Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс

Wikipedia-с

Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс нь 1949 онд Мао Зэдунь тэргүүтэй Хятадын Коммунист Намынхан байгуулсан социалист улс. Хятад хэмээн товчилно. Евразиийн эх газрын зүүн хэсэгт Зүүн Азид орших бөгөөд тус улсын эх газар дээрх хэсгийг нь Эх газрын Хятад хэмээн нэрлэх нь бий. Нийслэл нь Бээжин хот. Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Улс, Оросын Холбооны Улс, Монгол, Казахстан, Кыргызстан, Тажикистан、Афганистан, Пакистан, Энэтхэг, Балба, Бутан, Мьянмар, Лаос, Вьетнам улсуудтай газраар, Япон, Бүгд Найрамдах Солонгос Улс, Хятад Улс（Тайвань）-уудтай далайгаар хиллэдэг. Хүн амын 94%-ийг эзлэх Хань үндэстнээс гадна Жуань, Уйгур, Монгол, Төвд, Хуй, Мяо, И, Тужиа, Манж зэрэг Засгийн газраас тодорхойлсон 55 бага үндэстнээс бүрэлдэх олон үндэстний улс юм.

中华人民共和国

（Дэлгэрэнгүй） （Дэлгэрэнгүй）
Улсын уриа : байхгүй
Албан ёсны хэл	Хятад хэл（Мандарин хэл）
Нийслэл	Бээжин
Нийслэлийн орших газарзүйн солбилцол	39°56' N 116°20' E
Төрийн тэргүүн	Ху Жинтао
Ерөнхий сайд)	Вэнь Жиабао
Талбай  - Нийт  - Усан гадаргуу	Дэлхиййд 3 9,602,716км² 2.8%
Хүн ам  - Нийт（2004 оны байдлаар）  - Хүн амын нягтрал	Дэлхийд 1 1,298,847,624 135,26/km²
Тусгаар тогтнол  - Огноо	Иргэний дайны эцэст 1949 оны 10-р сарын 1
Мөнгөний нэгж	Юань
Цагийн бүс	Гринвичийн цагийн бүсээс +8
Улсын нэрийн код	CN, CHN
Утасны код	86
Хонконг, Макаог оруулаагүйг анхаарна уу.

Contents 1 Улсын нэр 2 Түүх 2.1 БНХАУ байгуулагдахаас өмнөх үе 2.2 БНХАУ-ын үе 3 Улс төр 3.1 Хүн амын хэт өсөлт 3.2 Мэдээллийн чөлөөт бус байдал 3.3 Салан тусгаарлах хөдөлгөөн 4 Гадаад харилцаа 4.1 Хятад Монголын харилцаа 4.2 Хятад, Тайваний харилцаа 4.3 Маргаантай газар нутаг 4.4 Хуурамч бараа бүтээгдэхүүнтэй холбоотой асуудал 5 Батлан хамгаалах, цэрэг арми 6 Эдийн засаг 7 Засаг захиргааны тогтолцоо 8 Газарзүйн төлөв 9 Үндэстэн ястнууд 10 Хэл яриа 11 Соёл 11.1 Дэлхийн өв 11.2 Бүх нийтийн амралтын өдрүүд 12 Мөн үзэх

[Өөрчлөх] Улсын нэр

Хятад хэл（Мандарин хэлний хялбарчилсан ханз үсэг)-ний албан ёсны нэр нь 中华人民共和国（Жонгуа Рэнмин Гонгегуо, латин галиг: Zhōnghuá rénmín gònghéguó）。Товчоор 中国（Жонгуо）

Монгол хэлний Хятад гэдэг нэр нь эрт цагт Хятадын нутаг дэвсгэр дээр оршин тогтнож байсан Кидан улсын нэрнээс гаралтай гэж үздэг.

