Σουλιώτες
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Οι Σουλιώτες, είναι οι κάτοικοι του Σουλίου στα βουνά της Μούργκας στην Ήπειρο στη βορειοδυτική Ελλάδα. Είναι οι κάτοικοι του "Τετραχωρίου" (συνομοσπονδία Σουλίου) και ήταν διάσημοι στο 19ο αιώνα από την αντίστασή τους στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ετυμολογία
Σύμφωνα με τον Γ. Μπαμπινιώτη, το όνομα Σούλι προέρχεται απο την Αλβανική λέξη για την κορυφή του βουνού.[1] Ο ποιητής Ανδρέας Κάλβος (1792 - 1869) στην ωδή του Eις Σούλι συνδέει το Σούλι με τη χώρα των Σελλών[2]. Ο ιστορικός Κωσταντίνος Πανταζής απέδειξε ότι η περιοχή που είναι τώρα η Ήπειρος στη βορειοδυτική Ελλάδα εποικήθηκε από μια από τις πρώτες αρχαίες ελληνικές φυλές, τους Σελλούς, από το 800 π.χ. Η περιοχή ονομάστηκε Θεσπρωτία από τους Σελλούς.[εκκρεμεί παραπομπή] Περίπου το 1600 μ.χ., οι Σουλιώτες μετανάστευσαν από τις πεδιάδες της Θεσπρωτίας επάνω στα βουνά της Μούργκας, όπου μια συνομοσπονδία των γενεών παρουσίασε ένα ενωμένο μέτωπο στους Οθωμανούς.
[Επεξεργασία] Ιστορία
[Επεξεργασία] Καταγωγή
Οι Σουλιώτες ήταν δίγλωσσοι Έλληνες που μιλούσαν ελληνικά και αρβανίτικα και γράψανε μόνο στα ελληνικά.[3] Πολλοί δυτικοί μελετητές και ορισμένοι Έλληνες μελετητές θεωρούν ότι το Σούλι οικίστηκε πρώτα από αλβανικούς και ελληνικούς πληθυσμούς που κινήθηκαν στις ορεινές περιοχές από την παράκτια περιοχή Θεσπρωτία. Όμως ο Λάμπρος Κουτσόνικας κρίνει τους Σουλιώτες ως απογόνους Ηπειρωτών Ελλήνων που μετανάστευσαν στα βουνά στους αρχαίους χρόνους προκειμένου να διαφύγουν από ρωμαϊκές δυνάμεις.[4]
Ο Αθανάσιος Ψαλλίδας, γραμματέας του Αλή πασά, είπε πως το Σούλι (ή Κακοσούλι) είχε Γραίκους πολεμιστές που πάλευαν τους Αλβανούς για πολλά χρόνια.[5] Ένας άγνωστος συγγραφέας δήλωσε πως, Η διαυθέντευσις των Σουλιωτών κατα του της Ηπείρου τυρράνου αρκετώς θέλει αποδείξει, ότι η Ελλάς γεννά ακόμη Λεωνίδας και Θεμιστοκλείς.[6]
Εκτός από τους σύγχρονους απολογισμούς, οι Σουλιώτες ήταν γνωστοί ως Έλληνες ακόμη και από τους εχθρούς τους. Ο Μμελί πασάς, γιος του Αλή πασά, έστειλε επιστολές στον πατέρα του από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1803 που έχει καλέσει τους Σουλιώτες ως Ρωμαίους, Ρωμιούς, και Ρωμέγους. Όλοι αυτοί οι όροι δηλώνουν ότι η Σουλιωτική συνομοσπονδία αποτελούταν από μεσαιωνικούς Έλληνες. Ο Αχμέτ Μουφίτ, μεγάλος-εγγονός του Αλή πασά η αδελφή (Σιάχνισα), προσπάθησε να μετατρέψει τους Σουλιώτες σε ορθόδοξους Αλβανούς σε δικοί του εξιστορεί κατά γράμμα. Έγραψε θυμωμένα για το πώς οι Σουλιώτες προσκάλεσαν την επίθεση του Αλί πασά μέσα 1789 επειδή αυτοκρίθηκαν ως χριστιανούς Έλληνες που έγιναν πολιτικά εργαλεία της Ρωσίας.[7]
[Επεξεργασία] Πόλεμοι
