ساری

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

این مقاله به تمیزکاری نیاز دارد. لطفاً آن را تا جایی که ممکن است، از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید. پس از این کار، این الگو را از بالای مقاله حذف کنید. محتویات این مقاله ممکن است غیرقابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشند یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کنند.

شهر ساری از باستانی ترین^{[نیاز به ذکر منبع]} شهرهای مازندران و ایران با سابقه تمدن شهری بیش از 25 قرن^{[نیاز به ذکر منبع]} واقع در شمال ایران کنونی، و در نزدیکی سواحل جنوبی دریای مازندران قرار دارد.

از افسانه‌های ایران (شاهنامه) می‌توان پنداشت که ساری زمانی پایتخت جهان (به طور دقیق توران، مازندران، ایران، شام) بوده است، همچنین این شهر زادگاه بسیاری از ورزشکاران صاحب نام در دنیا به ویژه در کشتی است و میزبان جام جهانی کشتی 2006 بوده است و بی دلیل نیست که امروزه به پایتخت کشتی جهان معروف است.^{[نیاز به ذکر منبع]}

فهرست مندرجات

۱ ساری از دیرباز
۲ وقایع تلخ تاریخی
۳ جغرافیای ساری
۴ عمارت و ساختمان‌های قدیمی
۵ محلات ساری در اواخر دوره قاجار
۶ محله‌های کنونی ساری
۷ قلب شهر
۸ جمعیت ساری
- ۸.۱ بر حسب آمارهای غیررسمی و تخمینی
- ۸.۲ طبق سرشماری‌های رسمی
۹ اقتصاد مردمان ساری
۱۰ پی نگاشت
۱۱ جستارهای وابسته
۱۲ پیوند به بیرون

[ویرایش] ساری از دیرباز

مقاله اصلی: تاریخ شهر ساری

[ویرایش] نخستین پیشینه زندگی

بر اساس کشفیات باستان شناسان از غارهای هوتو و کمربند در نزدیک ساری، آثار زندگی به بیش از 75 هزار سال پیش به دست آمده است و گواهی برسابقه زندگی بین 70 تا 150 هزار سال پیش در این منطقه به دست آمده است، بنای ساری را به اسپهبد توس پور نوذر نسبت دهند، از پیش از آن اطلاع دقیقی در دست نیست ولی به احتمال نزدیک به یقین پیش از آن نیز در ساری اجتماع زندگی وجود داشته است.

[ویرایش] پیشینه 2500 ساله

بی تردید ساری دارای تمدنی بیش از 2500 سال می باشد، براساس اسناد تاریخی، یونانی‌ها نام آن را زادراکارتا گذاشته بودند.

[ویرایش] پس از اسلام

در هنگام هجوم تازیان، مازندران جان سالم به در برد. فرخان بزرگ به سال 56 ساری را به کلی مرمت نمود.
این شهر مورد توجه قارن، پادشاه کبیر طبرستان، واقع گشت و پس از او، مقر فرمانروایی مازیار پور قارن بوده است و آثار نیک وی هنوز نیز باقی است و به پاس کوشش نیک این دو بزرگ مرد، دو خیابان مشهور ساری به نام آنهاست.

[ویرایش] پس از انقراض پادشاهی طبرستان

شاه عباس، پس از جنگ‌های سخت که از زمان شاه اسماعیل وجود داشت توانست به طور کامل مازندران را به امپراتوری خویش ضمیمه نماید. او فرح آباد را احداث کرد.

[ویرایش] پایتخت امپراتوری قاجار

اگرچه در زمان زندیه هیچ اهمیتی به ساری داده نشد^{[نیاز به ذکر منبع]}، ولی آقا محمد خان در سال 1905 به طور رسمی با تاجگذاری در این شهر آن را به پایتختی برگزید که البته به دلیل جنگ‌های داخلی و حمله‌های خویش، چندان برای آبادانی شهر کوشش نکرد. ساری در اواخر دوره قاجار مورد توجه واقع نگشت و رو به ویرانی نهاد.

[ویرایش] ساری نوین

بی تردید رشد و ترقی ساری پس از قاجارها بوده است، نظام شهری نوین ساری از آن زمان باقی مانده است و ساری اولین شهر ایران بوده است که احداث راه‌آهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی در آمد و پس از جنگ جهانی نیز فرودگاه دشت ناز ساخته گردید و طرح‌های توسعه به سمت شرق به وجود آمد و پس از انقلاب نیز، جاده‌های اطراف شهر توسعه داده شد.