[Өөрчлөх] Түүх

[Өөрчлөх] БНХАУ байгуулагдахаас өмнөх үе

Дэлгэрэнгүйг Хятадын түүх өгүүллээс уншина уу.
3000 гаруй жилийн түүхтэй хятад үндэстний түүхийн туршид олон улс гүрэн оршин тогтнож байлаа. Минь гүрэн 1644 онд унаж, манжуудын эрхшээлд орон Чинь гүрэн гэгдэх болсон нь Хятадын нутаг дээрх сүүлчийн эзэнт улс байлаа. Мөнхүү Чинь гүрэн нь Хар тамхины дайн（1840 он～1842 он）-д Англид ялагдсанаар Хятадыг барууныхан колоничилж эхэлсэн бөгөөд үүний эсрэг тэмцэл улс орны өнцөг булан бүрт болж байлаа. Эцэст нь 1911 оны Синьхайн хувьсгал Манж Чинь гүрнийг мөхөөж, 1912 онд Хятад Улсыг тунхаглажээ. Гэвч цэргийн эрхтнүүдийн хоорондын зөрчил болон Төвд зэрэг улсын тусгаар тогтнолын хөдөлгөөний улмаас нэгдсэн засаг үгүй болов. Ийнхүү олон жил үргэлжилсэн иргэний дайны эцэст Хятадын Коммунист Нам ялж, 1949 онд БНХАУ байгуулагдсан түүхтэй.

[Өөрчлөх] БНХАУ-ын үе

БНХАУ-ын түүхийг тухайн үед удирдаж байсан хүний нь нэрээр Мао Зэдуний үе（1949 он - 1978 он） болон Дэнь Сяопиний үе（1978 он - ）гэж 2 хуваах нь бий.
Мао Зэдуний үед БНХАУ нь социалист системд хамрагдан, Их үсрэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлж ирсэн боловч амжилтад хүрээгүй юм. Үүний улмаас Соёлын хувьсгал гарч, "хувьсгалын эсэргүү" гэгдсэн хүмүүсийг олноор нь хороож, улс орон даяар айдас хүйдэс ноёлсон жилүүд ирсэн юм. Мао Зэдунь нас барахтай зэрэгцэн уг хувьсгал ч намжиж, Маог Хуа Гуофенг залгамжилсан боловч удалгүй төрийн эрх Дэнь Сяопиньд шилжжээ.
Дэнь Сяопиний үед БНХАУ нь Коммунист Нам хэмээх ганц намын системээ хадгалж үлдсэн боловч эдийн засгаа зах зээлийн системд шилжүүлэх алхмууд хийгдэж, БНХАУ нь орчин үетэй хөл нийлүүлэн алхах болжээ. Энэ хугацаанд хүнд хөнгөн үйлдвэрүүд хөгжин, "Дэлхийн үйлдвэр" хэмээн нэрлэгдэх болтлоо эдийн засаг нь өссөн юм. Гэвч улс төрийн хувьд чөлөөт бус байдал үргэлжилсээр байгаа бөгөөд 1989 оны Тянь Ань Миний хэрэг болон 2005 оны Салан тусгаарлахын эсрэг хууль зэрэг нь БНХАУ-ын "Нэг Хятад, Нэг Улс" бодлогын илрэл юм.

[Өөрчлөх] Улс төр

Хууль батлах байгууллага нь Бүх Ардын Төлөөлөгчдийн Хурал, гүйцэтгэх засаглалын дээд байгууллага нь Төрийн зөвлөл болно. Гэвч төрийн дээд эрх мэдэл "Нам"-д төвлөрөх бөгөөд ХКН-ын тэргүүлэгчид улс орныг удирддаг гэхэд болно. 1997 онд Англиас буцааж авсан Хонконг болон 1999 онд Португалаас буцааж авсан Макао нь "Нэг улс, хоёр систем" гэж нэрлэгдэхүйц өргөн хэмжээтэй өөртөө засах эрхтэй.

