Elektronenschaal
From Wikipedia
De Elektronenschalen sünd de Ünnereenheiten von dat Schalenmodell för Atomen. Dat Schalenmodell is en Vebetern von dat Bohrsche Atommodell, man dat is en Vereenfachen von dat Orbitalmodell: Wie bi dat Bohrsche Atommodell fleegt de Elektronen dorbi üm den Atomkarn. Un jüst as bi dat Orbitalmodell kann de Oort, wo sik dat Elektron jüst ophollt man blots as Wohrschienlichkeitsfunkschoon – de Wellenfunkschoon as Lösen von de Schrödingerglieken – angeven warrn. De Wellenfunkschoon kann man sik as Wohrschienlichkeitswulken oder -schalen (de Orbitalen) vörstellen.
Bi dat Schalenmodell stellt man sik vör, dat de Protonen un Neutronen tohopen in de Mitt von’n Atom sitt un de Elektronen in Schalen mit ünnerscheedlich Afstand von’n Karn rümsuust. De innerste Elektronenschaal warrt K-Schaal nöömt un hett blots för twee Elektronen Platz. Daröver liggt de L-Schaal, op de sik bit to 8 Elektronen ophollen künnt. Op de Schalen wieter buten künnt noch mehr Elektronen ünner kommen, man för de Elementen ut de Hööftgruppen speelt dat kuum en Rull, as al de högere Schaal anfungen warrt, bevör de ünnere ganz vull maakt waart – dat sünd denn de Elementen von de Nevengruppen.
Mit dat Schalenmodell von de Atomen kann een verscheeden Egenschoppen von de Elementen ganz goot verkloren. De Alkalimetallen t. B. hebbt op de Schaal ganz buten blots een Elektron (Valenzelektron) un künnt dat teemlich licht afgeven. Man seggt, dat hett en ringe Ionisatschoonsenergie. Dorüm sünd Alkalimetallen al so bannig gau mit dat reageern.
Bi de Halogenen is dat man annersrüm. Dor fehlt jümmer nipp un nau een Elektron, üm de butenste Schaal vull to besetten. Un wieldat se de butenste Schaal geern vull hebbt, nehmt se geern en Elektron von en anner’t Atom op (t. B. von Natrium) un sünd dorüm ok bannig fix bi’t reageern. Wenn de butenste Schaal vull is, also 8 Elektronen bargt, warrt dat ok Eddelgaskonfiguratschoon nöömt. De Eddelgasen hebbt neemlich ok en vull besette Butenschaal un sünd dormit fein toweeg. Dorüm sünd Eddelgasen gor nich so neegt, mit annere Atomen to reageern.
Aver dat Schalenmodell kann nich allns verkloren. De rüümlich Figur von de Molekülen t. B.: Ut dat Schalenmodell warrt nich kloor, worüm Methan (CH4) as en Tetraeder utsütt oder worüm dat Watermolekül afwinkelt is. Üm disse Egenschoppen to verstahn bruukt man dat Orbitalmodell mit de Kugelwulken.