[ویرایش] وقایع تلخ تاریخی

یکی از دلایل مهمی که باعث گردیده تا ساری در حالیکه یکی از مراکز تمدن و فرهنگ بوده است، نسبت به شهرهای دیگر از آثار تاریخی کمی برخوردار باشد، حوادث روزگار بوده است، چنانکه بر طبق مستندات تاریخی پس از اسلام حمله خلیفه عباسی، حمله مغول، حمله تیمور، حمله روس‌ها، حمله ترکمن‌ها، حمله دشمنان آقامحمدخان و سیل، زلزله، حریق در ساری اتفاق افتاد.

سال ۲۹۸ حمله روس.
سال ۳۲۳ سیلاب و طغیان تجینه رود (رود تجن) .
سال ۳۲۶ سیل و با گل و لای یکسان شدن ساری .
سال ۴۲۶ حمله سلطان محمود غزنوی و ویرانی‌های وی .
سال ۵۹۸ آتش سوزی در ساری .
سال ۷۹۵ حمله تیمور و به خاک و خون کشیدن ساری و مردمانش .
سال ۱۰۱۷ زلزله بزرگی در ساری روی داد .
سال ۱۰۴۵ حمله روس و آتش کشیدن فرح آباد و ساری .
سال ۱۰۹۸ وقوع زلزله هولناک در ساری .
سال‌های 1194-1205 جنگ‌های داخلی برادران و دشمنان آقا محمد شاه .
سال ۱۲۲۳ زلزله بزرگ در ساری بطوری که تا یک ماه زمین می‌لرزید .
سال ۱۲۳۵ بیماری طاعون .
سال ۱۳۲۰ بیماری تیفوس .

[ویرایش] جغرافیای ساری

شهر ساری در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از شمال شرقی به فاصله حدود ۲۰ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۹ کیلومتر به بهشهر و 131 کیلومتر به گرگان و 697 کیلومتر به مشهد و از شمال به فاصله ۲۱ کیلومتر به دریای مازندران و از شمال غربی به جویبار و لاریم و از جنوب غربی به فاصله ۲۲ کیلومتر به قائمشهر و از غرب به بابل به فاصله تقریبی 30 و آمل به فاصله تقریبی 60 کیلومتر و از جنوب به فاصله ۴۱ کیلومتر به سد شهید رجایی (سلیمان تنگه) و دهکده آرامش و از طریق آزادراه در حال احداث کیاسر به دامغان و شهمیرزاد و سمنان محدود است.
همچنین ساری به فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از تهران واقع گردیده و توسط جاده سوادکوه ۲۷۰ کیلومتر و توسط جاده هراز ۲۵۰ کیلومتر و به وسیله راه آهن شمال ۳۵۴ کیلومتر با تهران فاصله دارد.

[ویرایش] عمارت و ساختمان‌های قدیمی

[ویرایش] مسجد جامع ساری

کهن‌ترین^{[نیاز به ذکر منبع]} و یا شاید تنهاترین^{[نیاز به ذکر منبع]} مسجدی که از پیش از اسلام بنای آن در ایران ایجاد گردید مسجد جامع ساری بوده است که در زمان خلافت هارون الرشید خلیفه عباسی بدست یحیی بن یحیی سفیر امام جعفر صادق بنیاد گردید و در زمان مازیار پور قارن تکمیل شد و قبل از آن به عنوان آتشکده زرتشتی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است و هنوز هم مکان افروختن آتش در آن دیده می‌شود؛ همچنین قبر فریدون که در شاهنامه بسیار از وی نام برده شده است در روبروی درب شرقی آن قرار داشته^{[نیاز به ذکر منبع]} که البته هم اکنون اثری از آن نیست.

[ویرایش] سه گنبدان

سه گنبدان که مدفن تورج؛ سلم؛ تور بوده است بدست منوچهر ساخته شد تا آرامگاه پدر و عمو هایش باشد که پدر او را به قتل رسانده بودند؛ این بنا در زلزله‌ای در زمان فتحعلی شاه از بین رفت و برای آنکه تصور کنید نمای کلی گنبدها به چه شکل بوده باید گفت که به بنای گنبد قابوس شباهت داشته است.^{[نیاز به ذکر منبع]}

[ویرایش] کهنه باغشاه

احداث آن توسط سلاطین صفوی بوده است و در زمان رضا شاه آن را خراب کردند و خیابان خیام فعلی را ساختند (اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)

[ویرایش] نوباغشاه

بدست محمد میرزا ملک آراء در زمان فتح علی شاه ساخته شد و عمارت‌هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن احداث نمودند که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی پادگان شد.

[ویرایش] امامزاده عباس

در محله آزادگله ساری واقع است و بنای آن در تاریخ ۹۱۶ ه.ق. ایجاد گردید.

[ویرایش] شاهزاده حسین

در محله شاهزاده حسین واقع است و بنای آن به سال ۸۹۰ برمیگردد.