[Өөрчлөх] Хүн амын хэт өсөлт

БНХАУ байгуулагдсанаас хойш Хятадын хүн ам хурдацтайгаар өссөний улмаас Засгийн газраас 1979 онд Нэг хүүхдийн бодлого хэрэгжүүлж, төрөлтийг хязгаарлах болсон. Үүний үр дүнд төрөлтийг хязгаарлаж, хүн амын өсөлтийг бууруулж чадсан боловч иргэншилгүй хүүхдүүд болон хүүхдийн наймаа газар авсан ажээ.

[Өөрчлөх] Мэдээллийн чөлөөт бус байдал

中国政府は北朝鮮と同じく検閲での情報操作（香港・マカオは除く）を行っていて、中国政府に対してマイナスとなる報道は全くされず、更にホームページなども反中国政府や同盟国の北朝鮮を中傷するページは閉鎖、または回線を切断させたりしている。2004年11月には検閲されていない違法なインターネットカフェ1600店あまりを摘発し、更にはネット上で中国政府を批難する中国人を逮捕しメールの文章でさえも検閲内容として規制されてしまっている。GoogleやYahoo!なども協力し、中国国内での言論の自由を奪っていると批難されている。また反日活動も中国が情報操作で行わせているとの見解もあり、逆に、日中関係への影響や国際的イメージの悪化を懸念し、反日活動の過激化を扱いかねているとの見解もある。 そのことがあってか、中国の民衆は諸外国に対して中国政府が何を言われているか全く把握出来ない状況となっていて、また2004年では韓国人の議員らが脱北者に関する記者会見を中国で行おうとしたら中国政府により強引に記者会見を解散させられたりと、諸外国の報道機関からも報道の自由が皆無だとして非難されている。

[Өөрчлөх] Салан тусгаарлах хөдөлгөөн

中華人民共和国政府はチベットの分離・独立問題をダライ・ラマ率いるチベット亡命政府との間で抱えている他、新疆ウイグル自治区（東トルキスタン）の分離・独立を目指す組織勢力が国内外に多数存在しており、アメリカで亡命政府を樹立するなど活動を行なっている。ただし、特に新疆ウイグル自治区については、中国政府が情報統制を行なっているために、中国国内における独立運動の性質、規模等は明らかではない。

なお、内モンゴルにも中国からの分離運動があるといわれているが、現地における具体的な活動などは不詳である。ただし、中国政府は内モンゴルにおける分離運動を警戒しており、1995年にはモンゴル人の高度な自治を要求する組織「南モンゴル民主連盟」（SMDA）を「分離活動を行なう」非合法組織として告発し、70名以上のメンバーを逮捕、「国家分離とスパイ活動」罪などで裁いている。（当時SMDAが要求していた自治は、中国の憲法で保証されているモンゴル人のための高度自治であった。）

[Өөрчлөх] Гадаад харилцаа

冷戦構造の下、建国当初は完全に東側陣営に組み込まれていたが、スターリン死後の中ソ対立を経て、70年代初頭からアメリカをはじめとする西側との関係の回復を果し、同時に中華民国に代わって国連安全保障理事会の常任理事国となった。78年から始まる経済改革以降、経済面での資本主義諸国との関係も強め、2001年にはWTOにも加盟した。 他方、中国の成長は周辺諸国やアメリカに対して警戒感を引き起こし（中国脅威論）また、人権問題や両岸問題もあって、中国の国際関係は緊張もはらむ。 近年、APECやASEANプラス３の他、ロシア、中央アジア諸国と連携を強化し、（上海協力機構）また、東南アジア諸国ともFTA締結を合意するなど積極的な地域外交を展開している。 胡錦涛政権は、対日新思考を打ち出したが、現在までのところ、具体的な進展はない。