Οι Οθωμανοί Τούρκοι προσπάθησαν επί πολυάριθμα χρόνια να κατακτήσουν τα εδάφη της συνομοσπονδίας των Σουλιωτών. Οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ των Σουλιωτών και της ημερομηνίας Οθωμανών (συμπεριλαμβανομένων μουσουλμανικών Αλβανών) αρχισαν περίπου στις 1635, εάν όχι νωρίτερα. Το 1731, ο Χατζί Αχμέτ, πασάς των Ιωαννίνων, έλαβε διαταγές από το σουλτάνο να κατακτήσει τους Σουλιώτες και έχασε στρατό 8.000 ατόμων. Το 1754, ο Μουσταφά Πασάς έχασε το στρατό του από τους Σουλιώτες επίσης. Στα επόμενα χρόνια, ο Μουσταφά Κόκκα μπήκε με 4.000 στρατιώτες και ο Μπεκίρ Πασάς μπήκε με 5.000 στρατιώτες και οι δύο απέτυχαν να νικήσουν τους Σουλιώτες. Το 1759, ο Ντόστ μπέης, διοικητής του Δέλβινου, νικήθηκε από τους Σουλιώτες και ο Μαχμούντ Αγά Μαργαρίτη, ο κυβερνήτης της Αρτας, είχε την ίδια μοίρα το 1762. Το 1772, ο Σουλεϊμάν Τσάπαρη επιτέθηκε τους Σουλιώτες με στρατό 9.000 ατόμων και νικήθηκε. Το 1775, μια αποστολή του Κούρτ Πασά απέτυχε. Όταν το 1788 ο πασίγνωστος Αλή Πασάς, προσπάθησε για 15 χρόνια να καταστρέψει τους Σουλιώτες, το 1792, ο στρατός του αποτελούμενος εκ 3.000 Τουρκο-Αλβανών νικήθηκε. Αν και είχε ομήρους (όπως τον Φώτο Τζαβέλλα που ήταν ο γιος του Λάμπρου Τζαβέλλα), οι Σουλιώτες κάτω από την εντολή του Γεωργίου Μπότσαρη, του Λάμπρου Τζαβέλλα, και του Δήμου Δράκου πάλεψαν πολύ θαρραλέα. Ακόμη και οι γυναίκες κάτω από την εντολή της Μόσχου (σύζυγος του Λάμπρου Τζαβέλλα) συμμετείχαν στη μάχη. Τελικά, 2000 Τουρκο-Αλβανοί και 74 Σουλιώτες σκοτώθηκαν.
Οι Σουλιώτες έλαβαν όλες τις προμήθειές τους από την Πάργα, και απόκτησαν επίσης υποστήριξη από την Ευρώπη. Η Ρωσία και η Γαλλία παρείχαν τα όπλα και τα πυρομαχικά σε τους. Για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι Σουλιώτες ήταν ένα όργανο για να αποδυναμώσουν την οθωμανική αυτοκρατορία. Όταν οι βρετανικοί πολιτικοί γύρισαν στην οθωμανική αυτοκρατορία προκειμένου να ενισχυθούν τις δυνάμεις τους ενάντιον τον Ναπολεόντα, τα όπλα και οι προμήθειες πυρομαχικών διακόπηκαν. Χωρίς υποστήριξη από το εξωτερικό και κουρασμένοι μέχρι τα έτη πολιορκίας, η ενότητα των Σουλιωτών γενιών άρχισε να χωρίζει. Η οικογένεια Μπότσαρη για πολιτικούς λόγους άφησε το Σούλι και ίδρυσε σχέσεις με τον Αλή Πασά. Εντούτοις, η παραμονή Σουλιώτες σύλλεξαν μαζί στην ελληνική ορθόδοξη εκκλησία Αγίου Γεωργίου, και αποφάσισαν να κερδίσουν ή να πεθάνουν. Ήταν λιγότεροι από 2000 οπλισμένα άτομα. Οι κύριοι ηγέτες ήταν ο Φώτος Τζαβέλλας, ο Δήμος Δράκος, ο Τάσος Ζέρβας, ο Κουτσονίκας, ο Γώγος Δαγλής, ο Γιαννάκης Σέχος, ο Φωτομάρας, ο Βέικος, ο Πάνου, ο Ζυγούρης Διαμάδης, και ο Γιώργος Μπούζγος. Οι Σουλιώτες κέρδισαν όλες τις αποφασιστικές μάχες, έτσι ο Αλί Πασάς αναγκάστηκε να χτίσει τα κάστρα στα γειτονικά χωριά και προετοιμάστηκε για μια μακροχρόνια πολιορκία. Οι Σουλιώτες έμειναν χωρίς τα τρόφιμα και πυρομαχικά, αλλά θα μπορούσαν να έχουν κρατήσει μακρύτερος εάν όχι για έναν προδότη. Πέλιος Γουσής βοήθησε τους Οθωμανούς για να εισαγάγουν στο χωριό Σούλι. Οι Σουλιώτες απέσυραν στα φρούρια Κιάφα και Kούγκι, όπου πάλεψαν την τελευταία μάχη τους στις 7 Δεκεμβρίου, 1803. Συνθηκολόγησαν τελικά και ο Αλί Πασάς υποσχέθηκε να απελευθερώσει τους με την όλη ιδιοκτησία τους και ακόμη και τα όπλα στα Επτάνησα
Στις 12 Δεκεμβρίου, 1803, οι Σουλιώτες άφησαν το Σούλι προς την ακτή της Ηπείρου. Ένας μοναχός που ονομαζόταν Σαμουήλ παρέμεινε στο Kούγκι και έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη με αποτέλεσμα μια ογκώδη έκρηξη που του κόστισε τη ζωή του. Στο μεταξύ, ο τουρκικός στρατός επιτέθηκε στους άλλους Σουλιώτες.