[ویرایش] مسجد حاج مصطفی خان

در سال ۱۲۷۳ مسجد حاج مصطفی خان سورتیجی ایجاد گردید و در محله چهارراه برق کنونی قرار دارد.

[ویرایش] عمارت کلبادی

[ویرایش] آب انبارهای ساری

ساری در آخرین دوره دارای ۵ آب انبار معروف بوده که هم اکنون بنای ۳ آب انبار آن موجود است.

[ویرایش] دروازه‌های ساری

دروازه بارفروش (دروازه بابل)؛ دروازه گرگان؛ دروازه فرح آباد؛ دروازه چسبسیبسیبوازه نوباغشاه)

[ویرایش] محلات ساری در اواخر دوره قاجار

سبزه میدان، نقاره خانه، اوصانلو محله، بلوچی محله، کردمحله، بلوچی خیل، اصفهانی محله، افغون محله، چاله باغ، شپش کشان، کهنه باغشاه، قلیچ لی محله، میرسرروضه، میرمشهدمحله، بیرامتر (بهرام اُتُر)، در مسجد، پای چنار، شیشه گر محله، نعل بندان، بهارآباد، شاهزاده حسین، امامزاده عباس.

[ویرایش] محله‌های کنونی ساری

سبزه میدان، باقرآباد، شکرآباد، نوتکیه، چناربن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند،مهدی آباد،کوی ندا، گل افشان، معلم، ترک محله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزمانی، پیوندی، فدک، توکل، کوی سنگ، کوی افشار، مهیار، پل تجن، پشت پرورشگاه، کوی گلها، پشت زندان،بخش هشت(سلمان فارسی-پیروزی)، پشت مصلی، بربری محله، پیرتکیه،بوعلی(بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهرام اُتُر، آزادگله، سروینه باغ، راهبند دخانیات، نعل بندان، کوی قلیچ، چهارراه برق، چهارراه کارمندان، ساری کنار، طبرستان، ششصد دستگاه، کوی برق ، کوی جهادو چال مسجد
البته تعداد محلات ساری بسیار بیشتر از این تعداد است .

[ویرایش] قلب شهر

میدان ساعت که در مرکز ساری قرار دارد؛ نقطه آغازین و یا نقطه پایانی مسیر بسیاری از اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها است. این میدان در میانه راه میدان امام به دروازه بابل و از آنجا به دروازه گرگان (میدان شهداء) و پل تجن قرار دارد .

[ویرایش] جمعیت ساری

ساری پذیرای مهاجرین ترک، ترکمن، شهمیرزادی، کرد، ارمنی، گرجی، اصفهانی، عرب، بلوچی، افغانی و ... بوده است که در طول قرن‌های مختلف به ساری آمدند و یا پس از مدتی تعداد آن‌ها کم شد و یا از ساری کوچ کردند.

[ویرایش] بر حسب آمارهای غیررسمی و تخمینی

۱۲۷۰ ه.ق. هشت هزار نفر؛ چهارصد و ده دکان؛ هزار و هفت صد خانه
۱۳۲۶ محیط آن در حدود سه مایل؛ اثری از دیوار و خندق نیست ولی بقایای آن باقی است.

www.roosta.ir

[ویرایش] طبق سرشماری‌های رسمی

از سال ۱۳۳۵ میزان جمعیت ساری به شرح ذیل بوده است :

۱۳۳۵ ۲۶۲۷۸ نفر
۱۳۴۵ ۴۴۵۴۷ نفر
۱۳۵۵ ۷۰۷۵۳ نفر
۱۳۶۵ ۱۴۱۰۲۰ نفر
۱۳۷۵ ۲۵۳۰۰۰ نفر
۱۳۸۴ بیش از ۳۰۰هزار نفر، با احتساب حومه بیش از ۵۰۰ هزار نفر

از آنجایی که برحسب آمار جمعیت شهر به مراتب زیاد شده و جمعیت حومه کمتر می‌شده است می‌توان نتیجه گرفت که از نقاط مختلف شهرستان ساری مانند دودانگه، چهاردانگه، سمسکنده و سورک و بادله، ارطه و تیرکلا و ... به سمت شهر آمده اند.

[ویرایش] اقتصاد مردمان ساری

کارخانجات صنایع چوب و کاغذ شمال، کشت و صنعت شمال، محافظ الکترونیکی پیشرانه که در ساری هستند دارای شهرتی ملی و حتی جهانی می باشند.
در ساری محصولات غذایی تولید بیشتری دارد، اگرچه کاغذهای روزنامه‌های ایران از ساری تأمین می‌گردد و همچنین تولیدات شرکت پیشرانه در سراسر ایران محبوب است.

[ویرایش] برپایی بازارهای محلی و دوره ای

همانند برخی از شهرهای شمالی ایران در ساری نیز بازارهای دوره‌ای برگزار می‌گردد.