[Өөрчлөх] Хятад Монголын харилцаа

Хятадын хойд хэсгийн нутаг тухайлбал Өвөрмонгол бол түүхэн угсааны хувьд Чингис хааны байгуулсан Их Монгол улсын нутаг бөгөөд 17-р зууны үеийн цаг төрийн үймээн дундуур хятадууд Манж Чин гүрний тусламжтайгаар эрхэндээ оруулж, нэгтгэсэн юм.Өнөөгийн байдлаар Өвөрмонголд амьдрагч монгол угсаатны тоо эрс багасч, хүн амын дийлэнх хувийг хятадууд эзлэх болсон. Гэвч үе үе энэ нутаг оронд өөрийн төрөлх эх орон болох Монгол улстайгаа нэгдэн нийлэхийг хүссэн бослого, эсэргүүцлийн хөдөлгөөн өрнөдөг боловч Хятадын эрх баригчид аливаа ийм үйл явцыг даруй харгислан дардаг.Тэр бүү хэл Хятадын өнөөгийн эрх баригчид, ер нь үе үеийн эрх баригчид нь Монгол улсыг дагаар оруулах нууц бодлогыг ямагт нөөж ирсээр байгаа билээ.

[Өөрчлөх] Хятад, Тайваний харилцаа

「両岸」とは台湾海峡を挟んだ中国大陸と台湾の海岸を指しており、そこから「両岸関係」は台湾を実効支配する中華民国と中華人民共和国との関係を指すと言葉となっている。

元来、中国と台湾は中華民国国民政府の統治国土であったが、1946年から激化した国共内戦に勝利した中国共産党が1949年に中華人民共和国を中国に建国、同年中に国民政府は台湾に遷都した。それ以来、中華人民共和国は中華民国と中国における正統政府の座を巡って争い、両国共に互いの統治する地域の支配権を主張して譲らなかった。その為に、中華人民共和国政府は国際連合における「中国」代表権を求めて外交工作をした他、中華民国政府が実効統治している台湾を中国の領土」とみなして領有権を主張し、「台湾解放」の名の元に金門島への砲撃を度々行なった。その後、中華民国が国連の「中国」代表権を喪失して国際的に孤立し、中華人民共和国も改革・開放を推進するようになると、中華人民共和国政府は「一国二制度」といった統一の枠組みの提案や「3通」政策といった穏健的な統一政策を通じて両岸関係の改善を図り、1992年には両国政府関係者が「一国共識、各自表述(一つの中国を共通認識とするが、解釈はそれぞれが行う)」の統一原則を確認するまでに至った。

だが、1990年代に入ると、中華民国では李登輝総統（中華民国の国家元首）による政治体制の民主化が進められ、それに伴い台湾では中国とは別個の「台湾」という国家を創り上げる台湾独立（台独）の動きが活発化し始めた。このような動きに対し、中華人民共和国は総統選挙（1996年から実施）における台独派（泛緑連盟）候補者の当選阻止を目指して軍事演習で威嚇するなど強硬姿勢をとったが、いずれの選挙においても阻止を果たすことが出来なかった。このことを教訓としてか、2005年3月14日には台湾の武力併合に法的根拠を与えることを名目とする反国家分裂法が成立した。その為に、今日の中華民国と中華人民共和国の関係は、台湾問題として東アジア地域の不安定要素となっている。最も、台湾にも台独に反対する「中国」派勢力（泛藍連盟、ただし、彼らのいう「中国」はあくまでも中華民国である）が存在しており、その最大勢力である中国国民党党首・連戦は、2005年4月26日～5月3日にかけて中国を訪問、共産党党首・胡錦濤と60年ぶりの国共首脳会談を実施した。

[Өөрчлөх] Маргаантай газар нутаг

国境地域において複数の国々と境界線や島嶼部を巡って問題を抱えている。

• 尖閣諸島（日本、中華民国）
• パラセル諸島（ベトナム、中華民国）
• スプラトリー諸島（フィリピン、ベトナム、マレーシアなど）
• マクマホンライン（インド）。

