिलालेखहरुले पुष्टि गर्दछन्|
नेपाल भाषाका महाकवि सिध्दिदास महाजु हुन्|
[परिवर्तन्] साहित्यकारहरु
- जयन्त वर्मा
- लुन्तभद्र बज्राचार्य
- जय प्रकाश मल्ल
- सिद्धिदास महाजु
- सिद्धिचरण श्रेष्ठ
- शुक्रराज जोशी शास्त्री
- चित्तधर "हृदय"
- धूस्वां सायमी
- बासु पासा
[परिवर्तन्] चलन्चल्तीका केहि शव्द तथा वाक्यहरु
| नेपाल भाषा | नेपाली |
|---|---|
| ज्वजलपा | नमस्ते |
| छिगु नां छु ख? | तपाईंको नाम के हो ? |
| जिगु नां _____ ख | |
| न्हुगु दं या भिन्तुना ! | नयाँ वर्षको शुभकामना! |
| यमा | आमा |
| अबु | बुवा |
| अजी | हजुरआमा |
| अजा | हजुरबुवा |
| पासा | साथी |
| गुठी | संस्था |
| छें | घर |
| मनु | मान्छे |
| वास | औषधी |
| बुखं | समाचार |
| प्याखं | नृत्य |
| दबली | स्टेज |
| लायकू | दरबार |
| ज्यास: | कार्यालय |
| पस:/ पसल | पसल |
| चूक | चोक |
| न्हेपू | दिमाग |
| नूग | मुटु |
| ल / ना | पानी |