Ήταν 16 Δεκεμβρίου, 1803, και 22 γυναίκες Σουλιώτες παγιδεύτηκαν στους απότομους βράχους του Zαλόγγου. Γύρισαν προς τον απότομο βράχο ενώ ο χορός τους άρχισε. Καθώς ο εχθρός τις πλησίαζε, οι γυναίκες μία-μία έριξαν τα παιδιά τους από τον απότομο βράχο πρίν πηδήξουν και οι ίδιες. Οι γυναίκες επέλεξαν τελικά το θάνατο από την υποδούλωση. Σήμερα, ένα μνημείο στέκεται στους απότομους βράχους του Zαλόγγου ως φόρος στο ακαταδάμαστο πνεύμα των Σουλιωτών γυναικών. Διάφοροι Σουλιώτες έφθασαν επίσης στο λιμάνι Πάργα, το οποίο ήταν υπό ρωσικό έλεγχο εκείνο τον καιρό. Οι Σουλιώτες εγκατέσταθησαν στη Πάργα ή στα Επτάνησα.
Πολλοί Σουλιώτες εισήγαγαν την υπηρεσία με τους Ρώσους στην Κέρκυρα, όπου έγιναν ένα σημαντικό συστατικό της λεγεώνας των ελαφριών τουφεκιοφόρων. Αυτό ήταν ένα σύνταγμα των στρατιωτών (irregulars) που οργανώθηκαν από τους Ρώσους μεταξύ των προσφύγων ηπειρωτικών χωρών όχι μόνο περιέλαβε Σουλιώτες, αλλά και Χειμμαριώτες, Μανιάτες, κλέφτες και αρματωλοί. Οι Σουλιώτες συμμετείχαν στις εκστρατείες στη Νάπολη το 1805, Τένεδο το 1806, τη Δαλματία το 1806, και κατά τη διάρκεια της υπεράσπισης της Λευκάδας το 1807.
Με τη Συνθήκη Τίλσιτ το 1807 και την ύφεση μεταξύ της Ρωσίας και της Γαλλίας, οι ρωσικές δυνάμεις απέσυραν από τα Επτάνησα και οι Γάλλοι τα κατέλαβαν. Οι Σουλιώτες και άλλα συστατικά των ρωσικών μονάδων εισήγαγαν την υπηρεσία με τους Γάλλους σε μια μονάδα γνωστή ως σύνταγμα Σουλιωτών (Régiment Souliot). Κατά τη διάρκεια της αγγλογαλλικής προσπάθειας πέρα από τα Επτάνησα μεταξύ 1810 και 1814, οι Σουλιώτες στη γαλλική υπηρεσία αντιμετώπισαν μακριά ενάντια σε άλλους πρόσφυγες που οργανώθηκαν από τους Βρετανούς στο ελληνικό ελαφρύ σύνταγμα πεζικού. Δεδομένου ότι οι Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν φρουρά συνήθως στην Κέρκυρα, η οποία παρέμεινε υπό γαλλικό έλεγχο μέχρι 1814, πολύ λίγοι εισήγαγαν τη βρετανική υπηρεσία.