[Өөрчлөх] Хуурамч бараа бүтээгдэхүүнтэй холбоотой асуудал

偽ブランド商品の製造世界一と言われ、偽ブランド商品が平然と一般店舗に並べられている。更に最近では偽ブランド企業が正規のブランド企業よりも早く中国で商標登録されてしまった為にその正規のブランド企業の商品が中国から撤去されるという異常事態さえあり、アメリカなど諸外国から激しく非難されている。ちなみに中国政府も規制はしているものの、ほとんどは黙認されている。

[Өөрчлөх] Батлан хамгаалах, цэрэг арми

中国憲法によれば、形式的には、国家中央軍事委員会は中国人民解放軍、中国人民武装警察部隊、民兵など全国の武装部隊を指導するとある。 しかし現実は、共産党の党中央軍事委員会がほぼ国家中央軍事委員会のメンバーを兼ねており、実質的には共産党が軍・警察を支配している。

1990年代以前は中国軍の兵器が旧型で人力による戦略がほとんどだったが、日本のODAの資金などを流用し兵器の近代化が著しくロシアの大型原子力潜水艦や大型空母さらに最新鋭戦闘機を買い集め、2003年では宇宙への単独有人飛行を成功したと発表し、更に核兵器を幾つも所有している為に世界の軍事的脅威国家としてアメリカから警戒され、その軍事力で台湾に対して牽制し今現在アメリカでは在日米軍基地または太平洋に点在する米軍基地より空母機動部隊や、戦略作戦機がすぐに出動して台湾に対する防衛がいつでも出来る状態となっている。

なお、中国政府は自国沿岸部の安全保障を名目として、日本列島から南西諸島、台湾、フィリピンを経てインドシナ半島に到るラインの自国支配を確立し、この弧内に含まれる日本海、東シナ海、南シナ海の内海化を目指して海軍力を強化している。さらにその外側の小笠原諸島からマリアナ諸島を経てマレー半島、インドネシアに到るラインも影響下におき、緩衝地帯化とすることを目指している。

[Өөрчлөх] Эдийн засаг

中華人民共和国の経済は大躍進政策の失敗や文化大革命によって大きく立ち遅れ、社会主義経済の不効率性がこれに輪をかけていた。このため、鄧小平の主導によって1978年に「改革開放」政策が採用され、市場経済の導入、国営企業の民営化や不採算企業の閉鎖、人民公社の廃止と請負制の実施、外資導入などの大胆な改革を次々に実施していった。

1980年代以降、中国経済は沿海部の経済開放地区を中心に長い成長過程に入り、経済成長を持続、「世界の工場」と呼ばれるほど工業が発達した。このけん引役となったのが、外資導入と輸出拡大である。世界貿易機関（WTO）の発表によれば、2003年の対中直接投資は535億ドルとなり、米国を抜いて実質的に世界最大の直接投資受入国となった。（ルクセンブルクの特例を除く。）また米国、日本、韓国、東南アジア諸国などへの 輸出拡大も目覚しく、大幅な貿易黒字を記録している。

その一方で、内陸部の経済は大幅に立ち遅れ、かって工業の中心地であった東北も非効率的な国有企業が多く、改革開放の波に乗れず、長江デルタや珠江デルタの先進地域との経済格差は開く一方であった。このため、中国政府は2000年頃から西部大開発や東北振興を重点政策とし、これら後発地域の開発に乗り出している。

また、先進地域を含めて民族資本が発展していないこと、官僚の腐敗、社会全体に存在する法の軽視、不良債権の蓄積、極端な貧富の差の拡大、偽ブランド商品・違法コピー品の製造・販売が世界一などといった問題も存在する。

2008年で中国初となる北京オリンピックが決まったものの、2005年の中国における反日活動や中国での人権侵害問題などがあってか、2005年4月28日にアメリカ合衆国下院に国際オリンピック委員会に対し北京オリンピックの開催中止と開催地変更の決議案が提出された。

[Өөрчлөх] Засаг захиргааны тогтолцоо

2004 оны байдлаар БНХАУ-н засаг захиргааны тогтолцоо нь 23 муж (Одоо үед бодитоор өөрсдийн удирдлагад оруулаагүй Тайвань муж улсыг оруулвал)、5 Өөртөө засах аймаг, 4 хот улс,2 тусгай статусын засаг захиргааны нэгжээс бүрддэг.