شنبه بازار
یکشنبه بازار در بخش هشت(سلمان فارسی) ؛
دوشنبه بازار در خیابان وصال (ساری کنار)؛
سه شنبه بازار در انتهای کوه پیوندی و نزدیک خط راه آهن؛
چهارشنیه بازار در انتهای خیابان امیرکبیر و ابتدای خیابان آزادی؛
پنج شنبه بازار در خیابان پیام نور ؛

[ویرایش] بازارهای روز

[ویرایش] ماهی فروشان

در انتهای خیابان جمهوری اسلامی و در مجاورت با بازار نرگسی قرار دارد. که البته جدبداً کل بازار به ابتدای پل تجن انتقال یافته است.

[ویرایش] شهید رجایی

در مجاورت کاخ قدیمی آقا محمد خان قاجار قرار دارد، و از طرف کوچه مسجد جامع خیابان انقلاب، کوچه نواب جمهوری اسلامی و کوچه پشت استانداری ورودی دارد. بازار نرگسیه یکی از قدیمی‌ترین و پر رفت آمد‌ترین بازارها در استان مازندران می باشد که قسمتی از آن را مسجد جامع ساری در بر می‌گیرد. سد شهید رجایی ساری در مسیر ساری به سمنان این سد در 45کیلومتری جنوب ساری وبعد از روستای تاکام ونزدیکی روستای ورکی واقع شده است

[ویرایش] مرغ زنده و پرکنده

در ابتدای خیابان جمهوری و در کوچه بازار روز، از کوچه پشت بیمارستان امام خیابان رازی و همچنین از کوچه‌ها و خیابان‌های جنوبی بلوار امیر مازندرانی ورودی دارد.

[ویرایش] حصیر فروشان

واقع در میدان ساعت، کوچه سردار.

[ویرایش] ویژه ایرانگردان

واقع در میدان ساعت، کوچه‌های رحمانی و سردار.

[ویرایش] جمعه بازار ترکمن ها

ترکمن‌ها جمعه‌ها با قطار محلی صبح از بندر ترکمن عازم ساری می‌شوند و پس از برپایی بازار و فروش محصولاتشان، در هنگام عصر با قطار محلی به سمت شهر خودشان می‌روند.

[ویرایش] نمایشگاه‌های تجاری

ساری جزو محدود شهرهایی در ایران است که به طور مرتب نمایشگاه‌های لوازم خانگی، فن آوری، رایانه در آن برگزار می‌گردد و شاید به دلیل استقبال مردم آن باشد.

[ویرایش] نمایشگاه‌های رسمی

ساری به عنوان یکی از قطب‌های مهم تجاری همکاری در منطقه آسیای میانه و قفقاز و سواحل دریای مازندران شناخته شده و بنا بر این همیشه توسط کشورهای خارجی و با حضور سفیران نمایشگاه‌های متعددی در ساری برگزار می‌گردد.

[ویرایش] نمایشگاه‌های برنامه ای

به دلیل استقبال مردم، بسیاری از شرکت ها، نهاد ها، گروه‌ها و ... تمایل به برگزاری نمایشگاه دارند و معمولاً در مجموعه ایران خودرو، یا سالن سید رسول، یا سالن شهر و روستا برگزار می‌گردد.

[ویرایش] پی نگاشت

کتاب جغرافیای تاریخی ساری به قلم دکتر محمد حسین اسلامی.
بخشی از مقاله شهر ساری، به همراه مجموعه ساری به همه زبان‌های دنیا به کوشش علی حسامی.
برگردان بخش‌هایی از دانشنامه بریتانیکا.

[ویرایش] جستارهای وابسته

پایتخت‌های ایران در طی تاریخ
تاریخ شهر ساری
دانشگاه علوم پزشکی مازندران
مسجد جامع ساری
برج ساعت
محمد قنبرپور شهردار محبوب ساری

[ویرایش] پیوند به بیرون

نگارهایی از خیابان‌های ساری در سال 82 خورشیدی
نگار ماهواره‌ای گوگل از ساری

پایتخت‌های ایران
ماد:	همدان
هخامنشیان:	شوش \| پاسارگاد
اشکانیان:	دامغان \| اشک‌آباد \| تیسفون
ساسانیان:	تیسفون
طاهریان:	بخارا \| نیشابور \| مرو
صفاریان:	زرنج
سامانیان:	بخارا
زیاریان:	اصفهان
بوییان:	همدان \| ری \| شیراز
ايلخانيان:	مراغه \| تبریز
صفویان:	اردبیل \| تبریز \| قزوین \| اصفهان \| ساری
افشاریان:	مشهد
زندیان:	شیراز \| کرمان
قاجاریان:	ساری \| تهران
پهلوی:	تهران