Οι Βρετανοί απέλυσαν τα υπόλοιπα του συντάγματος Σουλιωτών το 1815 και αφόπλισαν στη συνέχεια δύο ελληνικά ελαφριά συντάγματά τους. Αυτό άφησε πολλούς Σουλιώτες και άλλους στρατιωτικούς πρόσφυγες χωρίς καριέρες. Το 1817, μια ομάδα παλαιμάχων της ρωσικής υπηρεσίας στα Επτάνησα ταξίδεψε στη Ρωσία που βλέπει εάν θα μπορούσαν να πάρουν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας της επιτροπής και την απασχόληση στο ρωσικό στρατό. Ενώ ανεπιτυχείς σε αυτήν την προσπάθεια, ένωσαν τη Φιλική Εταιρεία, η μυστική κοινωνία που ιδρύθηκε στην Οδησσός το 1814 με σκοπό την απελευθέρωση των ελληνικών εδαφών από τον οθωμανικό κανόνα. Επέστρεψαν στα Επτάνησα και αλλού και άρχισαν να στρατολογούν τους συντροφικούς παλαιμάχους στη Φιλική Εταιρεία, συμπεριλαμβανομένων διάφορων Σουλιωτών ηγετών.
Όταν υπήρξαν σαφή σημάδια για την αρχή μιας ελληνικής εξέγερσης ενάντια στον τουρκικό κανόνα, ο Αλί Πασάς εβλέίδε μια ευκαιρία να κάνει την Ήπειρο σε ένα ανεξάρτητο κράτος. Το 1820, ζήτησε από τους Σουλιώτες για βοήθεια, και επέστρεψαν στην ηπειρωτική χώρα για να υποστηρίξουν τον προηγούμενο εχθρό τους ενάντια στο σουλτάνο. Εντούτοις, τα σχέδια του πασά απέτυχαν και σκοτώθηκε ενώ οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Ιωάννινα. Οι Σουλιώτες έδωσαν τελικά την υποστήριξή τους για την ελληνική επανάσταση, που άρχισε στις 25 Μαρτίου, 1821. Οι ηγέτες των Σουλιωτών Μάρκος Μπότσαρης και Κίτσος Τζαβέλλας έγιναν διάσημοι στρατηγοί στην ελληνική επανάσταση. Πολλοί Σουλιώτες έχασαν τις ζωές τους υπερασπίζοντας την πόλη Μεσσολόγκι. Ο Λόρδος Βύρωνας, ο πιό προεξέχων ευρωπαϊκός εθελοντής φιλέλληνας και διοικητής-προϊστάμενος του ελληνικού στρατού στη δυτική Ελλάδα, προσπάθησε να ενσωματώσει τους Σουλιώτες σε έναν κανονικό στρατό. Έως το 1909, οι Τούρκοι κράτησαν μια στρατιωτική βάση στο φρούριο Κιάφα. Τελικά το 1913, κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων, ο ελληνικός στρατός ελευθέρωσε το νότιο μέρος της Ηπείρου [1].
[Επεξεργασία] Αναφορές
- ↑ Γ. Μπαμπινιώτης. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα, 1998.
- ↑ «Φυσάει σφοδρός ο αέρας, και το δάσος κυμαίνεται της Σελλαιΐδος», Ανδρέας Κάλβος, Λυρικά, Ωδή πέμπτη, στ. 3
- ↑ Ανάργυρος Φανγκρίδας (σ. 28).
- ↑ Ανάργυρος Φαγκρίδας (σελ. 23).
- ↑ Αθανάσιος Ψαλλίδας (σελ. 62), Εις την Τζαμουριάν είναι και το περίφημον Σούλι ή Κακοσούλι... Αυτή η περιοχή των χωρίων τούτων εκατοικείτο από Γραικούς πολεμικούς οίτινες εβάσταξαν τον πόλεμον χρόνους 18 εναντίον όλης της Αλβανίας...
- ↑ Ελληνικής Νομαρχίας (σελ. 34).
- ↑ Ανάργυρος Φαγκρίδας (σελ. 25).
[Επεξεργασία] Πηγές
- Αθανάσιος Ψαλλίδας. Γεωγραφία Ηπείρου και Αλβανίας.
- Ανάργυρος Φανγκρίδας. Σούλι - Το Ορμητήριο του Προεπαναστατικού Αγώνα. Αθήνα: Περισκόπιο, 2003 (ISBN 960-8345-07-3).