[Өөрчлөх] Газарзүйн төлөв

Хятад улс дэлхийн бємбєрцєгийн зvvн тал, Европ Азийн эх газрын зvvн хэсэг, Номхон далайн баруун эрэгт оршдог. Хятадын хуурай газрын нийт талбай ойролцоогоор 9 сая 600 мянган хавтагай дєрвєлжин километр, Ази тивийн нийт талбайн 21.9 хувийг эзэлдэг. Азийн хамгийн том орон юм. Дэлхийн 180 гаруй орны дотор Хятадын хуурай газрын талбай Орос, Канадын дараа орж дэлхийд 3-р байр эзэлдэг.Хятадын хуурай газрын хил 22 мянга гаруй километр бєгєєд, 15 оронтой хил нийлж байна. Зvvн талаараа БНАСАУ-тай хиллэж, ємнє талаараа Вьетнам, Лаос, Бирматай хєршилж, баруун ємнє болон баруун биеэрээ Энэтхэг, Бутан, Сикким, Балба, Пакистан, Афганистантай хил нийлж, зvvн хойт хэсэг болон баруун хойт хэсэгтээ Орос, Тажикстан, Кыргызстан, Казахстантай хиллэдэг бєгєєд, хойт талаараа Монгол улстай хиллэж байна. Хятадын эх газрын тэнгисийн эрэг нийт 18 мянга гаруй километр урт, хойт талаас Ялужян мєрний цутгалангаас урагшаа Бей Лvнхе голын цутгаланд хvрч, Япон, Филиппин, Малайзи, Бруней, Индонези зэрэг оронтой тэнгисээр алслагдаж байдаг. Хятадын нутаг дэвсгэрийн хамгийн хойт vзvvр нь хойт єргєргийн 53.31 градус хавийн Мvє Хе сууринаас хойших Хэй Лунжян мєрний гол усан замын тєв шугамд хvрч, хамгийн ємнєт цэг нь хойт єргєргийн 4.15 градус хавийн Наньсагийн уртрагийн Зен Му Аншад байдаг. Ємнєт хойт хоёр зах нь хоорондоо 50 градусын зєрєєтэй. 5500 гаруй километрын зайтай. Хойт хэсэг Хей Лун Жян муж цас мєсєєр хучигдаад байхад ємнєт хэсгийн ємнєт тэнгисийн арлууд мєнх халуун зунаараа байдаг. Хятадын нутаг дэвсгэрийн хамгийн баруун зах нь зvvн уртрагийн 73.40 градус хавийн Памирын єндєрлєгийн Узбекийн уулын аманд байхад, хамгийн зvvн зах нь зvvн уртрагийн 135 градус хавийн Фу Юань шенд Yссvри мєрєн болон Хэй Лун Жян мєрний гол усан замын уулзвар дээр байдаг. Хятад улс єргєн уудам хуурай газартайгаас гадна мєн маш их тэнгисийн усан хилтэй юм. Хойт талаасаа Бvєхай тэнгис, Шар тэнгис, Дорнот тэнгис, Ємнєт тэнгис гээд дєрвєн тэнгис нийлж, Хятадын эх газрыг зvvн хойт талаас нь баруун ємнє тал хvртэл дугуйлан хvрээлж байдаг бєгєєд нийт талбай нь 4 сая 900 мянган хавтгай дєрвєлжин километр бєгєєд, Хятадын хуурай газрын талбайн бараг тал хагастай тэнцдэг. Хятад улс бол уул ихтэй орон, нутаг дэвсгэрийн нийт талбайн 33% гаруй нь уул, 26% нь єндєрлєг, 9.9% нь доворхог нутаг, 18.8% нь хотгор газар, 12% нь тал газар юм.