Numerus

E Vicipaedia

Huc articulus est de numeri in linguae. Pro numerus grammatice, vide Numerus (Grammatica).

Numeri Mayorum indorum a Americam meridionalem.

Numerus (i, m.) est multitudo ex unitatibus constituta. Nam unum semen numeri esse, non numerum. Numero nummus nomen dedit, et a sui frequentatione vocabulum indidit.

Index

1 Otium etymologicum
2 Numeri Latini
3 Quotiens
4 Exempla numerorum magnorum (Res gestae divi Augusti)
5 Vide etiam
6 Nexus externi

[recensere] Otium etymologicum

Unus a Graeco nomen trahit; Graeci enim unum ενα dicunt: sic duo et tres, quos illi duo et tria appellant. Quattuor vero a figura quadrata nomen sumpserunt. Quinque autem non secundum naturam, sed secundum placitum voluntatis vocabulum acceperunt ab eo, qui numeris nomina indidit. Sex autem et septem a Graeco veniunt. In multis enim nominibus quae in Graeco aspirationem habent, nos pro aspiratione S ponimus. Inde est pro hex sex, et pro hepta septem, sicut pro herpillo herba serpillum. Octo vero per translationem, sicut illi et nos: ita illi ennea, nos novem: illi deka, nos decem.

Dicti autem decem a Graeca etymologia, eo quod ligent et coniungant infra iacentes numeros. Nam desmos coniungere vel ligare apud eos dicitur. Porro viginti dicti quod sint decem bis geniti, V pro B littera posita. Triginta, quod a ternario denario gignantur: sic usque ad nonaginta.

Centum vero vocati a cantho, quod est circulum; ducenti a duo centum. Sic et reliqui usque ad mille. Mille autem a multitudine, unde et militia, quasi multitia: inde et milia, quae Graeci mutata littera myriada vocant.

De etymologiarum libro III Isidori Hispalensis

[recensere] Numeri Latini

arab. rom.
   0        nullus nulla nullum ==> Lingua Theodisca: Null
   1  I     unus una unum     primus prima primum
   2  II    duo duae duo      secundus secunda secundum
   3  III   tres tria         tertius
   4  IV    quattuor          quartus
   5  V     quinque           quintus
   6  VI    sex               sextus
   7  VII   septem            septimus
   8  VIII  octo              octavus
   9  IX    novem             nonus
  10  X     decem             decimus
  11  XI    undecim           undecimus
  11  O     undecim           (O rarum scriptum)
  12  XII   duodecim          duodecimus
  13  XIII  tredecim          tertius decimus
  14  XIV   quattuordecim     quartus decimus
  15  XV    quindecim         quintus decimus
  16  XVI   sedecim           sextus decimus
  17  XVII  septendecim       septimus decimus
  18  XVIII duodeviginti      duodevicesimus
  19  XIX   undeviginti       undevicesimus
  20  XX    viginti           vicesimus
  21  XXI   unus et viginti   unus et vicesimus
            viginti unus      vicesimus primus
  22  XXII  duo et viginti    alter et vicesimus
            viginti duo       vicesimus alter
  30  XXX   triginta          tricesimus
  40  XL    quadraginta       quadragesimus
  40  F     quadraginta       (F rarum scriptum)
  50  L     quinquaginta      quinquagesimus
  50  K     quinquaginta      (K rarum scriptum)
  60  LX    sexaginta         sexagesimus
  70  LXX   septuaginta       septuagesimus
  70  S     septuaginta       (S rarum scriptum)
  80  LXXX  octoginta         octogesimus
  80  R     octoginta         (R rarum scriptum)
  90  XC    nonaginta         nonagesimus
  90  N     nonaginta         (N rarum scriptum)
 100  C     centum            centesimus
 150  CL    centum quinquaginta
 150  Y     centum quinquaginta (Y rarum scriptum)
 160  CLX   centum sexaginta
 160  T     centum sexaginta  (T rarum scriptum)
 200  CC    ducenti, -ae, -a  ducentesimus
 200  H     ducenti           (H rarum scriptum)
 250  CCL
 250  E                       (E rarum scriptum)
 300  CCC   trecenti, -ae, -a trecentesimus
 300  B     trecenti          (B rarum scriptum)
 400  CCCC  quadringenti, -ae, -a quadringentesimus
 400  G vel P
 500  D     quingenti, -ae, -a quingentesimus
 500  A vel Q
 600  DC    sescenti, -ae, -a sescentesimus
 700  DCC   septingenti, -ae, -a septingentesimus
 800  DCCC  octingenti, -ae, -a  octingentesimus
 900  CM    nongenti, -ae, -a nongentesimus
1000  M     mille             millesimus
2000  MM    duo milia         bis millesimus
2000  Z
3000  MMM   tria milia        ter millesimus    ter milliens
4000  MMMM  quattuor milia    quater millesimus
5000     V  quinque milia
10000    X  decies milia, decem milia
100000   C  centies milia, centum milia
1000000  M  milies milia, decies centena milia

[recensere] Quotiens

   1 x = semel
   2 x = bis
   3 x = ter
   4 x = quater
   5 x = quinquiens (etiam quinquies scriptum, sed non saepe)
   6 x = sexiens (etiam sexies)
   7 x = septiens (etiam septies)
   8 x = octiens (etiam octies)
   9 x = noniens
  10 x = deciens
 100 x = centiens
 500 x = quingentiens
1000 x = miliens

sexiens milia est sex multiplicatur cum mille, arabica 6 x 1000 = 6 000.
miliens sena est mille multiplicatur cum sex, arabica 1000 x 6 = 6 000.
                         
Linea super numerum indicat miliens    

CLXI = miliens CLXI = 161 x 1000 = 161 000

Linea super numerum et lineae verticales indicant centiens milia

|LVI| = centiens milia LVI = 56 x 100 x 1000 = 5 600 000 (lege: quinquagiens sexiens centena milia)

[recensere] Exempla numerorum magnorum (Res gestae divi Augusti)

Sestertium = mille sestertiae
Sestertium quater miliens = 4 x 1000 x 1000 sest. = 4 000 000 sestertiae
Sestertium miliens et quingentiens = 1 000 000 + 500 000 = 1 500 000 sestertiae
Denarium sexiens miliens. = 6 x 1000 x 1000 denarii = 6 000 000 denarii (summa pecuniae quam dedit vel in aerarium vel Plebei Romanae vel dimissis militibus)