Хятадын уул нуруунд Тэнгэр уул, Ишань ууль, Яньшан уул, Да Бешань уулны нуруу, Наньлингийн нуруу, Их Хянганы даваа, Тайханшань уул, У шань уул, Шюе феншань уулны нуруу, Алтайн нуруу, Чи Леншань уулны нурууд, Алашань уул, Лиv Паньшань уулны нурууд болон Гимлайн уул зэрэг байдаг. Yvнээс гадна, Хятадын 5 хайрхан гэж байдаг. Энэ нь тухайлбал зvvн хайрхан Тайшань уул, ємнєт хайрхан Хен шань уул, баруун хайрхан Хуашань уул, хойт хайрхан Хэйшань уул, тєв хайрхан Суншань уул болно.Хятадын єндєрлєгvvд дотор Хєхнуур Тvвдийн єндєрлєг хамгаас нэртэй. Далайн тvвшнєєс дунджаар 4000 гаруй метрт єргєгдсєн энэ єндєрлєгийн талбай 2 сая 500 мянган хавтгай дєрвєлжин километр бєгєєд, Хятадын нутаг дэвсгэрийн бараг 1/4 хувийг эзэлдэг. Хєхнуур Тvвдийн єндєрлєгєєс гадна Євєр Монголын єндєрлєг, Шар Хєрст єндєрлєг, Юньнань Гvйжеvгийн єндєрлєгvvд байдаг.Хятад улс бол мєн гол мєрєн ихтэй орон, Хятадын гол мєрнvvдийн уртыг нийлvvлэн бодвол 430 мянган километрт хvрч, дэлхийн бємбєрцєгийг арваад ороож хvрдэг. Хятадын гол мєрнvvд дотор Хєхмєрєн, Хатан гол хамгаас нэртэй. Хєхмєрєн бол дэлхийн 3-дахь том мєрєн, нийт 6380 гаруй километр урт, Хєхмєрний сав газар эд уурсаар элбэг дэлбэг, усны хvчний нєєц нь Хятадын усны нєєцийн 40 хувийг эзэлдэг бєгєєд сав газарт нь 20-оод сая га тариан талбай, 300 гаруй сая хvн ам суурьшин амьдардаг Хятадын хєдєє аж ахуйн чухал нутаг болно.Хятадын 2-дахь том гол Хатан голын сав газар бол Хятадын vндэстнvvдийн єлгий юм. Хєхнуур мужийн Баян хар уулнаас эх авсан энэ голын нийт урт нь 5464 километр, Хєхнуур, Сичуан, Ганьсv, Ниншя, Євєр Монгол, Шаньши, Шэньши, Хенань, Шаньдун зэрэг 9 муж єєртєє засах районаар урсан єнгєрч Бvєхай тэнгист цутгадаг. Хєхмєрєн, Хатан голоос гадна Хятадад бас дэлхийн хамгийн урт суваг болох Бээжин-Ханжеvгийн суваг байдаг. Бээжин-Ханжеvгийн суваг бол Хятадын эртний усан аж ахуйн аврага их барилга болно. Бvр эрт манай тооллын 605-604 оны Сvй Янди хааны vед татсан юм. Энэ суваг Лєvянгаар тєв болгож, хойшоо Бээжин, ємєншєє Ханжеv хvрч, 1794 килметр vргэлжилдэг. Бээжин, Тенжин, Хебей, Шаньдун, Жянсv, Жежян зэрэг муж хотоор урсан єнгєрч, Хайхе гол, Хуайхе гол, Хєхмєрєн, Чен Тан Жян мєрний 5 их гол мєрний системийг холбож байдаг. Одоо энэ суваг Хятадын ємнєт нутгийн усыг хойт нутагт татах барилгын зvvн талын шугамын гол шугам болоод байна.

• Цөлүүд

Говь　Такла-Макан цөл

• Томоохон голууд

Шар тэнгис　長江（揚子江）　黒竜江　メコン川　

• Далайнууд

Шар тэнгис　 Зүүн Хятад тэнгис　Умард Хятадын тэнгис

• Том уулууд болон уулс

Химлайн нуруу（Ждомунгла）　

[Өөрчлөх] Үндэстэн ястнууд

最大の民族集団は漢族で人口の92%を占め、その他の55の少数民族が残りの8%を占める。少数民族のなかではチワン族（1,600万人）、満族（1,000万人）、回族（900万人）、ミャオ族（800万人）、ウイグル族（700万人）、イ族（700万人）、モンゴル族（500万人）、チベット族（500万人）、ブーイー族（300万人）、朝鮮族（200万人）が比較的大きな民族集団である。

中国の民族の分類は、政府が実施する「民族識別工作」によって決定されるため、各少数民族が自分たちが別の民族だと思っていても、同じ民族にされたり、違う民族にされたりする事がしばしば起こりうる。また、「未識別民族」すら存在している。

中国では、少数民族の民族的アイデンティティの確立は重視されておらず、基本的に中国化政策を取っている。 たとえば漢民族の歴史は各民族の民族学校で教えられるが、各少数民族の歴史は「中国史」の一部だということから民族学校でもほとんど教えられていない。 少数民族地域で使われている教科書も、全国統一教科書の各少数民族言語への翻訳であり、 少数民族の子どもに李白や杜甫の詩を暗唱させて覚えさせるが、少数民族固有の伝説は教えないなど、少数民族文化を反映した内容は少ない。

国務院に国家民族事務委員会が設置され、中国の民族政策を統一的に管理している。

詳細は中国行政区分の人口一覧、中国の少数民族の一覧を参照のこと

[Өөрчлөх] Хэл яриа

北京の方言（北京語）を基礎として若干の改訂を加えた普通話を標準語としている。同じ中国語であっても方言が多数あり、かけ離れているので、建国以来、北京人と広東人ではほとんど会話が通じない状況があった。その為北京周辺で話される言葉を北京語、広東で話される言葉を広東語などとしている。しかし、建国以来の教育および放送等の普及により、殊に若年層には普通話を話せない者は少なくなった。更に、深圳、珠海などの経済特区では省外からの人口流入が激しく、広東語が判らない者が多数派になりつつある。

尚、香港では北京語と共に広東語および英語も公用語となっている。1990年代初頭頃迄は大陸から移住したものを除いては北京語のできる者はほとんどいなかった。1997年の主権返還をきっかけに北京語熱が高まっているが、未だ「外国語として」習う状況に変りはない。また澳門ではポルトガル語も使われる。

チベット、ウィグルなどの各少数民族はそれぞれの固有の言語も使用しているが公用語は北京語である。政府は少数民族の言語を尊重する姿勢を示しながら、中学校以上は原則として少数民族の言語は使用せず、北京語のみで教育を行なうことなどにより、北京語を普及させる政策を取っている。

[Өөрчлөх] Соёл

• Уран бичлэг
• Хятад хоол
• У-шу, Шао Линь сүм

[Өөрчлөх] Дэлхийн өв

Хятадын нутагт ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэгдсэн соёоын өв 22, байгалийн өв 4, нийлмэл өв 4 бий. Дэлгэрэнгүйг БНХАУ-ын Дэлхийн өв өгүүллээс үзнэ үү.

[Өөрчлөх] Бүх нийтийн амралтын өдрүүд

Сар өдөр	Баяр	Тайлбар
1-р сарын 1	Шинэ жил
1-р сарын сүүл, 2-р сарын 3 өдөр	Цагаан сар
5-р сарын 1 - 3	Хөдөлмөрийн баяр
10-р сарын 1- 3	Үндэсний баяр

[Өөрчлөх] Мөн үзэх

• Хятадтай холбоотой бичлэгүүдийн жагсаалт
• Бээжин-Шанхайн хурдан галт тэрэгний замын төсөл
• Хятадын Бейсболын Лиг